Η αυλαία του επετειακού 20ού Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης έπεσε το βράδυ της Κυριακής 11 Μαρτίου 2018, με την τελετή λήξης και την απονομή των βραβείων που πραγματοποιήθηκε στην κατάμεστη αίθουσα του Ολύμπιον. Παρουσιαστές της βραδιάς, δύο σταθεροί συνεργάτες του Φεστιβάλ τα τελευταία χρόνια, ο Θάνος Ζυγουλιάνος και ο Βασίλης Τερζόπουλος.
Στην σκηνή ανέβηκαν αρχικά η γενική διευθύντρια του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης Ελίζ Ζαλαντό και ο διευθυντής του ΦΚΘ Ορέστης Ανδρεαδάκης, μαζί με τον πρόεδρο του ΔΣ του Φεστιβάλ, διευθυντή φωτογραφίας Γιώργο Αρβανίτη. Η κα Ζαλαντό και ο κ. Ανδρεαδάκης καλωσόρισαν το κοινό στην εκδήλωση, τόνισαν χαρακτηριστικά ότι η βραδιά δεν έχει λόγους και χαιρετισμούς παρά μόνο βραβεία και ευχαρίστησαν τους υποστηρικτές, τους χορηγούς, το υπέροχο προσωπικό, τους καταπληκτικούς εθελοντές, το κοινό της Θεσσαλονίκης και φυσικά τον εμπνευστή και δημιουργό του Φεστιβάλ Δημήτρη Εϊπίδη.
Ο κ. Αρβανίτης παίρνοντας το λόγο επισήμανε ότι ήδη από την επόμενη μέρα αρχίζει η προετοιμασία για το επόμενο Φεστιβάλ, προσθέτοντας: «Και βέβαια συνεχίζεται η ετήσια δραστηριότητα του θεσμού, η οποία εμπλουτίζεται με ένα νέο χώρο, την Αποθήκη Γ΄, του πρώτου προβλήτα του Λιμανιού Θεσσαλονίκης. Η παραχώρησή του στο φεστιβάλ έγινε εφικτή με τη συνεργασία της κυρίας Κατερίνας Νοτοπούλου από το γραφείο του πρωθυπουργού και με την υποστήριξη και του Υπουργού Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής κ. Παναγιώτη Κουρουμπλή, που βρίσκεται εδώ απόψε».
Η σκυτάλη δόθηκε έπειτα στους δύο παρουσιαστές, που αναφέρθηκαν συνοπτικά στο προφίλ της φετινής διοργάνωσης η οποία περιελάμβανε «180 ντοκιμαντέρ από 57 χώρες που προβλήθηκαν σε 8 αίθουσες, 10 θεματικές ενότητες, 10 ταινίες στο Διεθνές Διαγωνιστικό, 53 ελληνικά ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους και 25 μικρού μήκους, αφιερώματα και ειδικές προβολές». Οι ίδιοι τόνισαν, μεταξύ άλλων, ότι «πέρα από όποια διάκριση, η αποτύπωση της ίδιας της ζωής, της αλήθειας, από όλους τους δημιουργούς, είναι η πράξη που αξίζει το πιο θερμό σας χειροκρότημα».
Περνώντας στην απονομή των βραβείων, αρχικά έγινε αναφορά στις διακρίσεις του τμήματος Docs in Progress της Αγοράς Ντοκιμαντέρ, που είναι το αναπτυξιακό κομμάτι του Φεστιβάλ, το πεδίο όπου «γεννιούνται τα σχέδια και οι ταινίες του αύριο, οι ταινίες που θα δούμε μελλοντικά στο Φεστιβάλ», όπως υπογράμμισαν οι παρουσιαστές. Τη φετινή επιτροπή του τμήματος Docs in Progress αποτέλεσαν οι Λάια Αούμπια, εκπρόσωπος του DocsBarcelona (Ισπανία), Σαρλότ Μάντσεν, αγοράστρια ταινιών του SVT, κρατικού φορέα ραδιοτηλεόρασης της Σουηδίας, και Τάκης Βερέμης από την ελληνική εταιρία διανομής StraDa Films. Το πρώτο βραβείο για υπηρεσίες post-production αξίας 15.000 ευρώ, που χορηγείται από την ελληνική εταιρία post-production 2|35 Inc, απονεμήθηκε στην ταινία Seeds of Columbus σε σκηνοθεσία Μαριάννας Οικονόμου – Ελλάδα (Παραγωγή: Stefi/Lynx Productions, Σπύρος Μαυρογένης, Συμπαραγωγή: Ρέα Αποστολίδη - Anemon Productions). Το δεύτερο βραβείο MuSou σε υπηρεσίες ήχου και μουσικής, αξίας έως και 6.500 ευρώ, απονεμήθηκε στην ταινία Staring at the Sun σε σκηνοθεσία των Atieh Attarzadeh και Hesam Eslami – Γαλλία, Ιράν (Παραγωγή: Etienne de Ricaud, Caractères Productions, Συμπαραγωγή: Hesam Eslami, Atieh Attarzadeh). Ειδική μνεία απέσπασε η ταινία Gentle Warriors της Marija Stonyte – Λιθουανία, Εσθονία (Παραγωγή: Giedre Zickyte, Moonmakers, Συμπαραγωγή: Riho Vastrik). Επίσης, για πρώτη φορά φέτος το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου –εκ μέρους του Διευθυντή Hellas Film Promotion Κώστα Αϊβαλιώτη- απένειμε βραβείο στα Docs in Progress, το οποίο συνοδεύεται από έπαθλο 3.000 ευρώ και δόθηκε στο project Tiny Souls, σε σκηνοθεσία Dina Naser – Ιορδανία, Λίβανος, Κατάρ, Ολλανδία, Γαλλία (Παραγωγή: Dina Naser και Ruba Ghazi Hannun - Mad Moshawash, Συμπαραγωγή: Khaled Haddad - Jordan Prioneers, Palmyre Badinier- Urban Factory).
