24o ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ // 10-20/3/2022
Η τελετή έναρξης του 24ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
Το 24ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης σήκωσε αυλαία με την τελετή έναρξης που πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 10 Μαρτίου, στην κατάμεστη αίθουσα του Ολύμπιον. Την τελετή παρουσίασε η ηθοποιός, παρουσιάστρια και τραγουδίστρια, Νάντια Κοντογεώργη, ενώ το φεστιβάλ τίμησαν με την παρουσία τους ο Υφυπουργός Εσωτερικών - Αρμόδιος για Θέματα Μακεδονίας και Θράκης, Σταύρος Καλαφάτης, η Αντιπεριφερειάρχης Μητροπολιτικής Ενότητας Θεσσαλονίκης, Βούλα Πατουλίδου, ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Κωνσταντίνος Ζέρβας, καθώς και ο υποψήφιος για Όσκαρ σκηνοθέτης και η παραγωγός της ταινίας έναρξης, Ντέιβιντ Φρανς και Μίρα Τσανγκ, οι οποίοι απηύθυναν χαιρετισμό στο κοινό.
Αρχικά, τον λόγο πήρε η παρουσιάστρια της βραδιάς, Νάντια Κοντογεώργη, η οποία, χαιρέτισε το κοινό και αναφέρθηκε στην ικανότητα του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης να προσαρμόζεται, να αντιστέκεται και να δημιουργεί, παρά τις δύσκολες συνθήκες που έχει επιβάλει τα τελευταία δυο χρόνια η πανδημία. Συνθήκες που, όπως εξήγησε, επέβαλαν την απουσία της Γενικής Διευθύντριας του Φεστιβάλ, Ελίζ Ζαλαντό, από την τελετή λόγω επιβεβαιωμένης επαφής με κρούσμα. Στη συνέχεια, κι αφότου αναφέρθηκε στο πρόγραμμα της φετινής διοργάνωσης, αλλά και στο κεντρικό αφιέρωμα του 24ου ΦΝΘ στη μέτα-πραγματικότητα, η Νάντια Κοντογεώργη κάλεσε στη σκηνή τον Καλλιτεχνικό Διευθυντή του Φεστιβάλ, Ορέστη Ανδρεαδάκη, ο οποίος μίλησε για τις προκλήσεις που αντιμετώπισε η κοινωνία στην εποχή της πανδημίας, αλλά και για την πολυδιάστατη όψη της μετα-πραγματικότητας, που αποτελεί το κεντρικό αφιέρωμα του φετινού φεστιβάλ.
«Πριν δύο ακριβώς χρόνια, η πανδημία μάς χτύπησε την πόρτα. Ήταν μια νέα πραγματικότητα, μια άλλη πραγματικότητα, μια μέτα-πραγματικότητα. Η σύγκρουση ήταν βίαιη: χάσαμε φίλους και συγγενείς, είδαμε ανθρώπους να αλλάζουν, είδαμε τον κόσμο να αλλάζει. Η φρίκη της πανδημίας, η οποία αποτυπώνεται στην εντέλεια στην εξαιρετική ταινία που θα δείτε σε λίγο πρώτοι, σε παγκόσμια πρεμιέρα, μας άλλαξε όλους». Παράλληλα, ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Φεστιβάλ αναφέρθηκε και στην πρόκληση της νέας πραγματικότητας που αντιμετωπίζει ο κόσμος με την έλευση του πολέμου στην Ουκρανία. «Η φρίκη, όπως λέει ο Γιώργος Σεφέρης, είναι “ζωντανή, αμίλητη και προχωράει”. Πριν λίγες ημέρες, λοιπόν, διαπιστώσαμε έντρομοι ότι η φρίκη είχε να μας δείξει ακόμη ένα πρόσωπο. Το πιο αποτρόπαιο, το πιο δυσοίωνο, το πιο τρομακτικό. Το πρόσωπο του πολέμου. Το βλέμμα όλων μας είναι στραμμένο σήμερα στην Ουκρανία. Έναν τόπο που μας υπενθυμίζει ότι δεν έχουμε μάθει τίποτα από την Ιστορία. Έναν τόπο που, πριν 90 χρόνια, βίωσε μία άλλη τραγωδία, τον μεγάλο λιμό, γνωστό στα ουκρανικά ως “Γολoντομόρ”. Τον λιμό που επέβαλε το σταλινικό καθεστώς, οδηγώντας εκατομμύρια ανθρώπους στον θάνατο. Τότε, το καλοκαίρι του 1932, ο μεγάλος ρώσος ποιητής Όσιπ Μαντελστάμ έγραψε ένα σπαρακτικό ποίημα, την Παλιά Κριμαία». Αμέσως μετά, ο Ορέστης Ανδρεαδάκης διάβασε το ποίημα, το οποίο μεταφράστηκε στα ελληνικά από τον ίδιο και τον Γιάννη Παλαβό.
