Στο πλαίσιο του 25ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 11 Μαρτίου, στην Αποθήκη Γ, η έβδομη και τελευταία κατά σειρά συνάντηση και συζήτηση του Climate Hub. Η νέα πρωτοβουλία του Φεστιβάλ στην προσπάθειά του να υλοποιήσει τον στόχο της βιωσιμότητας περιλαμβάνει μια σειρά ομιλιών και συζητήσεων με τη συμμετοχή οργανισμών, ομάδων και εμπειρογνωμόνων που δραστηριοποιούνται στον τομέα της περιβαλλοντικής και κοινωνικής βιωσιμότητας. Κεντρικός ομιλητής στην έβδομη συνάντηση με τίτλο Αλλάζοντας το αφήγημα της κλιματικής κρίσης ήταν ο Επικεφαλής Επικοινωνίας και Κινητοποίησης Πολιτών του WWF Ελλάς, Ιάσονας Κάντας. Τη συζήτηση συντόνισε η sustainability coordinator του Φεστιβάλ, Έμμα Δοξιάδη.
Αρχικά, ο κ. Κάντας μίλησε για την κλιματική αλλαγή, εστιάζοντας στην ανάγκη αλλαγής του τρόπου που επικοινωνούμε το σημαντικό αυτό ζήτημα. «Είμαι σίγουρος ότι αν σας ρωτούσα όλους εδώ αν γνωρίζετε κάτι για την κλιματική αλλαγή, θα μου μιλούσατε για τον αντίκτυπο και τις συνέπειες της. Συζητάμε για την κλιματική κρίση τα τελευταία 50 χρόνια. Υπάρχει πληθώρα διεθνών επιστημονικών οργανισμών που συζητάνε ενεργά για αυτό το ζήτημα. Αυτό που λένε, κυρίως, είναι ότι το τέλος πλησιάζει, ότι η μέρα της καταστροφής είναι πολύ κοντά και ότι πρέπει να αλλάξουμε τον δρόμο μας. Όλοι μιλάνε για την κλιματική αλλαγή. Έχουμε, όμως, επί της ουσίας αποτύχει. Γιατί δεν καταφέραμε να δημιουργήσουμε μια ευρεία συναίνεση στο ζήτημα αυτό, γιατί δεν έχουμε καταφέρει να πετύχουμε τις πολιτικές πρωτοβουλίες που θα θέλαμε, αλλά και τη συμπεριφορική και κοινωνική αλλαγή που χρειαζόμαστε. Και το ερώτημα που προκύπτει είναι πώς μπορούμε να αλλάξουμε αυτήν την αφήγηση και να βρούμε τρόπο να πούμε την ιστορία αυτή διαφορετικά», είπε ο κ. Κάντας.
Όπως εξήγησε, υπάρχουν συγκεκριμένες παράμετροι και εμπόδια που πρέπει να έχουμε υπόψιν όταν προσπαθούμε να επικοινωνήσουμε ζητήματα όπως αυτό της κλιματικής κρίσης στο ευρύ κοινό. «Αν αναλογιστούμε τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούμε ζητήματα όπως η κλιματική κρίση, θα αντιληφθούμε ότι υπάρχουν συγκεκριμένα εμπόδια, τα οποία πρέπει να έχουμε υπόψιν. Ένα από αυτά είναι το λεγόμενο Climate Fatigue, η κλιματική κούραση. Όλοι λένε ότι το τέλος έρχεται, ότι όλοι θα πεθάνουμε από την κλιματική κρίση, ότι έχει παρέλθει πια η δυνατότητα αλλαγής της επερχόμενης καταστροφής. Και τι κάνει ο κόσμος όταν λαμβάνει ένα τέτοιο μήνυμα; Αλλάζει τη συζήτηση, αρνείται να εστιάσει στο ζήτημα. Και είναι λογικό αν το σκεφτείς. Ο κόσμος αρνείται αυτό που αισθάνεται ότι δεν μπορεί να επηρεάσει και να αλλάξει. Δημιουργείται μέσα μας μια εσωτερική πάλη. Από τη μία έχουμε τον σύγχρονο τρόπο ζωής μας, το αυτοκίνητα, τον ηλεκτρισμό, τις ανέσεις μας. Από την άλλη έχουμε τη γνώση για την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 1,5 βαθμό και τη δήλωση της επερχόμενης καταστροφής. Ο πολίτης έρχεται αντιμέτωπος με αυτή τη σύγκρουση και αισθανόμενος ανήμπορος να αλλάξει την πορεία της καταστροφής, αλλάζει τη συζήτηση και αποστασιοποιείται από το ζήτημα. Μπαίνει σε μια διαδικασία άρνησης. Φυσικά, όταν μιλάω για άρνηση δεν μιλάω για τους πολίτες που αρνούνται την ίδια την ύπαρξη της κλιματικής κρίσης. Ως οργάνωση δεν ασχολούμαστε πια με το να πείσουμε το κοινό εν έτει 2023 ότι υφίσταται κλιματική κρίση. Μιλάω για τους ανθρώπους που αισθάνονται ότι δεν έχουν το κίνητρο και την αποφασιστικότητα να κάνουν την αλλαγή, που αισθάνονται ανήμποροι λόγω του κακού τρόπου, με τον οποίο επικοινωνείται το ζήτημα», τόνισε ο ίδιος.
