25ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ // 2-12/3/2023
Climate Hub: Zero Waste Steps
Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του 25ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα, 6 Μαρτίου, στην Αποθήκη Γ΄, η τέταρτη κατά σειρά συνάντηση και συζήτηση του Climate Hub. Πρόκειται για τη νέα πρωτοβουλία του Φεστιβάλ, στην προσπάθειά του να υλοποιήσει τον στόχο της βιωσιμότητας, και περιλαμβάνει μια σειρά από ομιλίες και συζητήσεις με τη συμμετοχή οργανισμών, ομάδων και εμπειρογνωμόνων που δραστηριοποιούνται στον τομέα της περιβαλλοντικής και κοινωνικής βιωσιμότητας. Κεντρικές ομιλήτριες στην τέταρτη συνάντηση με τίτλο Zero Waste Steps ήταν η εικαστικός κυκλικής οικονομίας, Λιζέττα Φώτογλου, και η πρόεδρος του συλλόγου Cosmos DIY και διαχειρίστρια της ομάδας του facebook, Zero Waste Thessaloniki, Αραβέλλα Σαλονικίδου. Τη συζήτηση συντόνισε η sustainability coordinator του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, Έμμα Δοξιάδη.
Αρχικά, η Έμμα Δοξιάδη ζήτησε από τις ομιλήτριες να εισαγάγουν το κοινό στην έννοια του zero waste και στη φιλοσοφία αυτής της πρακτικής, αλλά και να εξηγήσουν το πώς ξεκίνησε η ομάδα Zero Waste Thessaloniki. «Zero Waste σημαίνει μηδενικά απορρίμματα. Είναι ένα απλό, αλλά και ένα πολύ σύνθετο ζήτημα ταυτόχρονα. Έχει να κάνει με το να ζούμε πιο υγιεινά, να τρώμε καλύτερα. Έχει να κάνει με τις επιλογές μας. Μικρές επιλογές, όπως τα ρούχα που θα βάλουμε ή την κρέμα προσώπου που θα επιλέξουμε, μέχρι και πολύ πιο σύνθετες», είπε η κ. Φώτογλου.
«H Zero Waste Thessaloniki είναι μια ομάδα που ξεκίνησε τις δράσεις της συμπτωματικά. Ασχολούμαστε βέβαια πολλά χρόνια με το zero waste, πολύ πριν γίνει της μόδας ο όρος. Δημιούργησε την ομάδα στο facebook η φαρμακοποιός μου και επειδή είδε ότι ασχολούμασταν πολύ πρότεινε να την αναλάβουμε εμείς. Δημιουργήσαμε ένα βήμα για τον κόσμο. Η Λιζέττα τρέχει και άλλη ομάδα παράλληλα. Είναι δύο διαφορετικές ομάδες μεν, αλλά και με πολλά κοινά σημεία. Είδαμε ότι αυτή η κοινότητα μεγαλώνει, έχει ανάγκες, έχει απαιτήσεις και ότι προχωρά δυναμικά, τόσο που έχουμε φτάσει πια στο σημείο να κάνουμε παρουσιάσεις και συμβουλευτική για το ζήτημα αυτό», εξήγησε η κ. Σαλονικίδου.
Στη συνέχεια, οι ομιλήτριες έβαλαν το κοινό στη διαδικασία ενός έξυπνου και διαδραστικού εκπαιδευτικού παιχνιδιού. «Θα κάνουμε ένα παιχνίδι. Έχω βάλει στο τραπέζι κάποιες λέξεις. Οι λέξεις έχουν σχήματα και νούμερα. Σε ένα χαρτί θα σημειώσετε τα νούμερα για τα οποία σας ενδιαφέρει να ακούσετε κάτι ή αυτά για τα οποία ενδιαφέρεστε εσείς να μας πείτε κάτι. Οι λέξεις, όπως θα δείτε, φαίνονται πολλές φορές άσχετες με το zero waste. Γι’ αυτό όμως είμαστε εδώ σήμερα. Για να δείξουμε ότι πολλές φορές ακόμα και τα άσχετα πράγματα σχετίζονται και ότι αυτά που φαίνονται αυτονόητα δεν είναι», τόνισε η κ. Σαλονικίδου. Το κοινό είχε τη δυνατότητα να επιλέξει ανάμεσα σε 19 κάρτες που περιλάμβαναν όρους που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με την έννοια του zero waste όπως Σκόνη Κακάο, Μπλε Χαμομήλι, Ηλιακός Φούρνος, Furoshiki, Food Waste, Συσκευές Stand By, No Poo, Second Hand, Miswak κ.ά. Αρχικά, το κοινό ενδιαφέρθηκε να μάθει περισσότερα για τον όρο Miswak και το πώς αυτός σχετίζεται με τη φιλοσοφία του zero waste.