Κρύα είν΄ η άνοιξη. Κι η γη πεινάει της Κριμαίας.
Την ενοχή φοβάται η δύσμοιρη, όπως στου Βράγγελ τον καιρό.
Κουρέλια τα κιλίμια, δεμένα τα σκυλιά
κι ο ίδιος ο καπνός, τώρα πικρός και να κεντάει.
*****
Χαμένη η γη της στην αχλύ, πανέμορφη όμως πάντα.
Τα δέντρα ανθίζουνε, μα στέκουνε σαν ξένοι.
Κι η αμυγδαλιά τον οίκτο προκαλεί
στην χθεσινή τη στολισμένη ανοησία.
*****
Την όψη της η φύση δεν γνωρίζει, κι απ’ το Κουμπάν
κι από την Ουκρανία οι πρόσφυγες, σκιές εφιαλτικές.
Στα κετσεδένια τους ποδήματα οι πεινασμένοι χωρικοί
φρουρούν τις πόρτες, αλλά τις κλειδαριές δεν τις αγγίζουν».
«Η ποίηση, ο κινηματογράφος και η τέχνη κρύβουν μέσα τους μια μεγάλη δύναμη, τη δύναμη της ελπίδας», προσέθεσε ο κ. Ανδρεαδάκης. «Ας ψάξουμε μαζί αυτές τις δέκα μέρες να βρούμε την ελπίδα. Στη δύναμη της τέχνης, του κινηματογράφου, του ντοκιμαντέρ. Ακόμα κι αν αυτό φαντάζει τώρα δύσκολο, ευχόμαστε ότι στο τέλος το φως θα νικήσει το σκοτάδι. Καλές προβολές. Υγεία και ειρήνη να έχουμε», ανέφερε σχετικά, κλείνοντας την ομιλία του.
Ακολούθως, η Νάντια Κοντογεώργη κάλεσε στη σκηνή την Αντιπεριφερειάρχη Μητροπολιτικής Ενότητας Θεσσαλονίκης, Βούλα Πατουλίδου, η οποία, εκπροσωπώντας τον Περιφερειάρχη Απόστολο Τζιτζικώστα, απηύθυνε σύντομο χαιρετισμό. Όπως είπε, το Φεστιβάλ κατείχε πάντα ξεχωριστή θέση στην καρδιά της, όπως και το είδος του ντοκιμαντέρ, το οποίο συνιστά την ύψιστη τέχνη καταγραφής της πραγματικότητας.