Στη συνέχεια, απονεμήθηκε το βραβείο της Διεθνούς Αμνηστίας για την καλύτερη ταινία του τμήματος «Ανθρώπινα Δικαιώματα» του Φεστιβάλ. Τη φετινή κριτική επιτροπή αποτέλεσαν οι Μαριάννα Λεονταρίδου (μέλος Διεθνούς Αμνηστίας, κριτικός κινηματογράφου), Στεφανία Φιλίποβα-Μερτζιμέκη (μέλος ΕΕΠ, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας), Αμαλία Σπελέτα (μέλος Διεθνούς Αμνηστίας), Άρης Δημοκίδης (δημοσιογράφος) και Βασίλης Λουλές (σκηνοθέτης). Το βραβείο δόθηκε στο ντοκιμαντέρ Αρκεί να μην είναι πόρνη της Οβιντί (Γαλλία), ενώ επίσης η επιτροπή απέδωσε και ειδική μνεία στο ντοκιμαντέρ Ουδέν μονιμότερον του προσωρινού των Ρίνα Καστελνουόβο και Ταμίρ Ελτερμάν. Την ανακοίνωση των βραβείων έκανε η Ειρήνη Τσολάκη, αντιπρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας, παραθέτοντας το σκεπτικό της επιτροπής ως εξής: «Η κριτική επιτροπή αποφάσισε να γίνει, πριν από την απονομή του βραβείου, Ειδική Μνεία στο Oυδέν μονιμότερον του προσωρινού, στο οποίο δύο ισραηλινοί σκηνοθέτες καταγράφουν πώς διαμορφώνονται οι ζωές πέρα από ταυτότητες, θρησκείες και συγκρούσεις. Και λίγα λόγια για το βραβείο του τμήματος: Εβδομήντα χρόνια μετά την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (1948-2018) οι γυναίκες εξακολουθούν να αντιμετωπίζονται ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Σε όποιο σημείο του πλανήτη και αν βρίσκονται , έρχονται αντιμέτωπες με τις ίδιες ανησυχίες, τους ίδιους φόβους, τους ίδιους εφιάλτες, πράγμα που σημαίνει ότι ο διαρκής αγώνας για την εξάλειψη των διακρίσεων, για την Ισότητα και τη Δικαιοσύνη συνεχίζεται». Το ντοκιμαντέρ Αρκεί να μην είναι πόρνη αφηγείται μια ιστορία που συγκλόνισε την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη, με πρωταγωνίστρια μια εργάτρια του σεξ που έγινε σύμβολο του αγώνα για τα δικαιώματα των γυναικών. Η σκηνοθέτιδα Οβιντί έστειλε ένα βίντεο-μήνυμα στο Φεστιβάλ, στο οποίο δεν έκρυψε τη συγκίνησή της για τη βράβευση λέγοντας, μεταξύ άλλων: «Ήμουν πολύ περήφανη και μόνο για την συμμετοχή της ταινίας μου στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Η καρδιά μου γεμίζει χαρά και περηφάνια για την διάκριση αυτή και μάλιστα με ένα τέτοιο βραβείο που αφορά στα ανθρώπινα δικαιώματα και μπορεί να βοηθήσει στην καταπολέμηση του στίγματος, γιατί καμιά γυναίκα δεν πρέπει να κρίνεται για τις σεξουαλικές της επιλογές. Ως πρώην εργαζόμενη της ερωτικής βιομηχανίας, πάντα φοβόμουν ότι δε θα με έπαιρναν σοβαρά ως σκηνοθέτιδα. Τώρα, όμως, είμαι σίγουρη ότι όχι μόνο θα κρατήσω την υπόσχεση που έδωσα στην Εύα Μαρί να διαδώσω την ιστορία της στη Γαλλία, αλλά χάρη στο βραβείο αυτό θα τη διαδώσω και σε όλο τον κόσμο. Ευχαριστώ τη Θεσσαλονίκη και το φεστιβάλ για τη βοήθεια στην καταπολέμηση αυτού του στίγματος».
