Το Σάββατο 15 Μαρτίου, στο πλαίσιο του 27ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, πραγματοποήθηκε στο Πράσινο Δωμάτιο του Ολύμπιον η ειδική ακρόαση του πρώτου επεισοδίου του πόντκαστ BiPolar Opposites, σε έρευνα, σενάριo και αφήγηση της Βάλιας Δημητρακοπούλου και μίξη ήχου, sound design και πρωτότυπη μουσική της Δάφνης Τσιούνη. Το πόντκαστ προέκυψε έπειτα από open call που απηύθυναν ο μη κερδοσκοπικός δημοσιογραφικός οργανισμός iMEdD και το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Το ηχητικό ντοκιμαντέρ BiPolar Opposites βουτά στο σύμπαν της διπολικής διαταραχής και μέσα από προσωπικές μαρτυρίες και συνεντεύξεις με ειδικούς στοχεύει στην απομυθοποίηση και αποστιγματοποίησή της.
Την εκδήλωση προλόγισε η Επικεφαλής του τμήματος Επικοινωνίας του Φεστιβάλ, Δήμητρα Νικολοπούλου. «Μέσα από τη συνεργασία μας με το iMEdD έχουν προκύψει δημιουργίες, που έχουν σημασία. To BiPolar Opposites αποτελεί ένα πολύ προσωπικό πόντκαστ που μας βοηθά να κατανοήσουμε ότι ο διπλανός μας είναι ένας από εμάς», τόνισε. Από την πλευρά του, ο Παναγιώτης Μένεγος, Project Manager του τμήματος Podcast του iMEdD και συντονιστής της συζήτησης που ακολούθησε της ειδικής ακρόασης, καλωσόρισε το κοινό και σύστησε τις ομιλήτριες που πλαισίωσαν τις δύο δημιουργούς στο πάνελ, την ιατρό ειδικευόμενη σε ζητήματα ψυχιατρικής Άννα Ζαούτσου και την ποιήτρια/μεταφράστρια και δημοσιογράφο Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη. «Θέλω να ευχαριστήσω πολύ τη Βάλια και τη Δάφνη για όλους αυτούς τους μήνες που δουλεύαμε αυτό το πόντκαστ, το οποίο, τελικά, δεν είναι το μόνο. Προέκυψε μια σειρά τριών επεισοδίων, και σε αυτό το σημείο θα ήθελα να προσθέσω κάτι αξιοσημείωτο ως προς τη μη γραμμικότητα της αφήγησης εν προκειμένω. Είχαμε τη Βάλια ως ασθενή, ως δημοσιογράφο και ως αφηγήτρια, και με έναν τρόπο προσπαθήσαμε να παντρέψουμε αυτές τις τρεις φωνές. Σκοπός μας ήταν να δημιουργήσουμε ένα συναίσθημα αλλά ταυτόχρονα χωρίς να γίνουμε μελοδραματικοί, κι αν κρίνω από τις αντιδράσεις σας πιστεύω πως το καταφέραμε».
Τον λόγο πήρε πρώτη η Δάφνη Τσιούνη: «Ο ήχος από μόνος του είναι ένα μέσο που εκπέμπει με πολύ έντονο τρόπο έννοιες και συμβολισμούς. Μπορεί να σε μεταφέρει σε μέρη και καταστάσεις. Τυχαίνει να είμαι φίλη με τη Βάλια αρκετά χρόνια και γνωρίζω καλά ένα κομμάτι της ψυχοσύνθεσής της. Το ίδιο το θέμα έχει πολύ μεγάλο φαντασιακό. Αυτό που συμβαίνει στο μυαλό ενός ανθρώπου σε περίοδο μανίας είναι εξαιρετικά πλούσιο. Σκοπός μου ήταν να στηρίξω μέσω του ήχου τα συναισθήματα που βίωνε η ίδια σε κάθε διαφορετική συνθήκη».
