Στο πλαίσιο του Docs in Thessaloniki Pitching Forum 2012 του 14ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 15 Μαρτίου 2012, στο ΙΕΚ ΑΚΜΗ, masterclass με τίτλο «Ιστορίες ντοκιμαντέρ στα Νέα Μέσα» / «Documentary Stories in New Media». Εισηγήτρια του masterclass, το οποίο αποτελεί συν-διοργάνωση του Ευρωπαϊκού Δικτύου Ντοκιμαντέρ (EDN) και του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, ήταν η παραγωγός Τransmedia Asta Wellejus, διευθύντρια της εταιρείας Die Asta Experience, με ειδίκευση στα νέα μέσα.
Το σεμινάριο προλόγισε ο εκπρόσωπος του EDN Όβε Ρίσε Γιένσεν / Ove Rishoj Jensen, o οποίος δήλωσε ιδιαίτερα χαρούμενος για την παρουσία της Asta Wellejus. Ο ίδιος διηγήθηκε πως όταν τη συνάντησε σε ένα συνέδριο για τα νέα μέσα στην Κοπεγχάγη ξεχώριζε, διότι ήταν η μόνη η οποία έδινε βαρύτητα στην ίδια την αφήγηση. «Ανάμεσα σε ανθρώπους με ακριβά κοστούμια που μιλούσαν αποκλειστικά για την τεχνολογία είδα αυτό το – ντροπαλό τότε – κορίτσι, που μιλούσε για το πώς αφηγούνται ιστορίες μέσα από διαφορετικές πλατφόρμες και σκέφτηκα “να κάποιος που καταλαβαίνει το βασικό νόημα πίσω από όλα αυτά”», είπε χαρακτηριστικά ο κ. Γιένσεν.
Ξεκινώντας την εισήγησή της, η κ. Wellejus ζήτησε από κάθε έναν ακροατή να συστηθεί και να δηλώσει την ιδιότητά του, έτσι ώστε να μπορεί να κάνει την παρουσίασή της άμεσα σχετική και χρήσιμη για το συγκεκριμένο ακροατήριο, το οποίο αποτελούνταν από σκηνοθέτες και παραγωγούς από πολλές διαφορετικές χώρες. Η πορεία της κ. Wellejus στο συγκεκριμένο πεδίο ξεκίνησε όταν μετά τις σπουδές της προσεγγίστηκε από το σκηνοθέτη Λαρς φον Τρίερ, ο οποίος της ζήτησε να αναπτύξει με έναν τρόπο συνολικά, το φιλμ, το θέατρο, τη διάδραση και τα παιχνίδια ρόλων. «Ήμουν 21 ετών, δεν ήξερα εάν γίνεται κάτι τέτοιο, αλλά είπα να το δοκιμάσουμε», είπε η κ. Wellejus. Το συγκεκριμένο project συνάντησε εμπόδια, όμως στη συνέχεια η ίδια ανέλαβε καθήκοντα ως Διευθύνουσα Σύμβουλος της Zentropa Interaction του Λαρς φον Τρίερ, στον τομέα που αφορούσε σε κάθε τι διαδραστικό: ταινίες, εγκαταστάσεις τέχνης, διαδικτυακά παιχνίδια κλπ. Η κ. Wellejus άρχισε να ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την transmedia πτυχή του πράγματος, κι έτσι έπειτα ίδρυσε την εταιρεία Die Asta Experience, η οποία αναλαμβάνει projects που θέλουν να αξιοποιήσουν τα νέα μέσα, αντιμετωπίζοντας κάθε περίπτωση ξεχωριστά, ανάλογα με τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες της.
Η κ. Wellejus τόνισε ιδιαίτερα ότι ο πυρήνας του συνολικού πεδίου των transmedia για την παραγωγή, είναι πρωταρχικά η αφήγηση. «Θα το επαναλάβω πολλές φορές σήμερα: για μένα το βασικό είναι να αφηγηθείς μια ιστορία που θα αγγίξει το κοινό. Υπάρχει μια νέα προσέγγιση σε αυτό το κομμάτι καθώς και νέα επικοινωνιακά μέσα, όμως η ιστορία είναι αυτή που έχει σημασία. Συχνά πολλοί νομίζουν ότι πρέπει να κάνουν ό,τι κάνουν και οι άλλοι από τεχνολογική άποψη, ωστόσο αυτό δεν ισχύει. Επιστρέφουμε στις βασικές αρχές της αφήγησης και για αυτές κρινόμαστε από το κοινό. Απλώς τώρα οι θεατές δεν βρίσκονται μπροστά μας, αλλά π.χ. στην Κίνα, και ακούνε την ιστορία μας σε μια άλλη χρονική στιγμή, αξιολογώντας την από τη σκοπιά τους», εξήγησε η κ. Wellejus. Η ίδια συμβούλεψε τους δημιουργούς: «Πριν πανικοβληθείτε με το κόστος και το πώς λειτουργούν οι νέες τεχνολογίες, σκεφτείτε ότι η κεντρική ιδέα είναι τελικά το πώς λέμε κάτι στους ανθρώπους σε μακρινά ή όχι και τόσο μακρινά μέρη του κόσμου». Η κ. Wellejus συμπλήρωσε: «Δεν με αφορά η τεχνολογία καθαυτή. Γνωρίζω πολλά για την τεχνολογία έτσι ώστε να ξέρω τι θα χρησιμοποιήσω για να πω μια ιστορία, όμως η ίδια η τεχνολογία είναι άσχετη με αυτό».