Ακολούθως, απονεμήθηκε το βραβείο της WWF Ελλάς για την καλύτερη ταινία της ενότητας «Περιβάλλον» του Φεστιβάλ, που δόθηκε στο ντοκιμαντέρ Ευχαριστούμε για τη βροχή σε σκηνοθεσία Γιούλια Νταρ (Ηνωμένο Βασίλειο, Νορβηγία, Κένυα). Η φετινή επιτροπή αποτελούνταν από τους Ιάσονα Κάντα (Εκπρόσωπος Τύπου WWF Ελλάς), Βίκυ Μπαρμπόκα (Υπεύθυνη Επικοινωνίας προγράμματος «Καλύτερη ζωή»), Χρίστη Σωτηρίου (Υπεύθυνη προγράμματος «Fish Forward»), Μαρία Λιβανού (συνεργάτις επικοινωνίας Θαλάσσιου Προγράμματος WWF Ελλάς). Την απονομή έκανε ο Γιώργος Βλάχος, μέλος του διοικητικού συμβουλίου της WWF, ο οποίος υπογράμμισε: «Το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής αγγίζει και τη χώρα μας, μέσα από την αλόγιστη χρήση ορυκτών πόρων, τις μη βιώσιμες επενδύσεις σε άνθρακα και λιγνίτη, και τις προθέσεις εξόρυξης υδρογονανθράκων σε εθνικά πάρκα ή περιοχές Natura. Μικροί αναζητούσαμε ήρωες στα παραμύθια αλλά και σούπερ ήρωες που θα σώσουν τον κόσμο. Σήμερα αναζητούμε πολλούς συνειδητοποιημένους πολίτες που θα κάνουν τη διαφορά. Την ανάδειξη του κινήματος πολιτών για κλιματική δικαιοσύνη περιέχει η συμμετοχή που βραβεύουμε απόψε». Η σκηνοθέτιδα, η οποία δεν μπόρεσε να παραβρεθεί στην τελετή, έστειλε ευχαριστήριο μήνυμα στο Φεστιβάλ όπου τόνισε, ανάμεσα σε άλλα: «Κάναμε αυτό το ντοκιμαντέρ για να προκαλέσουμε έναν αντίκτυπο θετικό. Θέλουμε η ταινία να αξιοποιηθεί ως ένα εκπαιδευτικό εργαλείο που θα αποτελέσει τη βάση ενός διαλόγου ανάμεσα στους φορείς της κοινωνίας».
Σειρά είχαν τα Βραβεία Κοινού Fischer για ελληνική και ξένη ταινία άνω και κάτω των 50 λεπτών. Παίρνοντας το λόγο για να κάνει την απονομή, ο Γιάννης Κατσούγκρης, Sponsorships Manager της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας, δήλωσε: «Ακόμα μία χρονιά είμαστε εδώ στη Θεσσαλονίκη, σε ένα από τα σημαντικότερα Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Ευρώπης, που φέτος μετράει είκοσι χρόνια διαδρομής. Η μπίρα Fischer σε αυτή τη διαδρομή συνοδεύει αμέτρητες προβολές ντοκιμαντέρ από την Ελλάδα και το εξωτερικό, δεκάδες χιλιάδες ψήφους από το ενθουσιώδες φανατικό κοινό και μοναδικούς καλλιτέχνες που επισκέφτηκαν το φεστιβάλ. Είναι μεγάλη μας τιμή και χαρά που μαζί απόψε, για 6η συνεχή χρονιά, θα απονείμουμε τα Βραβεία Κοινού Fischer. Για άλλη μια φορά οι κάλπες της Fischer στήθηκαν έξω από τις αίθουσες προβολής και το αποτέλεσμα είναι 21.529 ψήφοι – ένας αριθμός ρεκόρ. Συγχαρητήρια σε όλους για τη συμβολή τους στη διοργάνωση του φεστιβάλ, τους 300 εθελοντές, τους δημιουργούς και φυσικά το κοινό της Θεσσαλονίκης που με την αγάπη του για το ντοκιμαντέρ δίνει σάρκα και οστά σε αυτόν τον σημαντικό θεσμό. Και πριν προχωρήσουμε στα βραβεία, να μην παραλείψουμε να πούμε ένα μεγάλο ‘ευχαριστώ’ στον άνθρωπο που μας προσκάλεσε σε αυτό το συναρπαστικό ταξίδι του φεστιβάλ ντοκιμαντέρ. τον εμπνευστή και δημιουργό αυτού του φεστιβάλ, Δημήτρη Εϊπίδη».