«Ως μέλος του Ερυθρού Σταυρού, πριν κάποια χρόνια, είχα πείσει τον τότε πρόεδρο μας να χρηματοδοτήσουμε τα βραβεία κοινού στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ. Το ντοκιμαντέρ είναι η καταγραφή της πραγματικότητας. Ποιας πραγματικότητας όμως; Του βλέμματος του σκηνοθέτη; Αυτής που βιώνουμε; Το ντοκιμαντέρ μάς βοηθά να εκπαιδευτούμε στην αναγνώριση και στην ανάγνωση της όποιας πραγματικότητας. Κι από μας εξαρτάται τι θα κρατήσουμε, τι θα διυλίσουμε και τι θα πετάξουμε. Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης έχει κερδίσει επάξια τον τίτλο αυτού που λέμε “Μείνε σε εγρήγορση”». Η κ. Πατουλίδου δεν παρέλειψε να αναφερθεί και στη σκληρή πραγματικότητα του πολέμου στην Ουκρανία, αλλά και στον διδακτικό ρόλο που έχει το ντοκιμαντέρ για τον άνθρωπο. «Δεν το πιστεύαμε ποτέ ότι θα ζούσαμε έναν πόλεμο αυτόν τον αιώνα κι όμως τον ζούμε. Και εκείνο που αναρωτιέσαι είναι -γιατί είμαστε εγωιστικά όντα εμείς οι άνθρωποι- ποιος έχει σειρά; Ευελπιστούμε, όμως, ότι οι καταγραφές αυτές ίσως κάποια στιγμή μάς διδάξουν αυτά που πρέπει να γνωρίζουμε. Αφού δεν μας διδάσκει η ιστορία, ίσως η καταγραφή της πραγματικότητας μέσα από το ντοκιμαντέρ να μας τρομάξει λίγο. Μακάρι να μη συνέβαινε ποτέ αυτή η συμφορά. Αυτοί που τώρα καταγράφουν τις σκηνές του πολέμου, ίσως να τις μοιραστούν μαζί μας σε λίγο καιρό».
Στη συνέχεια, η κ. Πατουλίδου αναφέρθηκε στην άρρηκτη σχέση συνεργασίας που συνδέει την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας με το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ και το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, αλλά και στο σημαντικό έργο που επιδεικνύει η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας για την ανάδειξη της Κεντρικής Μακεδονίας, αλλά και της Θεσσαλονίκης, ως ιδανικών προορισμών για την κινηματογραφική δημιουργία. «Η σχέση της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας με το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ και το Φεστιβάλ Κινηματογράφου είναι πολύ στενή, είναι ένας δρόμος που προφανώς δεν θα έχει τελειωμό. Μέχρι τώρα, η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας έχει επενδύσει πάνω από 2,5 εκατομμύρια ευρώ, ενώ ο χώρος του Ολύμπιον έχει υποστεί ενεργειακή αναβάθμιση ύψους 400.000 ευρώ. Παράλληλα, γίνονται οι απαραίτητες ενέργειες για να μπορέσει να ενταχθεί στο νέο ΕΣΠΑ. Έχουμε ήδη χτίσει έναν θεσμό, αυτόν του Film Office, με έναν συγκεκριμένο στόχο και σκοπό: να διευκολύνονται όσοι θέλουν να γυρίσουν ταινία εδώ. Φαντάζεστε την αξία της φράσης “Location Thessaloniki” ή “Location Central Macedonia”; Γι’ αυτό παλεύουμε εμείς και δεν το παλεύουμε μόνοι μας, αλλά μαζί με τους πολίτες και τους φορείς αυτού του τόπου».
