62ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ||
4-14/11/2021
Masterclass Κλερ Άθερτον
Μοντάζ: Μια σύνθεση
Η πολυσχιδής μοντέζ και εικαστικός Κλερ Άθερτον παρέδωσε masterclass την Τετάρτη 10 Νοεμβρίου, στην αίθουσα Παύλος Ζάννας, στο πλαίσιο του αφιερώματος «Κόψε κάτι: Το μοντάζ και τα μυστικά του», που φιλοξενεί το 62ο ΦΚΘ. Η Κλερ Άθερτον μίλησε για τη διαδρομή της στον κινηματογράφο, αλλά και για την τριαντακονταετή συνεργασία της με την αξέχαστη βελγίδα πρωτοπόρο του σινεμά, Σαντάλ Ακερμάν. Ο Ορέστης Ανδρεαδάκης, καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ, καλωσόρισε θερμά την Κλερ Άθερτον και απηύθυνε χαιρετισμό στο κοινό, ιδιαίτερα στους φοιτητές της Σχολής Κινηματογράφου που είχαν κατακλύσει την αίθουσα.
Η αμερικανίδα μοντέζ ξεκίνησε την ομιλία της αναφέροντας πως το μοντάζ κάθε ταινίας είναι ένα νέο ταξίδι, μια νέα ανακάλυψη. «Ποτέ δεν γνωρίζω πού θα φτάσω, και δεν χρειάζεται να γνωρίζω. Κι αυτή είναι μια αλήθεια που βρίσκει εφαρμογή και έξω από τα όρια του κινηματογράφου, στην καθημερινή ζωή και στην αποδοχή πως οι μυστηριώδεις κινήσεις της ζωής κρύβουν την ανθρώπινη ουσία», ανέφερε αρχικά. Έπειτα, αμφισβήτησε την ίδια τη λέξη «masterclass», δηλώνοντας δεν υπάρχουν αυθεντίες. «Κι αν τυχόν υπάρχουν, είναι σίγουρα όσοι συνεχώς αμφισβητούν τον εαυτό τους και είναι ανοιχτοί σε νέες ανακαλύψεις», προσέθεσε εμφατικά.
«Η ανάγκη για ασφάλεια αυξάνεται συνεχώς και εστιάζεται ακριβώς στην ανάγκη μας για έλεγχο των πάντων, έναν έλεγχο που μας υπαγορεύει να αποφασίσουμε για τη ζωή μας πριν τη ζήσουμε και για την ταινία μας πριν τη φτιάξουμε. Ωστόσο, πρέπει να αποδεχτούμε πως υπάρχουν πράγματα που δεν μπορούμε να ελέγξουμε. Έπειτα από κάθε ταινία, νιώθω πως δεν έκανα όσα μπορούσα. Και πάντα εκπλήσσομαι με το αποτέλεσμα. Δεν καταλαβαίνω πώς και γιατί έκανα το συγκεκριμένο μοντάζ. Όταν μοντάρω, επιχειρώ να σταματήσω τις φωνές στο κεφάλι μου, οι οποίες μου επαναλαμβάνουν πως κάτι δεν έκανα σωστά. Όλες αυτές οι επικίνδυνες φωνές, τελικά, μας απομακρύνουν από αυτό που έχουμε μέσα μας. Παρόλα αυτά, χρειαζόμαστε την επιβεβαίωσή τους διότι χωρίς αυτές είναι σα να πηδάμε στο κενό», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Στη συνέχεια, η Κλερ Άθερτον εξήγησε πως κατά την άποψή της η διαδικασία του μοντάζ δεν είναι μια πράξη εξ ορισμού μοναχική. «Είναι σημαντικό να γνωρίσεις τους συντελεστές της ταινίας, να μοιραστείς συναισθήματα και να συζητήσεις μαζί τους. Η γλώσσα επικοινωνίας του σινεμά δεν είναι μια γλώσσα εντολών, μια γλώσσα κατηγοριοποίησης και ορισμών. Είναι μια γλώσσα διαισθητική, μια γλώσσα που χτίζει ατμόσφαιρα και επιτρέπει σε νέες ιδέες να γεννηθούν. Οι κατηγοριοποιήσεις ανάμεσα σε αφηγηματικές και στοχαστικές ταινίες δεν με εκφράζουν. Η σχέση μου με τις εικόνες ήταν πιο ελεύθερη, αν μου επιτρέπεται αυτή η δύσκολη λέξη. Μου ήταν πάντα δύσκολο να βάζω λέξεις σε σειρά, οι λέξεις ανέκαθεν μπλόκαραν τα αισθήματά μου, ενώ οι εικόνες ποτέ», δήλωσε χαρακτηριστικά.