Το βραβείο κοινού Fischer για ελληνική ταινία κάτω των 50 λεπτών απονεμήθηκε στο ντοκιμαντέρ Ζωγραφίζοντας… σε σκηνοθεσία Δημήτρη Σταμάτη και Ιωάννας Νεοφύτου (Ελλάδα), ενώ αυτό για ξένη ταινία κάτω των 50 λεπτών πήγε στο ντοκιμαντέρ Ο τελευταίος κυνηγός του μελιού σε σκηνοθεσία Μπεν Νάιτ (Νεπάλ). Επίσης, το βραβείο κοινού Fischer για ελληνική ταινία άνω των 50’ απέσπασε το ντοκιμαντέρ Επιστροφή στην κορυφή σε σκηνοθεσία Στρατή Χατζηελενούδα (Ελλάδα), ενώ το βραβείο κοινού Fischer «Πίτερ Ουιντόνικ» για ξένη παραγωγή άνω των 50’ πήγε στο ντοκιμαντέρ Πατέρες και γιοι σε σκηνοθεσία Ταλάλ Ντερκί (Γερμανία, Συρία, Λίβανος).
Οι παρουσιαστές της εκδήλωσης μετέφεραν στο κοινό τις ευχαριστίες των σκηνοθετών Ιωάννας Νεοφύτου και Δημήτρη Σταμάτη για την εταιρία συμπαραγωγής τους Story Doc και τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης. Από την πλευρά του, παραλαμβάνοντας το βραβείο ο σκηνοθέτης Στρατής Χατζηελενούδας ευχαρίστησε το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, το συνεργείο της ταινίας και τους χρηματοδότες που υποστήριξαν το εγχείρημα αυτό. Ο ίδιος επίσης μετέφερε στο κοινό το μήνυμα του Λεωνίδα, του πρωταγωνιστή της ταινίας, ο οποίος κόντρα στην παραπληγία του επιχειρεί να ανέβει στον Όλυμπο, σημειώνοντας τα εξής: «Ευχαριστώ όλους όσοι με στήριξαν από την αρχή του ατυχήματός μου, όλους όσοι πίστεψαν σε μένα και με τον τρόπο τους ο καθένας με βοήθησαν να πραγματοποιήσω το όνειρό μου. Γιατί είναι κακό να ονειρεύεσαι, αλλά να μην πραγματοποιείς τα όνειρα σου. Αφιερώνω το βραβείο σε όσους στέκονται δίπλα μου και σε όσους δεν το βάζουν κάτω». Με τη σειρά του, ο σκηνοθέτης Ταλάλ Ντερκί έστειλε ευχαριστήριο βιντεοσκοπημένο μήνυμα που προβλήθηκε στην τελετή. Μιλώντας στα ελληνικά, ο κ. Ντερκί εξέφρασε τη λύπη του που δεν μπορούσε να βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη, αλλά και τις ευχαριστίες του για τη διάκριση, τονίζοντας χαρακτηριστικά: «Το Φεστιβάλ για μένα είναι σαν σπίτι μου, έρχομαι εδώ και πολλά χρόνια και το θεωρώ ένα από τα καλύτερα. Εύχομαι του χρόνου να έρθω με μια ταινία που θα έχει ένα πιο ευχάριστο θέμα».
Στη συνέχεια, απονεμήθηκαν τα βραβεία νεότητας φοιτητών πανεπιστήμιων Θεσσαλονίκης για ελληνικές ταινίες που συμμετείχαν στις θεματικές ενότητες του διεθνούς προγράμματος. Η επιτροπή, υπό την επίβλεψη της καθηγήτριας Μπέτυς Κακλαμανίδου, αποτελούνταν από τους φοιτητές του ΑΠΘ Φανή Χατζή, Αλεξάνδρα Νικητίδου, Νένα Χατζησιώμου, Αντώνη Ζαούτσο και Σωτηρία Παπαντωνίου, η οποία έκανε και την ανακοίνωση των νικητών, υπογραμμίζοντας: «Αποφασίσαμε να βραβεύσουμε δύο ταινίες πολύ διαφορετικές, όσον αφορά τόσο τον τρόπο αφήγησής τους όσο και τη θεματική τους. Και οι δύο, ωστόσο, μοιράζονται ένα πολύ βασικό κοινό στοιχείο: την ποιότητά τους». Το Eιδικό Βραβείο της Επιτροπής απονεμήθηκε στο ντοκιμαντέρ Ένα δέντρο θυμάται σε σκηνοθεσία Κώστα Φόλλα (Ελλάδα), ενώ το Βραβείο Καλύτερης Ταινίας στο ντοκιμαντέρ Obscuro Barroco σε σκηνοθεσία Ευαγγελίας Κρανιώτη (Γαλλία, Ελλάδα). Την απονομή του βραβείου στην σκηνοθέτιδα έκανε ο υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής Παναγιώτης Κουρουμπλής, ο οποίος τόνισε, μεταξύ άλλων: «Θα ήθελα να συγχαρώ τους συντελεστές αυτού του πολύ σημαντικού καλλιτεχνικού γεγονός που αναδεικνύει την πόλη. Και να εκφράσω κι εγώ μαζί σας τη χαρά μου ότι αυτός ο θεσμός για πρώτη φορά πλέον αποκτά ένα δικό του χώρο στον προβλήτα της