«Σε όλο τον κόσμο υπάρχουν δέντρα, φυτά και θάμνοι με κλαδιά και ρίζες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να καθαρίσουμε τα δόντια μας. Δε χρειαζόμαστε δηλαδή ούτε οδοντόκρεμα, ούτε οδοντόβουρτσα, μόνο αυτά τα ξυλάκια. Τα δέντρα αυτά είναι διαφορετικά σε κάθε ήπειρο. Στην Ευρώπη είναι η ευρωπαϊκή ελιά. Στην Αγγλία κυκλοφορούν miswak από ξύλο ελιάς. Στην Ελλάδα μπορεί κανείς να βρει σε καταστήματα με ασιατικά προϊόντα, κυρίως από το Ιράν. Υπάρχουν άρθρα και δημοσιεύσεις πάνω σε αυτό. Εμείς ως κοινότητα κάνουμε ενέργειες με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης ώστε να διερευνήσουμε το κατά πόσο μπορούμε να δημιουργήσουμε τα δικά μας αντίστοιχα ξυλάκια από τη Θεσσαλονίκη. Είναι μια πολύ οικολογική λύση που μπορούμε να υιοθετήσουμε, σε συνεργασία ασφαλώς με τον οδοντίατρό μας. Σίγουρα, πάντως, η μπαμπού οδοντόβουρτσα με τις νάιλον τρίχες δεν είναι λύση. Και οι οδοντόκρεμές μας συχνά έχουν συστατικά που δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε κάθε μέρα. Γενικά, είναι συχνό φαινόμενο στον σύγχρονο κόσμο να χρησιμοποιούμε πράγματα που δεν είναι απαραίτητα τα καλύτερα για εμάς, αλλά είναι απλώς αυτά που μας προτείνει ο πολιτισμός μας», σημείωσε η κ. Σαλονικίδου.
Στη συνέχεια, το κοινό θέλησε να μάθει για τον όρο Eco Stress και τι αντιπροσωπεύει αυτός. «Είναι νεολογισμός. Είναι η ανησυχία για την επόμενη μέρα του πλανήτη, για τα δέντρα, τα ζώα, τον άνθρωπο, τις καταστροφές, τη ρύπανση. Είναι ένα είδος στρες που μπορεί να το έχουμε και να μη το ξέρουμε, ένα ύπουλο άγχος που μεγεθύνεται αργά και μπορεί να γιγαντωθεί, φτάνοντας σε τέτοιο σημείο που ο άνθρωπος να νιώθει ανήμπορος και να μη θέλει να συναναστραφεί, να προχωρήσει στη ζωή του ή ακόμα και να αναπαραχθεί, διότι αισθάνεται ανυπεράσπιστος μπροστά σε αυτό που συμβαίνει στο περιβάλλον. Υπάρχουν έργα τέχνης και installations σε όλο τον κόσμο για το ζήτημα αυτό. Εμείς έχουμε λίγο καθυστερήσει, γιατί έχουμε άλλα άγχη πολύ πιο επείγοντα!», εξήγησε η κ. Σαλονικίδου.
Στο σημείο αυτό η κ. Δοξιάδη έθεσε ερώτηση στις ομιλήτριες σχετικά με τους τρόπους αντιμετώπισης του Eco Stress. «Ξεκινάμε από τη λογική του ρητού “Γιατί περιμένεις λουλούδια. Γιατί τα φύτεψα’’. Η επαφή με τη γη, άλλωστε, σε θεραπεύει. Ο ακτιβισμός επίσης είναι λύση, οι παρεμβάσεις. Εκεί έχεις ένα χειροπιαστό αποτέλεσμα που σε κάνει να νιώθεις μια ικανοποίηση. Ένας άνθρωπος μπορεί ακόμα και να αλλάξει τον κόσμο. Γιατί να μην είμαστε εμείς αυτοί;», τόνισε η κ. Σαλονικίδου. «Πρέπει να κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε, χωρίς να είμαστε προσκολλημένοι στο αποτέλεσμα. Να είμαστε η καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας», είπε η κ. Φώτογλου.
