ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ
ΛΙΟΝΤΑΡΙΣΙΕΣ ΨΥΧΕΣ / ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΑΞΙΑΣ /
ΤΗ ΝΥΧΤΑ ΠΕΤΑΩ / ΤΩΡΑ ΕΙΜΑΙ ΓΥΝΑΙΚΑ
Συνέντευξη Τύπου παραχώρησαν την Παρασκευή 16 Μαρτίου 2012, στο πλαίσιο του 14ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, οι σκηνοθέτες Μανού Τζερόσα και Σάλβα Μουνιόθ (Λιονταρίσιες ψυχές), Νοθέμ Κογιάδο (Χαρτογραφία της μοναξιάς), Μισέλ Βενζέρ (Τη νύχτα πετάω) και ο Άλεξ Μπάκερ, ερευνητής της ταινίας Τώρα είμαι γυναίκα του Μιχίλ φαν Έρπ. Οι ταινίες συμμετέχουν στο διεθνές πρόγραμμα της διοργάνωσης.
Το ντοκιμαντέρ Τη νύχτα πετάω του Μισέλ Βενζέρ καταγράφει την καθημερινότητα και τις καλλιτεχνικές διεξόδους των κρατουμένων στις φυλακές Νιου Φόλσομ στην Καλιφόρνια. Η συναισθηματική εμπλοκή του σκηνοθέτη στην ταινία είχε να κάνει με το ότι ο ίδιος σε νεαρή ηλικία είχε βρεθεί σε ανάδοχες οικογένειες, κάτι το οποίο παρομοίωσε με μια φυλακή. Ακριβώς γι’ αυτό, αποφάσισε να γυρίσει αυτό το φιλμ επειδή, όπως είπε, ταυτίστηκε «με τον άνδρα της ταινίας ο οποίος γράφει ποιήματα ως τεχνική επιβίωσης μέσα σε εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες». Παράλληλα, ο κ. Βενζέρ εξήγησε πώς κατάφερε να πάρει άδεια για τα γυρίσματα καθώς και να γίνει δεκτός από τους κρατούμενους: «Πολλά κινηματογραφικά συνεργεία καταφέρνουν να μπουν σε φυλακές για να κάνουν γυρίσματα. Ωστόσο, αυτό που διαφέρει είναι η οπτική στην προσέγγιση. Εκεί μέσα μπορείς είτε να λυπηθείς κάποιον που θα πιστέψεις στην αθωότητά του είτε να φοβηθείς. Οι περισσότεροι που γυρίζουν ντοκιμαντέρ στις φυλακές ενδιαφέρονται μονάχα για τις συνθήκες διαβίωσης εκεί. Με μένα οι κρατούμενοι, ακόμη και εκείνοι που δεν ήθελαν να συμμετάσχουν, κατάλαβαν ότι είχαν απέναντί τους κάποιον που ήθελε πραγματικά να τους ακούσει. Εκτίμησαν το ειλικρινές ενδιαφέρον μου και ανοίχτηκαν. Υπό αυτή την έννοια λοιπόν η ταινία διαθέτει σπάνιο υλικό». Ο κ. Βενζέρ επεσήμανε ότι είχε προαποφασίσει να μη συμπεριλάβει αναφορές στην εγκληματική δράση των φυλακισμένων, «καθώς η πράξη είναι πάντα παρούσα και τους ακολουθεί ούτως ή άλλως», όπως σημείωσε.