Ολοκληρώνοντας την τοποθέτησή της, απευθύνθηκε στους νέους δημιουργούς. «Απευθύνομαι αυτή τη στιγμή σε όλους τους έλληνες και ξένους δημιουργούς, γιατί αυτοί οι άνθρωποι θα μπορέσουν κάλλιστα να καταγράψουν τις πολλές ιστορίες που έχει αυτός ο κόσμος, η Θεσσαλονίκη μας. Γιατί η Θεσσαλονίκη είναι ένα συρταρωτό μυθιστόρημα, έχει να διηγηθεί πολλές ιστορίες. Κι αν αυτές τις ιστορίες τις κάνετε εικόνα με την τέχνη σας, αυτό θα είναι το καλύτερο για όλους μας. Σας εύχομαι ευ διαγωνίζεσθαι», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Αμέσως μετά, τον λόγο πήρε ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Κωνσταντίνος Ζέρβας, ο οποίος αναφέρθηκε αρχικά στα «χρώματα» της Θεσσαλονίκης, αλλά και σε αυτά της ουκρανικής σημαίας. «Η πόλη αυτή έχει πολλά χρώματα, είναι ζωντανή. Χαιρόμαστε τόσο πολύ για τα κόκκινα χαλιά, για αυτές τις γεμάτες αίθουσες. Δυστυχώς, όμως, το μυαλό μας, σε αυτές τις δύσκολες και κρίσιμες ώρες, πάει στα δύο χρώματα που χρησιμοποιείτε στην εξαιρετική σας αφίσα, το κίτρινο και το γαλάζιο. Σε όλα όσα συμβαίνουν αυτή τη στιγμή λίγες εκατοντάδες χιλιόμετρα από την πόλη μας και τον πόνο που υπάρχει τόσο κοντά». Στη συνέχεια, ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης αναφέρθηκε στην τέχνη του ντοκιμαντέρ, την εξέλιξη και τη σημασία της.
«Η τέχνη του ντοκιμαντέρ είναι ίσως η πρώτη που εφαρμόστηκε από τους κινηματογραφιστές, στις “ταινίες πραγματικότητας”, όπως τις έλεγαν στην αρχή, οι οποίες διαρκούσαν ένα-δύο λεπτά. Σε αυτή τη μακρά πορεία, που μετρά περισσότερα από 100 χρόνια, το ντοκιμαντέρ έφτασε σε υψηλά επίπεδα αρτιότητας και αισθητικής. Κατέχει ένα πολύ μεγάλο κομμάτι στη δική μου την καρδιά, όπως και σε πολλούς κινηματογραφόφιλους. Και χαιρόμαστε πάρα πολύ που στην πόλη που φιλοξενεί το Φεστιβάλ για 24η φόρα, οι αίθουσες θα γεμίσουν και πάλι και εμείς θα παρακολουθήσουμε τις ταινίες με ενδιαφέρον, ανταλλάσσοντας σχόλια. Είναι κομμάτι της ζωής αυτής της πόλης», είπε χαρακτηριστικά. Ο χαιρετισμός του Δημάρχου Θεσσαλονίκης ολοκληρώθηκε με την ευχή η φρίκη του πολέμου να τελειώσει σύντομα.
«Χαίρομαι πάρα πολύ που βγαίνουμε από την κρίση της πανδημίας, που μας υπενθύμισε την αξία της υγείας. Αυτές τις μέρες, όμως, σκεφτόμαστε και τη σημασία της ειρήνης. Όλα αυτά τα χρόνια, επίσης, καταλάβαμε πόσο σημαντική είναι και η αξία της αλληλεγγύης. Εκείνο που θα ήθελα να ευχηθώ από την καρδιά μου, πέρα από τα πολλά συγχαρητήρια στους διοργανωτές και την καλή επιτυχία σε όσους συμμετέχουν στο διαγνωστικό κομμάτι, είναι στο τέλος του Φεστιβάλ, στις 20 Μαρτίου, να έχουμε πίσω μας το κακό που ξεκίνησε πριν λίγες μέρες», κατέληξε σχετικά.