Όπως υπογράμμισε κι ο Παναγιώτης Μένεγος, ένα από τα πράγματα που προσπάθησαν να πετύχουν με τη δημιουργία του πόντκαστ ήταν η αποστιγματοποίηση της ψυχικής νόσου, γι’ αυτό και απέφυγαν κάθε ίχνος μελοδραματισμού στον τρόπο παρουσίασής της. Δίνοντας τον λόγο στις δύο δημιουργούς, ο συντονιστής της συζήτησης διερωτήθηκε πώς και πότε μίλησαν ανοιχτά για τη διάγνωσή τους. «Πρώτη φορά τοποθετήθηκα δημόσια μέσω ενός άρθρου μου το 2017. Έκτοτε, προσπαθώ να μιλάω γι’ αυτό συχνότερα. Ένας από τους λόγους που υποφέρουν οι άνθρωποι από τη διπολική διαταραχή είναι γιατί αισθάνονται ότι δεν τους κατανοεί ο περίγυρός τους», τόνισε χαρακτηριστικά η κ. Δημητρακοπούλου, ενώ η κ. Γλυνιαδάκη συμπλήρωσε: «Σε αντίθεσημε τη Βάλια, είμαι διπολική τύπου 2 και αυτό -πολύ σχηματικά- σημαίνει ότι κάνω επεισόδια υπομανίας. Για πολύ καιρό ένιωθα ότι δεν μπορούσα να σηκώσω την παντιέρα της διπολικής διαταραχής, γιατί ήμουν πολύ πιο λειτουργική σε σχέση με άλλους ασθενείς τις στιγμές της κρίσης. Πριν 2-3 χρόνια έγραψα μια μικρή επιφυλλίδα και τα μηνύματα που έλαβα με βοήθησαν να κατανοήσω ότι πρέπει να μιλάω περισσότερο».
Από την πλευρά της, η ιατρός Άννα Ζαούτσου, ειδικευόμενη σε θέματα ψυχιατρικής, σχολίασε το σθένος που χρειάζεται προκειμένου να μιλήσει κανείς ανοιχτά, ενώ αναφέρθηκε και στα στερεότυπα που συντηρεί η κοινωνία για τους ανθρώπους που πάσχουν από διπολική διαταραχή. «Συνήθως, οι άνθρωποι αυτοί απομονώνονται. Το να εκθέσεις τέτοιου είδους ζητήματα δημόσια αποτελεί μια πολύ γενναία πράξη. Υπάρχει μια λανθασμένη εντύπωση ότι οι διπολικοί είναι επικίνδυνοι ή απρόβλεπτοι, αλλά και μια γενική υποτίμηση της κατάστασης. Υφίσταται, επίσης, η αντίληψη ότι όλοι οι διπολικοί είναι ίδιοι, όμως, όπως ακούμε και στο πόντκαστ, όσοι διπολικοί υπάρχουν, άλλες τόσες είναι και οι διαφορετικές διαγνώσεις. Υπάρχει μεγάλη ετερογένεια και, ταυτόχρονα, μεγάλη υποδιάγνωση».
Μιλώντας για τα στερεότυπα, καθώς και τις καταστάσεις που βίωνε μεγαλώνοντας, η κ. Δημητρακοπούλου σημείωσε: «Ο διπολικός έχει την αίσθηση ότι είναι το κέντρο του σύμπαντος, κι αυτό αποτελεί ένα τεράστιο φορτίο. Είναι σημαντικό να μπορέσεις να δεις τον εαυτό σου από απόσταση και να κατανοήσεις ότι θα βγεις από αυτό. Να το αφήσεις να κάνει τον κύκλο του. Ο άνθρωπος που έχει διπολική διαταραχή έχει και μια εντυπωσιακή διαύγεια». Από την δική της πλευρά η Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη επισήμανε: «Η δική μου εμπειρία είναι διαφορετική. Παρ’ όλο που είχα την αίσθηση ότι ήμουν στο κέντρο του σύμπαντος δεν έδινα αυτή την εντύπωση παραέξω. Υπήρχε ένα πλαφόν στη δημοσίευση των φαντασιώσεων που είχα. Μέχρι που έφτασα στα 28 μου και στη διάρκεια ενός χωρισμού, ξύπνησα και δεν μπορούσα να σηκωθώ από το κρεβάτι. Ήταν η πρώτη φορά που ένιωσα ότι πρέπει να μιλήσω σε κάποιον ειδικό, ενώ επιτέλους κατάλαβα πώς συνδυάζονταν όλα τα επεισόδια χαράς και υπομανίας που είχα με τα καταθλιπτικά».