Η Νοθέμ Κογιάδο πραγματοποίησε το ντεμπούτο της στο ντοκιμαντέρ με την ταινία Χαρτογραφία της μοναξιάς. Αναφερόμενη σε αυτή, η σκηνοθέτιδα αποκάλυψε ορισμένα ανατριχιαστικά στοιχεία γύρω από τη απάνθρωπη ζωή των νεαρών χηρών, σε χώρες όπως το Αφγανιστάν, η Ινδία και το Νεπάλ. «Το πρώτο πράγμα που μου κέντρισε την προσοχή όσον αφορά σε αυτές τις γυναίκες, ήταν τα εξαιρετικά υψηλά ποσοστά τους στους πληθυσμούς των συγκεκριμένων χωρών. Ζώντας δίπλα τους επί ένα μήνα σε καθένα ταξίδι μου, κατάλαβα ότι οι περισσότερες έχουν παντρευτεί πολύ μεγαλύτερους άνδρες, μερικές μάλιστα τις έχουν παντρέψει από δύο ή τριών χρονών. Στο Νεπάλ παντρεύονται πριν την έμμηνο ρύση. Οι περισσότερες, λοιπόν, μένουν χήρες ενώ είναι ακόμη παιδιά. Ο σύζυγος διατηρεί συνήθως σχέσεις και με άλλες γυναίκες, κάτι που έχει ως αποτέλεσμα να γεννιούνται οροθετικά παιδιά, καθώς είναι υψηλά τα ποσοστά του πληθυσμού που πάσχει από AIDS». Η κ. Κογιάδο συμπλήρωσε: «Όταν παντρεύονται, αυτές οι γυναίκες πηγαίνουν στο σπίτι του άνδρα τους, μαζί με την μητέρα, τον αδερφό του. Συνήθως τις νύφες τις κακομεταχειρίζονται και όταν χηρεύουν τις πετούν στο δρόμο γιατί τις θεωρούν γρουσούζες και υπεύθυνες για το θάνατο. Ξαφνικά, λοιπόν, αναγκάζονται να συντηρήσουν τον εαυτό τους και τα παιδιά τους. Στο Αφγανιστάν, αν χηρέψουν μπορούν να ξαναπαντρευτούν, αλλά μόνο κάποιον από την οικογένεια του άνδρα τους, αλλιώς τους παίρνουν τα παιδιά, βάσει νόμου μάλιστα. Στην Ινδία και το Νεπάλ, πάλι, απαγορεύεται να ξαναπαντρευτούν. Πολλές από αυτές τις κοπέλες όταν χηρέψουν πηγαίνουν σε μία ιερή πόλη, το Μπρίντερον, όπου σύμφωνα με την παράδοση αν καταφέρουν να πεθάνουν εκεί δε θα μετενσαρκωθούν. Πηγαίνουν εκεί για να πεθάνουν, επειδή δε θέλουν να γυρίσουν ούτε σαν φίδια πίσω ύστερα από τόση φρίκη που έχουν αντιμετωπίσει. Εκεί ζουν αυτή τη στιγμή 14.000 χήρες». Ερωτώμενη κατά πόσο βοήθησε αυτές τις γυναίκες το ντοκιμαντέρ της, η σκηνοθέτιδα τόνισε: «Στην Ινδία έγινε προβολή της ταινίας, δίνοντας την ευκαιρία στις γυναίκες να δουν πως δεν είναι οι μόνες που ζουν αυτή τη φρίκη. Δεν πιστεύω ότι είναι εύκολο να αλλάξει κάτι στην κατάστασή τους. Πιστεύω ότι μόνο η μόρφωση μπορεί να αλλάξει τους ανθρώπους αυτούς και όχι η παρέμβαση των δυτικών που προσπαθούν απλώς να επιβάλλουν τη δική τους νοοτροπία. Για παράδειγμα, η χώρα λαμβάνει τεράστια ποσά από ορισμένες ΜΚΟ για την προστασία των γυναικείων δικαιωμάτων, αλλά κανείς δεν ξέρει πού καταλήγουν πάντα αυτά τα χρήματα».
Στην ταινία Λιονταρίσιες ψυχές, οι Μανού Τζερόσα και Σάλβα Μουνιόθ αποτυπώνουν τη συνάντηση δύο διαφορετικών ηρώων, ενός Ιταλού χειρουργού που δραστηριοποιείται στη Ζιμπάμπουε και του 25χρονου Τόμας, ο οποίος τραυματίστηκε σοβαρά από στρατιώτες του δικτατορικού καθεστώτος της ίδιας χώρας. Συνεχίζοντας τον προηγούμενο συλλογισμό της κ. Κογιάδο, ο κ. Τζερόσα επεσήμανε σχετικά με τις ΜΚΟ: «Για τις ανάγκες της ταινίας μας συνεργαστήκαμε με μία ΜΚΟ, για την οποία γυρίσαμε ένα βίντεο προώθησης, με αντάλλαγμα να γυρίσουμε μετά εμείς το δικό μας ντοκιμαντέρ. Θέλω να διευκρινίσω πάντως ότι στα πλαίσια