Κατόπιν, μίλησε για τη σχέση της με τον κινεζικό πολιτισμό και τον Ταοϊσμό, καθώς και για το πώς τα ιδεογράμματα τη βοήθησαν στην τεχνική του μοντάζ: «Η γρήγορη εναλλαγή των εικόνων προκαλεί πολλά επίπεδα σημασιοδότησης, όπως τα ιδεογράμματα στην κινεζική γλώσσα. Η γλώσσα τους είναι εικονοποιητική και τα ιδεογράμματα έχουν πολλαπλές αναγνώσεις. Συμφωνώ με το ότι πρέπει να κάνουμε το καλύτερο για εμάς και την καριέρα μας, αλλά οφείλουμε να είμαστε ανοιχτοί σε ό,τι μας συμβαίνει, και να του επιτρέψουμε να μας οδηγήσει», εξήγησε σχετικά. Ακολούθως, στάθηκε στην ανασφάλεια που διακατέχει τους κινηματογραφιστές: «Αντιλαμβάνομαι τον φόβο του να μην γίνεις αντιληπτός, να μην παρουσιαστείς σε φεστιβάλ, να μην λάβεις χρηματοδότηση. Θα μου φαινόταν περίεργο αν κάποιος δεν φοβόταν. Ωστόσο, το να μοντάρεις ταινίες σε κάνει απλώς κάποιον που η δουλειά του είναι να μοντάρει ταινίες. Είμαστε πολλά παραπάνω από την εργασία μας!», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Αναφορικά με την τεχνική του μοντάζ, υπογράμμισε πως το σημαντικότερο στοιχείο είναι ο ρυθμός. «Όλα στο μοντάζ είναι ρυθμός. Αφήστε τα νοήματα να έρθουν σε εσάς. Μη νομίζετε πως μπορείτε να τα ελέγξετε όλα. Όταν παρακολουθείς μια σπουδαία ταινία, σε κατακλύζουν συναισθήματα και αυτή η διαδικασία είναι μια πολιτική πράξη. Τι είναι, εξάλλου, πιο πολιτικό από την πρόσκληση σε σκέψη και κίνηση; Έτσι έκανε ταινίες και η συνεργάτιδά μου, Σαντάλ Ακερμάν», υπογράμμισε, προτού δείξει στο κοινό αποσπάσματα από την ταινία της Ακερμάν, From the East. «O κοινός τόπος στη συνεργασία μας ήταν να μην έχουμε γνώση του προορισμού, αλλά να τον ανακαλύπτουμε στην πορεία», ανέφερε για τη συνεργασία της με την αλησμόνητη σκηνοθέτιδα.
«Το μοντάζ είναι να επιτρέπεις στις εικόνες να αναπνεύσουν, δημιουργώντας χώρο. Είναι μια πράξη αποκάλυψης, παρά δημιουργίας, γι’ αυτό και ο μοντέρ οφείλει να είναι ταπεινός. Αυτή είναι η πραγματική μας δουλειά: να δημιουργήσουμε ένα δίκτυο αντηχήσεων μεταξύ των εικόνων. Σε αυτή τη δημιουργική διαδικασία κρύβεται ένα μυστήριο, το οποίο δεν επιθυμώ να ξεδιαλύνω. Δεν είναι εξάλλου τυχαίο ότι δεν έχω καλή αίσθηση προσανατολισμού. Συχνά μπερδεύομαι μέσα στη γεωγραφία της λήψης κι αυτό με βοηθά να δημιουργήσω μια νέα γεωγραφία της εικόνας».
Όσο για το τι συμβουλεύει τους νέους δημιουργούς, η Κλερ Άθερτον επέμεινε στη σημασία της ανθρώπινης επαφής: «Πρέπει να γνωρίσετε ανθρώπους, να μιλήσετε, να εκφράσετε τα αισθήματά σας. Και αν είστε τυχεροί, να βρείτε μια καλή ταινία για να μοντάρετε», κατέληξε, ολοκληρώνοντας την τοποθέτησή της.
