Στο πλαίσιο των Agora Talks παρουσιάστηκε την Κυριακή 5 Μαρτίου, στο MΟΜus Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, συζήτηση με θέμα Μια διαφορετική οπτική: τα δημιουργικά ντοκιμαντέρ πέρα από τον τηλεοπτικό χρόνο, όπου επαγγελματίες του ντοκιμαντέρ μοιράστηκαν πρακτικές συμβουλές και εμπειρίες με τους διαπιστευμένους του Φεστιβάλ. Ομιλητές ήταν οι Γιούρι Αβέρωφ, Παραγωγός Anemon Productions, Esther van Messel, Ιδρύτρια & Διευθύνων Σύμβουλος First Hand Films, Devin Karambelas, Senior Programming Manager GBH, ενώ τη συζήτηση συντόνισε ο Christian Popp, Παραγωγός Tag film.
Τη συζήτηση άνοιξε ο Christian Popp. «Θα μιλήσουμε για το πώς το τοπίο του ντοκιμαντέρ αλλάζει. Όλοι μας θέλουμε να φτιάχνουμε ντοκιμαντέρ, τα οποία είναι αποδεκτά από το κοινό. Οι broadcasters είναι οι άνθρωποι-κλειδιά για τη δουλειά μας. Το πρόγραμμα που δημιουργούν πρέπει να είναι αναγνωρίσιμο από το κοινό, το οποίο τα τελευταία χρόνια έχει αλλάξει τον τρόπο που βλέπει ντοκιμαντέρ. Για παράδειγμα, κάθε Τρίτη προβάλλονται ιστορικά ντοκιμαντέρ και κάθε Παρασκευή πολιτιστικά ντοκιμαντέρ».
Τον λόγο πήρε στη συνέχεια η Devin Karambelas. «Είμαι Ελληνίδα από την πλευρά του μπαμπά μου, αλλά κατάγομαι από τη Βοστόνη. Εργάζομαι για το GBH, πρόκειται για τον μεγαλύτερο παραγωγό περιεχομένου για το PBS, τον δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό φορέα στις ΗΠΑ». Στη συνέχεια, συστήθηκε στο κοινό η Esther Van Messel. «Είμαι Ολλανδή, αλλά γεννήθηκα στην Αυστρία. Διευθύνω τη First Hand Films στην Ελβετία και είμαι και θεατρική διανομέας γιατί είναι πολύ βαρετό να ασχολείσαι μόνο με ένα αντικείμενο. Κάνω αυτή τη δουλειά για 25 χρόνια και είμαι πάντα χαρούμενη να μαθαίνω καινούρια πράγματα». Ο Γιούρι Αβέρωφ ανέφερε από την πλευρά του: «Είμαι παραγωγός στην Anemon Productions και εδώ και είκοσι χρόνια επικεντρωνόμαστε στο να δουλεύουμε σε συμπαραγωγές, οι οποίες γίνονται όλο και πιο ενδιαφέρουσες. Μας αρέσει επίσης η πρόκληση να εργαζόμαστε με τους ευρωπαίους συνεταίρους μας».
Η κ. Van Messel απάντησε στη συνέχεια στο ερώτημα του Christian Popp για το πόσο σημαντικός είναι ο διαθέσιμος τηλεοπτικός χρόνος για τα ντοκιμαντέρ στην τηλεόραση σήμερα. «Δεν πρέπει να χαραμίζεις τον χρόνο του αγοραστή. Δεν πηγαίνεις, για παράδειγμα, να πουλήσεις ένα θρίλερ σε κάποιον που ασχολείται με τα ιστορικά ντοκιμαντέρ. Με βάση την εμπειρία μου, αν έχεις μια καλή ταινία πάντα θα βρει τον τηλεοπτικό της χρόνο και οι υπεύθυνοι θα είναι ευέλικτοι στο πώς θα την παρουσιάσουν. Δεν ασχολείται, όμως, κανείς με τη δημιουργία ντοκιμαντέρ για να γίνει πλούσιος. Από την άλλη, η δουλειά μας πρέπει να πληρώνεται. Επομένως, καλό είναι να γνωρίζεις σε ποιον μιλάς γιατί είναι δύσκολη η χρηματοδότηση των ντοκιμαντέρ. Πρέπει να είναι κάποιος που έχει το ίδιο πάθος με τον δημιουργό. Στις μέρες μας δεν είναι εύκολο να πουλήσεις μια ταινία και να βρεις ανθρώπους που θα πάρουν τις σωστές αποφάσεις για σένα. Στους broadcasters παίρνει περίπου έξι μήνες για να αποφασίσουν αν θέλουν την ταινία σου ή όχι. Δεν είναι πολύ ευχάριστα αυτά που σας λέω, ωστόσο