αυτής της συνεργασίας καλούμασταν να κάνουμε ένα πολιτικά ορθό βίντεο για τη ΜΚΟ. Έπειτα είχαμε απόλυτη ελευθερία να κάνουμε ό,τι θέλουμε και αυτό μας εξασφάλιζε ότι δε θα πληρώσουμε τίποτα για την ταινία μας». Με τη σειρά του, ο κ. Μουνιόθ επικεντρώθηκε στον νεαρό χαρακτήρα του ντοκιμαντέρ: «Ο Τόμας έπεσε θύμα ξυλοδαρμού. Στη Ζιμπάμπουε επικρατεί στρατιωτική δικτατορία και είναι σύνηθες φαινόμενο άνθρωποι να χάνουν με αυτό τον “παραδειγματικό” τρόπο τη ζωή τους. Ο Τόμας ήταν τυχερός, αφού επέζησε απλώς επειδή πίστεψαν ότι ήταν νεκρός όταν τον παράτησαν αιμόφυρτο. Πρέπει να σας πω όμως ότι αρχικά ήταν δευτερεύων χαρακτήρας στην ταινία. Ωστόσο, όταν επιστρέψαμε από τη Ζιμπάμπουε στην Ιταλία, μάθαμε πως θα ερχόταν εδώ για να χειρουργηθεί. Τότε λοιπόν αποφασίσαμε να τον κάνουμε πρωταγωνιστή». Επιπλέον, ο κ. Μουνιόθ επεσήμανε την αντίθεση που βίωσαν οι δημιουργοί ανάμεσα στην εμπειρία των γυρισμάτων και την υποδοχή του κοινού: «Ο κόσμος μας πλησίαζε λέγοντας “τι όμορφη ταινία!”. Όμορφη; Εμείς το συνειδητοποιήσαμε αυτό μονάχα στο τέλος. Αυτά που είδαμε εκεί ήταν φρικτά. Είδαμε μέχρι και ντόπιους γιατρούς να συνταγογραφούν σεξ με παιδάκια για όσους έπασχαν από AIDS».
Κλείνοντας τη συνέντευξη Τύπου, το λόγο πήρε ο Άλεξ Μπάκερ, ερευνητής του ντοκιμαντέρ Τώρα είμαι γυναίκα. Η ταινία συναντά ηλικιωμένες γυναίκες οι οποίες αποφάσισαν πριν από δεκαετίες να κάνουν αλλαγή φύλου στην Καζαμπλάνκα στα χέρια του «θαυματουργού» γιατρού Ζορζ Μπυρού, εξετάζοντας κατά πόσο είναι ευχαριστημένες με την επιλογή τους. Ο κ. Μπάκερ ήταν από εκείνους που αναζήτησαν επίμονα τους πρωταγωνιστές της ταινίας. «Το επίκεντρο της αναζήτησης ήταν η κλινική στην Καζαμπλάνκα. Τις δεκαετίες μεταξύ ’50 και ’70, η γενιά των πρωτοπόρων διεμφυλικών ατόμων δεν είχαν άλλη επιλογή παρά να απευθυνθούν στον συγκεκριμένο γιατρό». Αναφορικά με το αν ο ίδιος ανακάλυψε κάποιο νήμα που να συνδέει αυτές τις γυναίκες, ο Μπάκερ παρατήρησε: «Καμία από αυτές δε μετανιώνει για την απόφασή της. Μόνο εκείνη από τη Γερμανία μετανιώνει, όχι όμως για την εγχείρηση, αλλά για το πόσο πολύπλοκη έγινε η ζωή μετά από αυτό. Απαιτούσε πολύ θάρρος από τη μεριά τους το να διεκδικήσουν την ευτυχία τους σε μία κοινωνία που είχε μηδαμινή ανοχή για τους διεμφυλικούς. Άλλωστε, πολλές από αυτές κατέληξαν να πέσουν θύματα εκμετάλλευσης. Σήμερα τα πράγματα είναι πολύ πιο εύκολα. Επίσης, θεωρώ ότι η μοναξιά τους ήταν ένας κοινός παράγοντας». Παρά τη θέρμη με την οποία αναφερόταν σε εκείνες, ο Μπάκερ ξεκαθάρισε ότι συνειδητά επέλεξε να μην αναπτύξει φιλικές σχέσεις μαζί τους: «Ήξερα ότι η ταινία θα τελειώσει κάποια στιγμή. Είμαι ερευνητής και δεν ήθελα να δώσω υποσχέσεις που δε μπορώ να τηρήσω. Βέβαια, τώρα που είμαι στη Θεσσαλονίκη τις ενημερώνω για το πώς πάει η ταινία. Είναι καλές γυναίκες, αλλά μη νομίζετε ότι ήταν πάντα εύκολες στην επαφή μαζί τους».
Οι ταινίες εντάσσονται σε ενότητες που χρηματοδοτούνται, μεταξύ άλλων δράσεων του 14ου ΦΝΘ, από την Ευρωπαϊκή Ένωση - Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, στο πλαίσιο του ΠΕΠ Κεντρικής Μακεδονίας 2007-2013.