Όπως εξήγησε ο κ. Κάντας, η λύση σε αυτό προκύπτει μέσα από την αξιοποίηση και τον διαμοιρασμό των προσωπικών ιστοριών, που βοηθούν το κοινό να ταυτιστεί και να κινητοποιηθεί. «Πρέπει να εστιάσουμε περισσότερο στις προσωπικές ιστορίες και τις αφηγήσεις. Θα φέρω ένα παράδειγμα για να σας δώσω να καταλάβετε τι εννοώ. Πριν έρθω εδώ να σας μιλήσω αναζήτησα ζητήματα και ιστορίες για την κλιματική κρίση που να σχετίζονται με τη Θεσσαλονίκη. Βρήκα ένα άρθρο από το 2022 που μιλούσε για τα ακραία καιρικά φαινόμενα που θα πλήξουν τα επόμενα χρόνια την πόλη, ως απότοκο της κλιματικής κρίσης. Από την πρώτη παράγραφο κιόλας το άρθρο απαριθμούσε τα σενάρια καταστροφής. Αισθάνθηκα ότι θέλω να το αφήσω στην άκρη, ότι δεν με ενδιέφερε. Από την άλλη, παρακολούθησα πρόσφατα το Mighty Afrin και τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης μέσα από την προσωπική ιστορία ενός κοριτσιού από το Μπαγκλαντές, που αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει τις συνέπειες αυτές στην καθημερινότητά της και να αφήσει το σπίτι της για να καταφέρει να επιβιώσει. Αυτή ήταν μια προσωπική ιστορία που μίλησε στην καρδιά μου. Οι άνθρωποι είναι και πάντα θα είναι κοινωνικά όντα πάνω απ’ όλα. Μερικές φορές το ξεχνάμε αυτό όταν προσπαθούμε να επικοινωνήσουμε περιβαλλοντικά ζητήματα. Είναι πολύ πιο εύκολο να αναλάβουμε πρωτοβουλίες για κάποιο ζήτημα αν ταυτιστούμε με τις δυσκολίες που περνάει κάποιος που το αντιμετωπίζει. Χρειάζεται, επομένως, να υπάρχει πάντα το ανθρώπινο στίγμα και η προσωπική ιστορία», επεσήμανε ο κ. Κάντας.