Στη συνέχεια, σύντομο χαιρετισμό απηύθυνε και ο Σταύρος Καλαφάτης, Υφυπουργός Εσωτερικών - Αρμόδιος για Θέματα Μακεδονίας και Θράκης. «Σε λίγα λεπτά, τα φώτα θα χαμηλώσουν, η μηχανή προβολής θα ανάψει και το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ που γεννήθηκε, ενηλικιώθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη θα αρχίσει και επίσημα τις προβολές του, με μία ταινία τεκμηρίωσης για την πανδημία. Το Φεστιβάλ βρήκε τον τρόπο να επιβιώσει αυτά τα δύο χρόνια και να συνεχίσει τη διπλή μορφή του, τις προβολές στις αίθουσες, που τόσο έχουμε ανάγκη, και τις προβολές στο διαδίκτυο. Προχώρησε και απέδειξε ότι η έβδομη τέχνη είναι κι αυτή μια κιβωτός που μπορεί να μας περάσει από τη μία όχθη στην άλλη. Εύχομαι καλή επιτυχία σε αυτόν τον θεσμό που προβάλλει τη Θεσσαλονίκη διεθνώς και αποτελεί ένα παράθυρο στον κόσμο. Πρόκειται για ένα δεκαήμερο που αποτελεί παράδειγμα εξωστρέφειας και ελπίδας. Μια σημαντική στιγμή της τέχνης και του πολιτισμού».
Ο κ. Καλαφάτης αναφέρθηκε και στον πόλεμο στην Ουκρανία, δηλώνοντας την αμέριστη συμπαράσταση της Ελλάδας προς τους δοκιμαζόμενους ουκρανούς πολίτες. «Μετά την πανδημία αντιμετωπίζουμε μια νέα σημαντική κρίση: την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Από την πρώτη στιγμή εκφράσαμε τη συμπαράσταση της Κυβέρνησης, αλλά και όλων των Ελλήνων, στον αγώνα που δίνουν οι Ουκρανοί για το δίκαιο και τα δικαιώματά τους. Εκφράζουμε θλίψη για τη φρίκη του πολέμου και τον άδικο χαμό τόσων ανθρώπων, ακόμα και μικρών παιδιών. Εκφράζουμε συμπαράσταση στον άμαχο πληθυσμό και στους πρόσφυγες που προσπαθούν να ξεφύγουν από τη δίνη του πολέμου. Με την ελπίδα όλο αυτό να σταματήσει το γρηγορότερο δυνατό και να μείνει αποτυπωμένο μονάχα -κάτι που δυστυχώς δεν γίνεται- στις κάμερες και στα ντοκιμαντέρ, ώστε να αποτελεί ντοκουμέντο για τις επόμενες γενιές», ανέφερε, ολοκληρώνοντας την ομιλία του.
Στο σημείο εκείνο, τον λόγο πήρε και πάλι η παρουσιάστρια της βραδιάς, Νάντια Κοντογεώργη, η οποία αναφέρθηκε στην πολύτιμη αρωγή των χορηγών και των υποστηρικτών του Φεστιβάλ. Στη συνέχεια, προλόγισε την ταινία της τελετής έναρξης: «Η αυλαία του 24ου ΦNΘ ανοίγει με μια παγκόσμια πρεμιέρα, την ταινία Πώς να επιβιώσετε σε μια πανδημία του Ντέιβιντ Φρανς, μια παραγωγή του HBO. Από τον φόβο και την ανέτοιμη για την αντιμετώπιση μιας πανδημίας παγκόσμια κοινότητα μέχρι τη δημιουργία των εμβολίων, μετά από τιτάνιες προσπάθειες των επιστημόνων, τη λύτρωση, την ίδια την επιστήμη και την αμφισβήτησή της, τους πολιτικούς και τις πολιτικές. Κρατώ μια στιγμή από την ταινία, όπου μια επιστήμονας, απευθυνόμενη στους συνεργάτες της, ακούγεται να λέει: “Ίσως είναι η στιγμή της ζωής μας που θα είμαστε πιο χρήσιμοι από ποτέ στην ανθρωπότητα”. Ίσως αυτή να είναι η πυξίδα του σύγχρονου ανθρώπου, αν θέλουμε να επιβιώσουμε και να είμαστε περήφανοι για το είδος μας», είπε χαρακτηριστικά.