Θεσσαλονίκης, με απόφαση του Πρωθυπουργού και με συνέργεια Υπουργών και όλων μας. Νομίζω ήταν επιθυμία όλων των θεσμικών παραγόντων της Θεσσαλονίκης, αυτός ο θεσμός θα αποκτήσει το δικό του χώρο. Αξιοποιούνται και από το Φεστιβάλ αλλά και από άλλους θεσμούς, και από τον Δήμο βεβαίως, τα κτίρια και οι χώροι του προβλήτα, καθώς αυτή η πόλη με την τόσο σημαντική ιστορική διαδρομή, συνεχώς αποδεικνύει ότι διαθέτει αποθέματα πολιτιστικών ευαισθησιών για να στηρίξει, να πλειοδοτήσει νέες προσπάθειες. Νομίζω ότι το Φεστιβάλ πλέον με βάση αυτόν το χώρο που διαθέτει θα μπορέσει να αναπτύξει ακόμη περισσότερο τις δραστηριότητες του». Παραλαμβάνοντας το βραβείο, η κα Κρανιώτη ευχαρίστησε την επιτροπή και σημείωσε ότι το Φεστιβάλ είναι μόλις 20 ετών, νέο, και οι νέοι τα ξέρουν όλα, ευχαριστώντας πολύ το βραβείο.
Το βραβείο της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου (ΠΕΚΚ) για ελληνική ταινία κέρδισε το ντοκιμαντέρ Κωστής Παπαγιώργης, ο πιο γλυκός μισάνθρωπος, σε σκηνοθεσία Ελένης Αλεξανδράκη (Ελλάδα). Την απονομή έκανε ο γενικός γραμματέας της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου, Γιάγκος Αντίοχος, ο οποίος διαβάζοντας το σκεπτικό, είπε χαρακτηριστικά: «Πρόκειται για το μεγάλης κινηματογραφικής ακρίβειας πορτρέτο ενός μοναχικού ανθρώπου και σύγχρονου φιλοσόφου, το οποίο κινείται μακριά από την αγιογραφία. Το φιλμ πετυχαίνει μια εξαιρετική αντιστοίχηση του θέματος με το όλον του σινεμά, εισάγοντας ταυτόχρονα στιβαρούς μυθοπλαστικούς άξονες. Η σκηνοθετική αρτιότητα της Ελένης Αλεξανδράκη συνθέτει όλα τα παραπάνω σε μια ιδιαίτερα απολαυστική ταινία». Παραλαμβάνοντας το βραβείο της, η σκηνοθέτιδα ευχαρίστησε το Φεστιβάλ και την ΠΕΚΚ, αλλά και τον Κωστή Παπαγιώργη. Μαζί της στη σκηνή του Ολύμπιον ανέβηκε και η παραγωγός της ταινίας Ελένη Κοσσυφίδου, η οποία ευχαρίστησε θερμά τη διεύθυνση του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, την ΠΕΚΚ ιδίως για την αιτιολογία της βράβευσης, καθώς και την ΕΡΤ και το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, χωρίς την υποστήριξη των οποίων δεν θα μπορούσε να είχε γυριστεί το ντοκιμαντέρ.
Στη συνέχεια, απονεμήθηκε το βραβείο «Ανθρώπινες Αξίες» του τηλεοπτικού σταθμού της Βουλής των Ελλήνων για ταινία του Διεθνούς Διαγωνιστικού τμήματος, το οποίο απέσπασε το ντοκιμαντέρ Το μακρινό γάβγισμα των σκυλιών σε σκηνοθεσία Σίμον Λέρεν Βίλμοντ (Δανία, Φινλανδία, Σουηδία). Την φετινή επιτροπή αποτέλεσαν οι Κώστας Δήμος (Υπεύθυνος Προγράμματος), Άρης Φατούρος (Σύμβουλος Προγράμματος) και Βασίλης Δούβλης (σκηνοθέτης), ενώ την απονομή έκανε ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Τριαντάφυλλος Μηταφίδης, διευκρινίζοντας ότι το φιλμ «διερευνά με ποιητική ματιά τον αντίκτυπο του πολέμου σ’ ένα δεκάχρονο ορφανό αγόρι που ζει με τη γιαγιά του σ’ ένα έρημο χωριό κοντά στην εμπόλεμη ζώνη». Ο κ. Μηταφίδης επίσης αναφέρθηκε τιμητικά στη μνήμη του Παύλου Ζάννα, «του πρωτεργάτη του πολιτισμού και αγωνιστή κατά της δικτατορίας», όπως σημείωσε χαρακτηριστικά. Ο σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ Σίμον Λέρεν Βίλμοντ δεν μπόρεσε να παρευρεθεί στην απονομή, αλλά έστειλε μαγνητοσκοπημένο μήνυμα, με το οποίο ευχαριστούσε το κοινό, λέγοντας: «Αισθάνομαι πολύ περήφανος και χαρούμενος με αυτήν τη βράβευση. Ευχαριστώ το υπέροχο συνεργείο της ταινίας και τους χρηματοδότες μας κι ελπίζω σύντομα να τα πούμε από κοντά σε κάποια επόμενη διοργάνωση».