Ακολούθως, απαντώντας σε σχετικό αίτημα του κοινού, οι ομιλήτριες εξήγησαν τι είναι το Furoshiki. «Είναι ιαπωνικός όρος. Είναι ένας εναλλακτικός τρόπος τυλίγματος δώρου. Δείχνει πώς μπορούμε με ύφασμα να κάνουμε διαφορετικά σχέδια διπλώματος για να προσφέρουμε κάτι όμορφο, χωρίς χαρτί περιτυλίγματος. Ιδανικά, βέβαια, τα δώρα μας δε χρειάζεται να έχουν περιτύλιγμα. Αν έχουν, μπορεί να είναι κάτι διαφορετικό, όπως ας πούμε ένα κουτί παπουτσιών. Μπορεί, επίσης, το δώρο να είναι κάτι άυλο, όπως εισιτήρια ή μια συνδρομή, ένα ψηφιακό βιβλίο, μια υπηρεσία», σημείωσε η κ. Φώτογλου.
Ακολούθως, εξήγησαν πώς το κακάο και το μπλε χαμομήλι σχετίζονται με τη νοοτροπία του zero waste. «Με μια κουταλιά σκόνη κακάο μπορούμε να κάνουμε ξηρό καθάρισμα μαλλιών για σκούρα μαλλιά, όπως ακριβώς γίνεται με τη σόδα στα ανοιχτόχρωμα μαλλιά. Έχει να κάνει με τα παλιά κόλπα της γιαγιάς. Είναι ένα παράδειγμα που αποδεικνύει πως πολλές φορές κάτι πολύ απλό, στο οποίο δεν θα πήγαινε το μυαλό μας, μπορεί να μας δώσει λύση σε κάτι που δεν το περιμέναμε», είπε η κ. Σαλονικίδου.
«Το μπλε χαμομήλι ή αλλιώς γερμανικό χαμομήλι είναι η εναλλακτική λύση στις χημικές κρέμες προσώπου. Είναι μπλε, δε χρησιμοποιείται σκέτο, χρησιμοποιείται σε μια βάση και τέσσερις σταγόνες αρκούν για όλη την ημέρα. Είναι επιδιορθωτικό για το δέρμα, δεν ενυδατώνει απλώς», εξήγησε η κ. Σαλονικίδου. «Γενικά, αυτό που είναι καλό για το δέρμα μας είναι αυτό που μπορούμε να το φάμε κιόλας. Καλό είναι να φροντίζουμε το δέρμα μας με προϊόντα που υπάρχουν στην κουζίνα μας. Πρόσφατα, ας πούμε, έφτιαξα μια μάσκα από μελάσα, καστανή ζάχαρη και λίγο λάδι καρύδας και ήταν ό,τι καλύτερο για το πρόσωπο και τα χέρια. Έχουμε να σας προτείνουμε και μια ιστοσελίδα για να αναγνωρίζετε ποια είναι τα συστατικά που πρέπει να αποφεύγετε. Χρωματίζει το συστατικό ανάλογα με την επικινδυνότητα. Πρόκειται για τη διεύθυνση www.ewg.org/skindeep», τόνισε η κ. Φώτογλου.
Έπειτα, η κ. Σαλονικίδου εξήγησε και τη συνάφεια άλλων όρων που σχετίζονται κυρίως, αλλά όχι αποκλειστικά, με το οικιακό περιβάλλον και τη νοοτροπία του zero waste, προσφέροντας έτσι στο κοινό εναλλακτικές επιλογές σε καθημερινά αντικείμενα. Ειδικότερα μίλησε για τα ηχοπετάσματα, τους ηλιακούς φούρνους, αλλά και τις σκούπες με τρίχες καουτσούκ. «Τα ηχοπετάσματα είναι μια παραλλαγή των κάθετων κήπων σε πιο ανάλαφρο στυλ. Ο κόσμος δεν αντιλαμβάνεται συχνά ότι τα φυτά μπορούν να προσφέρουν σημαντική μείωση του θορύβου. Η σκούπα με τρίχες καουτσούκ αντί για νάιλον δεν χαλάει εύκολα. Είναι σκούπα κομμωτηρίου ή κατοικιδίου και κάνει τόσο καλή δουλειά που δε χρειάζεται απαραίτητα σφουγγάρισμα μετά τη χρήση της. Είναι βέβαια λίγο πιο βαριά στη χρήση. Ο ηλιακός φούρνος μπορεί να κατασκευαστεί από χαρτί (μπορούν να τον φτιάξουν μέχρι και παιδιά δημοτικού) ή αλουμινόχαρτο ή ξύλο. Μπορεί να είναι και πιο μεγάλος σε μέγεθος, ο επονομαζόμενος φούρνος κοινότητας, στον οποίο μπορούμε να κάνουμε γεύματα μέχρι και για ένα ολόκληρο χωριό. Εκμεταλλεύονται την ηλιακή ενέργεια για να μας βοηθήσουν να μαγειρέψουμε μέσα σε 2-4 ώρες χωρίς να ξοδέψουμε τίποτα, παρά μόνο ηλιακή ενέργεια», εξήγησε η κ. Σαλονικίδου.