Στη διάρκεια της συζήτησης, οι ομιλήτριες τοποθετήθηκαν και για τις μιντιακές αναπαραστάσεις των ζητημάτων ψυχικής υγείας με την κ. Γλυνιαδάκη να τονίζει ότι «ο άνθρωπος που δεν έχει διπολική διαταραχή δεν μπορεί να το κατανοήσει. Και δεν υπάρχει κανένα ζήτημα με αυτό. Δεν πρόκειται να προσβληθώ επειδή κάποιος στην προσπάθειά του να με προσεγγίσει μπορεί να κάνει κάποιο λάθος. Αυτή η κατάσταση μου έχει διδάξει ότι κάθε άνθρωπος βιώνει και νιώθει τον κόσμο διαφορετικά. Θα προσπαθήσουμε να συνεννοηθούμε μεταξύ μας. Δεν θα χρησιμοποιήσουμε όλοι την ίδια γλώσσα. Θα επιδιώξουμε, εφόσον υπάρχει ενσυναίσθηση, να μην προσβάλουμε ο ένας τον άλλον, αλλά δεν πειράζει αν αστοχήσουμε και μια φορά. Η κακεντρέχεια είναι το πρόβλημα». Η κ. Δημητρακοπούλου υπογράμμισε την ανάγκη ύπαρξης ενός “MeToo” για την ψυχική υγεία. «Να μην φοβόμαστε να μιλήσουμε. Δεν είμαστε “εμείς” και “οι άλλοι”. Είναι σημαντικό να θίγονται τέτοια ζητήματα σε μεγάλα μέσα. Ταυτόχρονα, το να αποδεχτείς ότι είσαι μόνος σου σε αυτό τον κόσμο, με η κατανόηση μεν από τους γύρω σου, αλλά χωρίς την απόλυτη σύμφυση και μέθεξη, είναι πολύ σημαντικό».
Λίγο πριν την ολοκλήρωση της συζήτησης, τέθηκε το ζήτημα του “self medication” καθώς και οι κίνδυνοι τους οποίους ενέχει. Η Άννα Ζαούτσου τοποθετήθηκε σχετικά, τονίζοντας πως παρατηρείται μια τάση για αυτοθεραπεία, γρήγορες και εύκολες λύσεις, οι οποίες όμως μπορεί να έχουν καταστροφικές συνέπειες για τους ασθενείς. Πρόσθεσε πως η διαχείριση των καταστάσεων αυτών οφείλει να γίνεται πάντα υπό την εποπτεία θεράποντος ιατρού, μιας και η περίπτωση κάθε ασθενούς διαφέρει.
Από την πλευρά της η Άννα Κύνθια Μπουσδούκου, συνιδρύτρια και Διευθύνουσα Σύμβουλος του iMEdD, Εκτελεστική Διευθύντρια «ΙΣΝ Διάλογοι», Δημοσιογράφος, τοποθετήθηκε σχετικά με τις αυθαίρετες αυτοδιαγνώσεις, λέγοντας ότι παρατηρούμε πως στην ελληνική κοινωνία όλοι έχουν άποψη σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης ενός ασθενούς. «Ο ρόλος της δημοσιογραφίας είναι ακριβώς αυτός: να βάλει το θέμα στην ατζέντα και να ορίσει το πλαίσιο, έτσι, ώστε να ακολουθήσουν μαρτυρίες και επιστημονικές απόψεις, όπως αυτές που ακούμε σήμερα και να καταφέρουμε με αυτόν τον τρόπο να εξοικειωθούμε, τελικά, με τα ζητήματα ψυχικής υγείας. Ας δούμε, λοιπόν, ποιος είναι ο ρόλος μας, ας τον καλλιεργήσουμε από όποιον χώρο κι αν προέρχεται ο καθένας και η καθεμία μας και στην συνέχεια ας δούμε πώς μπορούμε να τον εξυπηρετήσουμε, ώστε να λαμβάνονται σωστά οι αποφάσεις» συμπλήρωσε.
Μετά την ολοκλήρωση της ακρόασης, οι παρευρισκόμενοι/ες συνεχάρησαν τις δημιουργούς για το αποτέλεσμα αλλά και το κουράγιο τους να μιλήσουν ανοιχτά. Σε ερώτηση σχετικά με το πού βρίσκεται η ισορροπία στο να εξωτερικεύει κανείς το βίωμά του αλλά και στο να προστατεύει τον εαυτό του από την επανέκθεση στο τραύμα, η κ. Δημητρακοπούλου απάντησε σχετικά: «Νιώθω ότι πλέον έχω τα εφόδια να αναγνωρίσω ένα επεισόδιο όταν έρχεται και να το χαλιναγωγήσω. Σε κάθε περίπτωση, όμως, καταλήγω στο ότι είναι σημαντικότερο να μιλάς παρά να σωπαίνεις από φόβο μην τυχόν υπάρξει κάποιο νέο επεισόδιο».
Τα τρία επεισόδια του πόντκαστ είναι διαθέσιμα στο podcast.imedd.org, στο Spotify και στα Apple Podcasts.