Συνεχίζοντας με τα βραβεία της ΕΡΤ, στη σκηνή του Ολύμπιον ανέβηκε η Πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής της ΕΡΤ3, Κατερίνα Σαρικάκη, η οποία υπογράμμισε, μεταξύ άλλων: «Τα ντοκιμαντέρ μάς προτρέπουν να ψάξουμε τις αλήθειες. Με μεγάλη μου χαρά ανακοινώνω ότι το βραβείο ΕΡΤ που συνοδεύεται από το χρηματικό έπαθλο των 3.000 ευρώ, το οποίο απονέμεται στο ελληνικό ντοκιμαντέρ άνω των 50΄που κέρδισε το βραβείο κοινού Fischer στο 20ό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης το φιλμ Επιστροφή στην κορυφή του Στρατή Χατζηελενούδα». Το βραβείο παρέλαβε ο σκηνοθέτης και η συν-σεναριογράφος και παραγωγός της ταινίας Ιωάννα Πετειναράκη, η οποία σημείωσε ότι η δεύτερη αυτή διάκριση ήταν μια έκπληξη για την ομάδα του φιλμ και ευχαρίστησε θερμά το Φεστιβάλ και την ΕΡΤ». Σημειώνεται ότι η ΕΡΤ χορηγεί επίσης χρηματικό έπαθλο 2.000 ευρώ στο βραβείο Doc on Air που απονέμεται στο καλύτερο project του EDN Docs in Thessaloniki για διεθνή συμπαραγωγή του Ευρωπαϊκού Δικτύου Ντοκιμαντέρ EDN και κρίνεται από την επιτροπή του EDN. Το βραβείο αυτό φέτος απέσπασε το project Riders of Destiny, σκηνοθεσία Michael Niermann, παραγωγή Ansgar Pohle | 7T1 Media (Γερμανία).
Αμέσως μετά, πραγματοποιήθηκε η απονομή των βραβείων FIPRESCI (Διεθνής Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου), η επιτροπή της οποίας αποτελούνταν από τους Γιαέλ Σουβ (Ισραήλ), Τόντσι Βαλέντιτς (Κροατία) και Ιωσήφ Πρωιμάκη (Ελλάδα). Το βραβείο FIPRESCI για ελληνικό ντοκιμαντέρ που συμμετέχει στο Διεθνές Πρόγραμμα του φεστιβάλ απονεμήθηκε από τον Ιωσήφ Πρωιμάκη στο Πατρίδα από μάρμαρο του Μένιου Καραγιάννη (Ελλάδα), το οποίο, σύμφωνα με το σκεπτικό της επιτροπής «εξυμνεί τη δύναμη της τέχνης να μεταμορφώνει, δύναμη ικανή όχι μόνο να μετατρέψει μια πέτρα σε φτερό και φως, αλλά και να καταστήσει έναν μετανάστη σε αναπόσπαστο κομμάτι του πολιτισμού της χώρας επιλογής του». Ο σκηνοθέτης Μένιος Καραγιάννης παραλαμβάνοντας το βραβείο ευχαρίστησε θερμά το Φεστιβάλ, για το οποίο σημείωσε ότι «το έχω πραγματικά μέσα στην καρδιά μου και το θεωρώ ένα πολύ σπουδαίο φεστιβάλ». Το βραβείο FIPRESCI για ντοκιμαντέρ του Διεθνούς Διαγωνιστικού τμήματος απονεμήθηκε από την πρόεδρο της επιτροπής Γιαέλ Σουβ, στο φιλμ Το μακρινό γάβγισμα των σκυλιών του Σίμον Λέρεν Βίλμοντ (Δανία, Φινλανδία, Σουηδία), «ένα τρυφερό, πολυεπίπεδο και πολυποίκιλο δράμα για τη συνεχή αγωνία της επιβίωσης στις παρυφές ενός πεδίου μάχης, την αντοχή της αγάπης μπροστά στον τρόμο, και την επιμονή της αθωότητας σ έναν φαύλο κόσμο», σύμφωνα με το σκεπτικό της επιτροπής. Ο σκηνοθέτης Σίμον Λέρεν Βίλμοντ σε ακόμη ένα βιντεο-μήνυμα προς το κοινό είπε: «Γεια σας και πάλι. Λυπάμαι που δεν είμαι κοντά σας και που δεν έχουμε την ευκαιρία από κοντά να συζητήσουμε για την ταινία. Δυο βραβεία μέσα σε μία βραδιά είναι κάτι πραγματικά πολύ ξεχωριστό».