Θέλοντας να δώσει κι ένα ακόμα παράδειγμα μιας προσωπικής ιστορίας που αφορά την κλιματική κρίση μίλησε για τον σαρδελόγαυρο, ένα είδος ψαριού, μη ενδημικού, που έχει εισβάλει στη Μεσόγειο, λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας του νερού στο πλαίσιο της κλιματικής κρίσης. Είναι ένα είδος εχθρικό προς τους ενδημικούς πληθυσμούς ψαριών και τα τοπικά υδάτινα οικοσυστήματα. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να μιλήσεις για το ζήτημα αυτό. Μπορείς να δώσεις απλά τα στοιχεία του ζητήματος και να χρησιμοποιήσεις έντονες, απειλητικές λέξεις για να μιλήσεις για αυτό. Να πεις για τα ψάρια εισβολείς που μας απειλούν. Από την άλλη, μπορείς να πεις προσωπικές ιστορίες ανθρώπων που αντιμετωπίζουν το ζήτημα αυτό στην καθημερινότητά τους. Εμείς, ας πούμε, ζητήσαμε από τους ψαράδες της Κύθνου να πουν τις ιστορίες τους και να μιλήσουν στην κάμερα για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν σε σχέση με το ζήτημα αυτό, αλλά και τα ζητήματα βιοπορισμού που μπορεί να αντιμετωπίζουν, λόγω της παρουσίας του είδους αυτού στα νερά του νησιού. Η ταινία ονομάζεται Out of the Sea και είναι διαθέσιμη στο κανάλι του WWF στο YouTube. Εμένα προσωπικά με άγγιξε και με ενέπνευσε η ιστορία του κ. Χρήστου, ενός ψαρά που είπε ότι υπάρχουν, ασφαλώς, δυσκολίες, αλλά ότι ο ίδιος θα προσπαθήσει να προσαρμοστεί και να εντάξει το ψάρι αυτό στην τοπική αγορά. Τέτοιες ιστορίες μάς βοηθούν να συνδεθούμε με την πραγματικότητα του ζητήματος της κλιματικής κρίσης», τόνισε ο κ. Κάντας.
Στη σημείο αυτό ο κ. Κάντας ολοκλήρωσε την παρουσίασή του και έδωσε τον λόγο στο κοινό. Αρχικά, τον λόγο πήρε η Έμμα Δοξιάδη η οποία μοιράστηκε μια ιστορία από την εμπειρία της στο πεδίο της παραγωγής ταινιών. «Έχω υπάρξει μέλος τριών παραγωγών στην Ελλάδα που προσπάθησαν να εφαρμόσουν πρακτικές zero - waste στην παραγωγή ταινιών. Η προσπάθεια έγινε μέσα από πληθώρα μεθόδων. Στο πλαίσιο αυτό μειώθηκαν οι περιττές μετακινήσεις μέσα από την υιοθέτηση της πρακτικής του carpooling, το φαγητό που δεν χρησιμοποιήθηκε δόθηκε σε μη κυβερνητικές οργανώσεις που ασχολούνται με την παροχή τροφής σε πληθυσμούς που το έχουν ανάγκη, ενώ χρησιμοποιήθηκαν και επαναχρησιμοποιούμενα μπουκάλια νερών τα οποία γεμίζαμε από το νερό της βρύσης. Το γενικό μήνυμα, ωστόσο, που πέρασαν αυτές οι παραγωγές είναι ότι αυτό αποτελεί μια προσπάθεια και όχι μια υποχρέωση. Αν δηλαδή κάποιος ήθελε να παραγγείλει κάτι απ’ έξω, δεν θα υπήρχε ζήτημα. Όλη η συμμετοχή έγινε σε εθελοντική βάση και εν τέλει το προσωπικό την αγκάλιασε. Χρησιμοποιώντας ως βάση αυτό θα ήθελα να σε ρωτήσω, Ιάσονα, πώς μπορούμε να επικοινωνούμε τέτοια ζητήματα στο πλαίσιο της παραγωγής μιας ταινίας», ρώτησε η κ. Δοξιάδη.