Ακολούθως, οι ομιλήτριες μίλησαν για το σήμα της ανακύκλωσης που υπάρχει στις συσκευασίες προϊόντων, αλλά και για το τι πρέπει να προσέχουμε ως καταναλωτές σε σχέση με αυτό. «Συχνά το μπερδεύουμε με το σήμα του φόρου που βλέπουμε στις συσκευασίες. Το σχήμα της ανακύκλωσης είναι το χαρακτηριστικό τριγωνάκι με τα βελάκια, το οποίο συνήθως μέσα έχει έναν αριθμό. Από τον αριθμό αυτό γνωρίζουμε τι υλικό έχουμε στα χέρια μας. Το πιο επικίνδυνο σήμα είναι αυτό με το νούμερο επτά μέσα στο τρίγωνο γιατί υποδηλώνει κάτι πολύ βλαβερό», σημείωσε η κ. Φώτογλου.
«Στο νούμερο επτά έχουν βάλει όλα τα υλικά που έχουν περισσέψει και δεν περιλαμβάνονται στα υπόλοιπα νούμερα. Ανάμεσα σε αυτά μπορεί να υπάρχουν και οικολογικά υλικά, αλλά συνήθως είναι ένα στα εκατό. Γράφει συχνά μέσα other το τρίγωνο. Αν δεν αναγράφεται τι είναι αυτό το “other”, δεν το αγοράζουμε το προϊόν, γιατί ακυρώνεται όλη η προσπάθεια», επισήμανε η κ. Σαλονικίδου. Στη συνέχεια, απαντώντας σε σχετική ερώτηση της κ. Δοξιάδη, η κ. Σαλονικίδου μίλησε για την ηθική και βιώσιμη μόδα, παρουσιάζοντας σημαντικά στοιχεία από τη μακρόχρονη πορεία της στην παραγωγή ρούχων.
«Είμαι σχεδιάστρια ρούχων και έκανα παραγωγή 30 χρόνια σε αυτό που ονομάζουμε “ηθική μόδα”, προτού καν υπάρξει ο όρος. Έφτιαχνα ρούχα από φαρμακευτική γάζα. Ό,τι άλλο χρησιμοποιούσαμε πέρα από τη γάζα φροντίζαμε να είναι βαμβακερό. Ούτε το βαμβάκι, όμως, είναι απαραίτητα οικολογικό, καθώς μεσολαβούν μεγάλες ποσότητες νερού και χημικών για να γίνει το ρούχο που φοράμε. Αργότερα αποφασίσαμε να μην αγοράζουμε καινούριο βαμβάκι, αλλά να παίρνουμε έτοιμο ύφασμα που έχει ήδη παραχθεί. Στο τέλος κατέληξα στο ότι είναι άσκοπό όλο αυτό. Αναρωτήθηκα τι ακριβώς κάνω και τι προσφέρω. Κανονικά δεν πρέπει να παραχθεί τίποτα πλέον. Έχουμε δισεκατομμύρια ρούχα που μπορούν να ξαναφορεθούν και να μεταποιηθούν. Ηθική μόδα για μένα είναι να σταματήσεις να γυρίσεις σε κάτι απόλυτα κυκλικό. Η μεταποίηση και το second hand, ας πούμε, είναι ηθική μόδα», τόνισε η κ. Σαλονικίδου. «Πρέπει γενικά να απενοχοποιήσουμε το second hand, αλλά και την ανταλλαγή ρούχων με τις φίλες μας», επισήμανε η κ. Φώτογλου.