Στη συνέχεια, απονεμήθηκε το νέο βραβείο του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, το οποίο παρουσίασε ο αναπληρωτής γενικός διευθυντής του, Βασίλης Κοσμόπουλος: «Το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, στο πλαίσιο της ευρύτερης συνεργασίας του με το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και της ιδιαίτερης μέριμνας που οφείλει να έχει για την ανάδειξη νέων κινηματογραφιστών, απονέμει βραβείο αξίας 3.000 ευρώ, σε πρωτοεμφανιζόμενο σκηνοθέτη ντοκιμαντέρ του ελληνικού προγράμματος, διάρκειας άνω των 50 λεπτών που πραγματοποιεί την ελληνική του πρεμιέρα στο 20ό Φεστιβάλ. Για την οικονομία της αφήγησης, την συνοχή του ύφους και τον χαμηλόφωνο χειρισμό της ευαισθησίας του θέματος που μας προδιαθέτουν για μια ελπιδοφόρα συνέχεια στον χώρο του ντοκιμαντέρ, το βραβείο απονέμεται στον Χρήστο Καπάτο για την ταινία Η φωνή του Αντώνη». Ο σκηνοθέτης ευχαρίστησε για τη διάκριση, τονίζοντας πόσο μεγάλη είναι η τιμή, ειδικά για το γεγονός ότι προέρχεται από το ΕΚΚ, ενώ επίσης ευχαρίστησε τους γονείς του, τους οποίους και αφορά η ταινία, την παραγωγό του φιλμ Φαίδρα Βόκαλη και τον μοντέρ Στάμο Δημητρόπουλο.
Η απονομή συνεχίστηκε με το βραβείο του νέου διαγωνιστικού τμήματος ντοκιμαντέρ VR / Virtual Reality – Εικονικής Πραγματικότητας του Φεστιβάλ. Η κριτική επιτροπή αποτελούνταν από τους Κίρστεν Κίνινγκερ (κριτικός κινηματογράφος / μοντέρ, Γερμανία), Γιώργο Δρίβα (εικαστικός, Ελλάδα) και Αργύρη Θέο (διευθυντής φωτογραφίας, Ελλάδα). Το βραβείο, το οποίο συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 3.000 ευρώ που χορηγεί το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, απονεμήθηκε εξ ημισείας στα ντοκιμαντέρ Μετέωροι σε σκηνοθεσία Σεχάνι Φερνάντο (Ηνωμένο Βασίλειο) και Η τελευταία καρέκλα 1&2 σε σκηνοθεσία Άνκε Τένισεν, Τζέσι φαν Φρέντεν (Ολλανδία). Σύμφωνα με το σκεπτικό της επιτροπής, που διάβασαν στη σκηνή οι κα Κίνινγκερ και ο κ. Θέος: «Ξεχωρίσαμε δύο ταινίες που χρησιμοποιούν τέχνη και τεχνολογία με τρόπους αντιθετικούς: Μία που χρησιμοποιεί την κίνηση της κάμερας, την επεξεργασία της εικόνας και την επιβλητική αφήγηση για να μας εμβαπτίσει στον κόσμο των μεταναστών, ενώ η άλλη χρησιμοποίησε μία τελείως στατική κάμερα, μία πολύ ουσιαστική, καθαρή περιγραφή της κατάστασης στην παρατήρηση της καθημερινής ζωής».
Στη συνέχεια, απονεμήθηκαν τα βραβεία της Διεθνούς Επιτροπής για τις ταινίες του Διεθνούς Διαγωνιστικού τμήματος του 20ού ΦΝΘ, οι οποίες φέτος ήταν δέκα στον αριθμό. Η φετινή κριτική επιτροπή απαρτιζόταν από τους Άνικα Γκούσταφσον (κριτικός κινηματογράφου / δημοσιογράφος, Σουηδία), Κάρολαϊν Λιμπρέσκο (προγραμματίστρια Φεστιβάλ, ΗΠΑ), Γιαν Ρόφεκαμπ (αντιπρόσωπος πωλήσεων / παραγωγός, Ολλανδία), Ντέιβιντ Μπόρενσταϊν (σκηνοθέτης, ΗΠΑ) και Λευτέρη Χαρίτο (σκηνοθέτης, Ελλάδα).
Σχολιάζοντας αρχικά το επίπεδο των διαγωνιζόμενων ταινιών φέτος, ο κ. Χαρίτος δήλωσε: «Είμαστε πολύ ικανοποιημένοι με την ποικιλία των θεμάτων και των καλλιτεχνικών προσεγγίσεων στο φετινό διαγωνιστικό πρόγραμμα. Αναλογιστήκαμε την αλληλεπίδραση μεταξύ ιστορίας και παρόντος, πήραμε μια γεύση της ποίησης των καθημερινών τελετουργιών, και μέσα απ’ το φακό της κάμερας βιώσαμε την πλούσια υφή των τόπων που αποκτούν υπερφυσικές διαστάσεις. Πάνω απ’ όλα, γίναμε μάρτυρες του αντιφατικού μίγματος αγριότητας κι ανθρωπιάς που συναντάμε σε καιρούς σύγκρουσης».