Όπως επεσήμανε ο κ. Κάντας, οι ιστορίες μπορούν και σε αυτήν την περίπτωση να αποτελέσουν ένα χρήσιμο εργαλείο για την προσέγγιση του ζητήματος. «Το θέμα της παραγωγής στην Ελλάδα είναι ένα τεράστιο ζήτημα, το οποίο δεν συζητιέται ακόμα αρκετά. Γι’ αυτό και η πρωτοβουλία του Φεστιβάλ για τη δημιουργία του Climate Hub είναι εξαιρετικά πολύτιμη. Γενικώς, θα έλεγα ότι πρέπει να πούμε στους παραγωγούς τις κατάλληλες ιστορίες. Ο αντίκτυπος θα ήταν πολύ πιο μεγάλος αν λέγαμε τις σωστές ιστορίες. Οι ίδιες οι ιστορίες θα έπειθαν τον κόσμο στις εταιρείες παραγωγής. Υπάρχουν αυτή τη στιγμή άνθρωποι με ειδική τεχνική γνώση που μπορούν να βοηθήσουν τις εταιρείες παραγωγής να ακολουθήσουν ένα μονοπάτι πιο βιώσιμο. Φυσικά και δεν είναι πάντα εύκολο, είναι όμως σίγουρα επιτεύξιμο. Έχουμε πια τα εργαλεία και τις μεθόδους. Στο σημείο αυτό θα ήθελα και να πω ότι το WWF είναι εδώ για να στηρίξει και να βοηθήσει όποιον θέλει να ακολουθήσει το μονοπάτι αυτό», δήλωσε ο κ. Κάντας.
Ακολούθως, συζητήθηκε το κατά πόσο πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο προσέγγισης του κοινού ανάλογα με το ηλικιακό γκρουπ στο οποίο απευθυνόμαστε, μιας και ο πληθυσμός της Ευρώπης γερνάει. «Θα σας πω άλλη μια ενδιαφέρουσα ιστορία Δεν ξέρω αν γνωρίζετε τις KlimaSeniorinnen. Είναι μια ομάδα γυναικών άνω των 60 ετών από την Ελβετία που έχουν προσφύγει στο Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, κατηγορώντας την κυβέρνηση της χώρας τους ότι δεν πράττει αρκετά για το ζήτημα της κλιματικής κρίσης. Φυσικά και πρέπει να απευθυνθούμε σε κοινό όλων των ηλικιών. Το ζήτημα της κλιματικής κρίσης είναι επείγον, πρέπει να απευθυνθούμε σε όλους όσοι μπορούν να μας ακούσουν. Και ο ιδανικός τρόπος είναι πάλι μέσα από τις προσωπικές, ανθρώπινες ιστορίες. Πολύ σημαντικό θα ήταν επίσης να καταφέρουμε να συνεργαστούν επίσημοι φορείς και μη κυβερνητικές οργανώσεις, με σκοπό τη δημιουργία πράσινων κονδυλίων για τον χώρο της κινηματογραφικής παραγωγής και για τους ανθρώπους που φέρνουν σε αυτόν μια πιο φρέσκια ματιά στα ζητήματα περιβαλλοντικής ευσυνειδησίας», δήλωσε ο κ. Κάντας.
Τέλος, σε ερώτηση αν η λύση στο ζήτημα της κλιματικής κρίσης μπορεί να δοθεί μέσω μιας ιεραρχικά δομημένης προσέγγισης (top - down approach) ή μιας προσέγγισης που θα έδινε έμφαση στην ατομική πρωτοβουλία για να επηρεάσει την αλλαγή (bottom - up approach), ο κ. Κάντας σημείωσε: «Μακάρι να είχαμε χρόνο να συζητήσουμε και να αντιπαραβάλουμε τα οφέλη των διαφορετικών προσεγγίσεων. Δυστυχώς, πρέπει να κινηθούμε γρήγορα στο ζήτημα της κλιματικής κρίσης. Επομένως, πρέπει να υιοθετήσουμε και να αξιοποιήσουμε κάθε διαθέσιμη μέθοδο. Αυτό που αξίζει να κρατήσουμε, ωστόσο, είναι ότι οι άνθρωποι δεν αλλάζουν επειδή γνωρίζουν στοιχεία και δεδομένα, αλλάζουν γιατί αλλάζουν οι γύρω τους, γιατί εμπνέονται από κάποιον, γιατί ταυτίζονται με τις προσωπικές ιστορίες ανθρώπων που έχουν βιώσει συγκεκριμένες καταστάσεις. Πρέπει λοιπόν να πούμε περισσότερες και καλύτερες ανθρώπινες ιστορίες για την κλιματική κρίση. Αυτό θα ήταν το ιδανικό πρώτο βήμα», κατέληξε σχετικά.