Οι δύο ομιλήτριες, αναφέρθηκαν και στο ζήτημα που είχε προκύψει στο παρελθόν με τα πλαστικά καλαμάκια και την αντικατάστασή τους από χάρτινα. Απαντώντας σε σχετική ερώτηση, εξήγησαν γιατί το χάρτινο καλαμάκι δεν αποτελεί καλή εναλλακτική. «Τα υλικά που είναι ανακυκλώσιμα είναι ανακυκλώσιμα σε κάποιες χώρες και όχι σε κάποιες άλλες. Ας πούμε, τα μαύρα καλαμάκια που γνωρίζαμε είναι από πολυπροπυλένιο, το οποίο γενικά ανακυκλώνεται, απλώς όχι στην Ελλάδα. Από την άλλη, τα χάρτινα καλαμάκια δεν ανακυκλώνονται, πέρα από το ότι είναι και πολύ δυσάρεστα. Εγώ προσωπικά έχω ένα επαναχρησιμοποιούμενο μεταλλικό καλαμάκι στην τσάντα μου. Το επαναχρησιμοποιούμενο καλαμάκι βέβαια δεν είναι κάτι νέο. Παλιά στα σπίτια μας είχαμε γυάλινα καλαμάκια. Υπάρχουν περίπου δέκα διαφορετικά είδη από καλαμάκια που μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει. Γενικά, λύσεις υπάρχουν», εξήγησε η κ. Σαλονικίδου.
Όπως εξήγησε, ωστόσο, η κ. Σαλονικίδου δεν αρκεί απλώς η πρόθεση της αλλαγής σε οποιονδήποτε τομέα, πρέπει να προχωράμε και σε πράξεις. «Συχνά η υπερβολική ταχύτητα και βιασύνη μάς ωθεί σε λανθασμένες επιλογές. Τυγχάνει, ας πούμε, ακόμα και σε διοργανώσεις και events για το κλίμα να συναντούμε πλαστικά ποτήρια και καλαμάκια μιας χρήσης. Πολύ συχνά οι διοργανώσεις έχουν στόχο να πρασινίσουν τον κόσμο, αλλά μένουν στα λόγια και δεν προχωρούν στην πράξη, στην αλλαγή. Λύσεις υπάρχουν εκεί έξω για όσους έχουν πραγματικά τη βούληση. Στο πεδίο των διοργανώσεων, ας πούμε, βοηθάει να κάνουμε χαρτογράφηση των αναγκών της εκδήλωσης και μετά αντικατάσταση αυτών που χρήζουν αντικατάστασης, αλλιώς πέφτουμε στην παγίδα του greenwashing», εξήγησε η κ. Σαλονικίδου.
Στο σημείο αυτό, η Έμμα Δοξιάδη ανέφερε το χαρακτηριστικό παράδειγμα των BAFTA στο Ηνωμένο Βασίλειο, τα οποία έχουν δημιουργήσει μια πλατφόρμα για τη βιωσιμότητα. Όπως εξήγησε, μια από τις συνήθεις πρακτικές τους είναι να ελέγχουν τα σενάρια, ώστε να σιγουρευτούν ότι περνάνε τα σωστά μηνύματα περί βιωσιμότητας. «Θα είχε μεγάλο ενδιαφέρον να δούμε και πρωταγωνιστές σε ταινίες να κάνουν τέτοιες επιλογές. Να πλένουν τα δόντια τους με το miswak ας πούμε ή με ξύλινη οδοντόβουρτσα αντί για πλαστική. Γενικά, πάντως, έχουμε παρατηρήσει ότι ο κόσμος πλέον αντιδρά όταν βλέπει κάτι περιβαλλοντικά ακραίο. Θυμάμαι χαρακτηριστικά την περίπτωση μιας ρωσικής εταιρείας που είχε γεμίσει το ταβάνι με εκατομμύρια μπαλόνια, τοποθετημένα μέσα σε ένα δίχτυ, τα οποία σκόπευε να αφήσει να πέσουν. Ο κόσμος έγινε έξαλλος. Πρέπει να είναι συνειδητές οι επιλογές μας. Άλλωστε, είμαστε μια αλυσίδα. Ας πούμε, ό,τι έχει μέσα του πλαστικό, όπως το μπουκάλι νερού, αφήνει πίσω του μικροπλαστικά, τα οποία βρίσκονται παντού και καταλήγουν σε εμάς πάλι. Είναι στο χέρι μας ως καταναλωτές και ως πολίτες να απαιτήσουμε το καλύτερο για εμάς και τον πλανήτη μας», είπε κλείνοντας η κ. Φώτογλου.