Το Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής που συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 2.000€ δόθηκε εξ ημισείας στα ντοκιμαντέρ Μπαρονέζα σε σκηνοθεσία Ζουλιάνα Αντούνες (Βραζιλία) και Μετεωρίτες σε σκηνοθεσία Γκιουρτζάν Κελτέκ (Ολλανδία, Τουρκία). Κάνοντας την απονομή, ο Ντέιβιντ Μπόρενσταϊν υπογράμμισε: «Επειδή εντυπωσιαστήκαμε πολύ από δύο ιδιαίτερες αλλά διαφορετικές ταινίες, αποφασίσαμε να μοιράσουμε το Ειδικό Βραβείο ανάμεσα σε ένα οικείο, αισθησιακό, βιωματικό πορτρέτο παγίδευσης και απελευθέρωσης σ’ έναν περιορισμένο κόσμο όπου η βία καραδοκεί και σε ένα αισθητικά ριψοκίνδυνο, φορμαλιστικό φιλμ δοκιμίου, που ερευνά με τόλμη την απανθρωποποίηση και την επιτήρηση σε μια εμπόλεμη ζώνη». Ο σκηνοθέτης Γκιουρτζάν Κελτέκ έστειλε στο κοινό του Φεστιβάλ ένα μαγνητοσκοπημένο μήνυμα, όπου ευχαρίστησε θερμά τη διοργάνωση και την ελληνική εταιρεία παραγωγής Heretic Outreach, προσθέτοντας: «Η χαρά μου ήταν πολύ μεγάλη και μόνο που μπόρεσα να συμμετάσχω στο Φεστιβάλ με την ταινία μου. Το βραβείο με κάνει να νιώθω ακόμη πιο χαρούμενος και περήφανος. Η Θεσσαλονίκη είναι σημαντική για μένα, είναι μια πόλη που γνωρίζω, επισκέπτομαι συχνά και αγαπώ πολύ».
Το βραβείο «Χρυσός Αλέξανδρος» που συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 8.000 ευρώ απέσπασε στο ντοκιμαντέρ Το μακρινό γάβγισμα των σκυλιών σε σκηνοθεσία Σίμον Λέρεν Βίλμοντ (Δανία, Φινλανδία, Σουηδία). Την απονομή έκαναν οι κυρίες Άνικα Γκούσταφσον και Κάρολαϊν Λιμπρέσκο, η οποία τόνισε: «Απονέμουμε τον Χρυσό Αλέξανδρο σε μια ταινία που πατάει όλα τα κουμπιά της ντοκιμαντερίστικης αφήγησης. Μας βυθίζει σε έναν κόσμο απ’ τον οποίο δεν μπορούμε να ξεφύγουμε, γεμάτο με δραματικά διαφοροποιημένους χαρακτήρες που το μέλλον τους θα διαμορφωθεί από τον πόλεμο που πέφτει καταιγιστικά πάνω στο χωριό τους. Η δομή και ο ρυθμός της ιστορίας μάς ανταμοίβει και δημιουργεί ερωτήματα για την αλληλεπίδραση μεταξύ αγάπης και βίας που διαρρέει τις καθημερινότητές μας».
Συγκινημένος, ο βραβευμένος σκηνοθέτης Σίμον Λέρεν Βίλμοντ, ευχαρίστησε με σχετικό βίντεο το Φεστιβάλ από τα βάθη της καρδιάς του, επισημαίνοντας: «Οι πρωταγωνιστές του ντοκιμαντέρ, Αλεξάντρα και Όλεγκ, όπως όλοι και υπόλοιποι άνθρωποι του φιλμ βρίσκονται μέσα στην καρδιά μου. Εργαστήκαμε πολύ σκληρά για να κάνουμε αυτή την ταινία και το να αναγνωρίζεται με αυτόν τον τρόπο η δουλειά μας γι’ αυτούς σημαίνει τα πάντα».
Η τελετή λήξης του επετειακού 20ού Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης ολοκληρώθηκε με την προβολή του ντοκιμαντέρ - σταθμού του βωβού σινεμά Σχετικά με τη Νίκαια / À Propos de Nice του Ζαν Βιγκό (1930), μια ποιητική περιπλάνηση στη Νίκαια της Γαλλίας του ’30, με πρωτότυπη ζωντανή μουσική επένδυση σε σύνθεση του Λάζαρου Τσαβδαρίδη και εκτέλεση από τους μουσικούς κρουστών και πνευστών της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης. Το έργο γράφτηκε ειδικά για την προβολή της ταινίας στο Φεστιβάλ και την ορχήστρα διεύθυνε ο Θανάσης Σουργκούνης. Η εκδήλωση ήταν συνεργασία του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης.