πρέπει να γνωρίζετε σε τι είδους αγορά βρισκόμαστε πριν την κατακτήσετε. Να δημιουργείτε με τέτοιο τρόπο το υλικό σας, ώστε οι broadcasters να το δείχνουν στα αφεντικά τους. Μέσα σε δύο λεπτά πρέπει να κερδίζει το ενδιαφέρον τους. Θα γίνω πάλι αρνητική, αλλά θα σας πω ότι για να κερδίσετε το ενδιαφέρον πρέπει να είναι ένα ντοκιμαντέρ που αφορά για παράδειγμα την κρυφή ερωτική ζωή του Μπιν Λάντεν. Αν κάνετε ένα φιλμ για τη γειτόνισσά σας και τις ενενήντα γάτες της, μάλλον δεν θα πουληθεί. Και οι προσωπικές ιστορίες πλέον δεν πουλάνε. Το υλικό σας πρέπει να ξεπερνά το τοπικό και προσωπικό επίπεδο γιατί όλοι μας έχουμε μια πληθώρα πληροφοριών στο κινητό μας και θέλουμε να δούμε κάτι που μας επηρεάζει όλους. Δημιουργήστε ένα ντοκιμαντέρ που να δείχνει mainstream, αλλά μέσα του να υπάρχει ένα νέο μήνυμα και μια πρωτότυπη ιστορία».
Η συζήτηση συνεχίστηκε με την Devin Karambelas. «Πιστεύω πως ο τηλεοπτικός χρόνος είναι σημαντικός ώστε το κοινό να ανακαλύψει νέα ντοκιμαντέρ. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα απαιτητικό περιβάλλον. Οι περισσότερες παραγωγές ή συμπαραγωγές μάς έχουν να κάνουν με σειρές όπως το Frontline που ασχολείται με την ερευνητική δημοσιογραφία, ή το POV που παρουσιάζει ανεξάρτητες και διεθνείς παραγωγές, ή το American Experience, το οποίο αφορά ιστορικά ντοκιμαντέρ. Άλλη μια σειρά είναι το Docworld που φέρνει διεθνή ντοκιμαντέρ από όλο τον κόσμο στο κοινό των ΗΠΑ. Οι ταινίες εξερευνούν κοινωνικές ανησυχίες, πολιτικά καυτά θέματα και περιβαλλοντικά ζητήματα, αποκαλύπτοντας τα κοινά και τις διαφορές που βιώνουν οι λαοί και οι πολιτισμοί. Και ο καλύτερος τρόπος για να φτάσετε στο PBS είναι μέσα από αυτές τις σειρές, οι οποίες απευθύνονται σε διαφορετικό κοινό, το οποίο στρέφεται στο PBS γιατί θέλει να δει κάτι ποιοτικό. Επίσης, οι αριθμοί στο YouTube για αυτές τις σειρές έχουν εκτοξευθεί τα τελευταία χρόνια. Το Frontline για παράδειγμα το 2016 είχε 9,4 εκατομμύρια θεάσεις τον χρόνο, ενώ το 2022 είχε 218 εκατομμύρια θεάσεις».
Ο Γιούρι Αβέρωφ μίλησε για το ντοκιμαντέρ του A Perfect Meal, ως παράδειγμα για το πώς πρέπει οι δημιουργοί να προσαρμόζονται στις απαιτήσεις της αγοράς. «Είναι μια ιστορία που ξεκίνησε υπό τον τίτλο Cucina povera και πρόκειται για ένα πρότζεκτ που μας δείχνει πως πρέπει να είμαστε ευέλικτοι αν θέλουμε να βρούμε μια θέση στην αγορά του ντοκιμαντέρ. Αναπτύχθηκε πριν πέντε χρόνια και το κύριο θέμα του ήταν η μεσογειακή διατροφή ως η πιο υγιής διατροφή στον κόσμο και πώς μπορεί να δώσει λύσεις για διάφορα θέματα υγείας. Τότε δεν βρήκε τη θέση του στην αγορά γιατί δεν είχε μια ξεκάθαρη θέση για το τι ήταν. Έχουμε να κάνουμε με ένα ιστορικό ντοκιμαντέρ, ένα επιστημονικό ντοκιμαντέρ ή έχει σχέση αποκλειστικά με τη διατροφή; Όμως επιμείναμε, το γράψαμε ξανά και ξανά και τελικά αποφασίσαμε το ντοκιμαντέρ να γίνει αποκλειστικά επιστημονικό. Τι λέει η επιστήμη σε σχέση με τη μεσογειακή διατροφή; Τελικά βρήκε πολύ γρήγορα τον δρόμο του. Μπορεί να θεωρείται εφιαλτικό το να δημιουργείς ξανά και ξανά το πρότζεκτ σου, έτσι όμως προχωράει και μένει ζωντανό».