Στη συνέχεια, έδωσε τον λόγο στον σκηνοθέτη της ταινίας, Ντέιβιντ Φρανς, ο οποίος ανέβηκε στη σκηνή μαζί με την παραγωγό της ταινίας, Μίρα Τσανγκ, για να χαιρετίσει το κοινό. «Γεια σου Θεσσαλονίκη! Περίμενα δυο χρόνια για να το πω αυτό! Πριν δύο χρόνια, το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης με είχε καλέσει με την τότε ταινία μου, Καλωσήρθατε στην Τσετσενία, η οποία μιλούσε για τα καταπιεσμένα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας κι όλα τα εγκλήματα που είχαν διαπραχθεί εις βάρος της, στη Ρωσία. Σκόπευα να παρευρεθώ στο Φεστιβάλ, μας χάλασε όμως τα σχέδια η πανδημία. Όπως πολλοί από εσάς, κολλήσαμε στις οθόνες μας και παρακολουθούσαμε τα νέα συνεχώς, αναζητώντας μια ένδειξη ελπίδας και περιμένοντας πώς και πότε θα βρεθεί μια λύση για να μπορέσουμε να ξαναβρεθούμε από κοντά», δήλωσε αρχικά.
Όπως εξήγησε, η κατάσταση της πανδημίας λειτούργησε ως έμπνευση για τη δημιουργία του ντοκιμαντέρ Πώς να επιβιώσετε σε μια πανδημία. «Μας ήρθε η ιδέα να καταγράψουμε όλο αυτό το έργο, τον αγώνα για τη δημιουργία και ανάπτυξη των εμβολίων. Για τους ανθρώπους που δούλεψαν σκληρά, πίσω από τη βιτρίνα, στα εργαστήριά τους, για την έρευνα και την ανάπτυξη των εμβολίων. Θεωρώ ότι είναι σημαντικό για όλους μας να έχουμε μία εικόνα του πόσο δούλεψαν οι επιστημονικές ομάδες. Όταν δεχτήκαμε την πρόσκληση από το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης να παρευρεθούμε φέτος, σκέφτηκα ότι αυτή η ταινία είναι κάτι παραπάνω από κατάλληλη για την έναρξη του Φεστιβάλ», δήλωσε χαρακτηριστικά.
Ο Ντέιβιντ Φρανς μίλησε, όμως, και για τις μεγάλες δυσκολίες που αντιμετώπισαν στην πορεία της ταινίας, ενώ δεν παρέλειψε να ευχαριστήσει και την παραγωγό, Μίρα Τσανγκ, για την τεράστια συμβολή της στην ολοκλήρωση του δύσκολου έργου. «Πρέπει να πω ότι δεν ήταν εύκολο. Η Μίρα Τσανγκ, η παραγωγός μας, πέτυχε ένα τεράστιο επίτευγμα. Κατάφερε να οργανώσει τα γυρίσματα του ντοκιμαντέρ σε πολλές διαφορετικές ηπείρους, πολλές φορές ακόμα και την ίδια μέρα. Χρειάστηκε να δουλέψουμε ατελείωτες ώρες από τα σπίτια μας. Ταυτόχρονα, θέλαμε να εξασφαλίσουμε ότι δεν θα ήταν ορατό σε εσάς, το κοινό, ότι περνούσαμε κι εμείς δύσκολες στιγμές. Θέλω να ευχαριστήσω όλους τους συνεργάτες μας. Χωρίς τη βοήθειά τους δεν θα καταφέρναμε τίποτα από αυτά», ανέφερε σχετικά.
Την εκδήλωση έκλεισε η Νάντια Κοντογεώργη, η οποία ευχήθηκε ειρήνη και υγεία σε όλο τον κόσμο, αποδίδοντας τις δύο αυτές έννοιες και στη νοηματική γλώσσα. Αμέσως μετά, ακολούθησε η προβολή του ντοκιμαντέρ How to Survive a Pandemic του Ντέιβιντ Φρανς.