Όσο για το αν το A Perfect Meal θα έβρισκε έδαφος στην αγορά των ΗΠΑ, η Devin Karambelas εξήγησε πως: «Θεωρώ πως θα ήταν κατάλληλο για τη NOVA. Πρόκειται για μια επιστημονική σειρά με τις περισσότερες προβολές στην αμερικανική τηλεόραση, αγγίζοντας κατά μέσο όρο πέντε εκατομμύρια τηλεθεατές. Πέρσι περιλάμβανε ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο The Truth about Fat και είχε πολύ υψηλές θεάσεις. Θα ήθελα πολύ να τους παρουσιάσω το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ και να δω την αντίδρασή τους».
«Πουλήθηκε. Αυτός ήταν άλλωστε και ο λόγος της συνάντησής μας», σχολίασε χιουμοριστικά ο Christian Popp. Παρουσιάστηκε στη συνέχεια το τρέιλερ του Delikado το οποίο στην 35η σεζόν του αποτυπώνει ιστορίες μεταξύ άλλων από χώρες όπως η Κίνα, η Κούβα, η Αιθιοπία, η Γροιλανδία και η Νορβηγία. Όπως τόνισε η κ. Karambelas, «το συγκεκριμένο επεισόδιο ακολουθεί τρεις υπερασπιστές της Γης, καθώς προσπαθούν να εμποδίσουν πολιτικούς και επιχειρηματίες να καταστρέψουν τα τελευταία οικολογικά σύνορα των Φιλιππίνων. Είναι μια σκοτεινή και πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία. Οι Αμερικανοί ενδιαφέρονται για τέτοια θέματα και προβλήθηκε στο πλαίσιο της σειράς POV».
Η Esther Van Messel παρουσίασε από την πλευρά της το ντοκιμαντέρ Polish Prayers. «Μου αρέσει να ασχολούμαι με πράγματα που δεν έχω ξανακάνει. Και έτσι δούλεψα σε ένα ιδιαίτερο φιλμ. Η σκηνοθέτιδα είναι μια νεαρή Πολωνή που μου κέντρισε το ενδιαφέρον. Σύμφωνα με την ιστορία, ο είκοσι δύο ετών Antek μεγαλώνει σε μια βαθιά θρησκευόμενη και ριζοσπαστική Δεξιά οικογένεια στη σύγχρονη Πολωνία. Ο καθολικισμός, ο εθνικισμός και κυρίως η αγαμία ορίζουν τον κόσμο του. Η κινηματογραφίστρια Χάνκα Νόμπις ακολουθεί τον ίδιο και τους φίλους του στην αδελφότητα για περισσότερα από τέσσερα χρόνια. Η ταινία, ωστόσο, παρότι ενδιαφέρουσα, δεν έχει πουληθεί ακόμη. Είμαι όμως αισιόδοξη πως θα το καταφέρω».
Σε ερώτηση του κοινού για το πώς μπορούν οι δημιουργοί να προσαρμοστούν και να αντιδράσουν με ευελιξία στις αυξανόμενες απαιτήσεις για περιεχόμενο χωρίς να θυσιάζουν είτε την ποιότητα του είδους είτε το όραμα τους η κ. Van Messel απάντησε: «Η αλήθεια είναι ότι χρειαζόμαστε και κάποια φιλμ που δεν είναι κατάλληλα για την αγορά και πολύ λίγοι θα τα δουν. Θα είναι όμως πρωτότυπα, μοναδικά και… τρελά. Κάθε κινηματογραφιστής πρέπει να παραμένει πιστός στις πεποιθήσεις του. Και ας μην ξεχνάμε πως έχουμε πάντα το YouTube ως διέξοδο για να προωθήσουμε τις ταινίες μας».