Στη συνέχεια του masterclass, η παραγωγός έδωσε έμφαση στα θέματα τα οποία πιστεύει ότι είναι κοινά για τους επαγγελματίες που ασχολούνται με το transmedia, από οποιαδήποτε χώρα κι αν προέρχονται. «Επιτέλους τώρα αρχίζουμε και βλέπουμε τα ίδια πράγματα, είτε είμαστε από τον Καναδά ή τη Γερμανία, και παίρνουμε τα ίδια μαθήματα, αρχίζουμε να αναπτύσσουμε εργαλεία αφήγησης. Για μένα, transmedia μπορεί να είναι οτιδήποτε, με οποιοδήποτε κόστος», τόνισε η κ. Wellejus. Επίσης επισήμανε ότι θεωρεί αλληλένδετες παραμέτρους την αφήγηση, τη χρηματοδότηση και τη διανομή και αναφέρθηκε σε συγκεκριμένα projects που έχει αναλάβει κατά τη διάρκεια της δεκαετούς εμπειρίας της στο συγκεκριμένο τομέα. Για παράδειγμα, στην περίπτωση της εικονικής υδρόγειου που χρειάστηκε να φτιαχτεί στην Κοπεγχάγη κατά τη διάρκεια της Διάσκεψης για την κλιματική αλλαγή το 2009, η ίδια και οι συνεργάτες της χρησιμοποίησαν το χάρτη της Google, ο οποίος απεικόνιζε κάθε γωνιά της γης, απ’ όπου οι χρήστες συνδέονταν για να συμμετάσχουν στην εικονική διαμαρτυρία. Η κ. Wellejus τόνισε: «Οι άνθρωποι συνδέονταν τόσο γρήγορα που δεν μπορούσαμε πλέον να τους μετρήσουμε. Αναμέναμε ότι δε θα συμμετείχαν πάνω από ένα εκατομμύριο άτομα, αλλά δεν είχαμε εκτιμήσει σωστά το μέγεθος της απήχησης που θα είχε. Μεγάλο ρόλο έπαιξαν στην εν λόγω περίπτωση οι ΜΚΟ, οι οποίες αγγίζουν ένα τεράστιο κοινό, γι’ αυτό δεν πρέπει να υποτιμάται η δύναμή τους».
Σχετικά με την τεχνητή νοημοσύνη, η οποία χρησιμοποιείται σε ορισμένες από τις παραγωγές της, η κ. Wellejus σημείωσε ότι το πιο απλό παράδειγμα τεχνητής νοημοσύνης είναι οι προτάσεις που προσφέρονται όταν ένας πελάτης πραγματοποιεί μια αγορά στο Αmazon, η οποία «προσφέρεται από άλλους χρήστες και έχει ένα συναισθηματικό αντίκτυπο», όπως σημείωσε χαρακτηριστικά. Η παραγωγός υπογράμμισε ότι εάν δεν παραχθούν ιστορίες το κοινό, αυτό θα τις φτιάξει μόνο του, εξηγώντας: «Για ποιο λόγο αφηγούμαστε ιστορίες; Κυρίως για να μιλήσουμε για την επιβίωση και την ταυτότητα, για να αποτυπώσουμε μια συναισθηματική εμπειρία». Αναφορικά με τα νέα μέσα, η ίδια τόνισε: «Τα νέα μέσα δεν είναι ένα μαγικό ραβδί. Τα περισσότερα από αυτά έχουν ήδη υλοποιηθεί, αλλά δεν έχουν υλοποιηθεί για να πουν μία ιστορία. Γι’ αυτό έχει σημασία να ψάχνουμε τι μπορούν να προσθέσουν, τι δεν υπήρχε πριν τα μέσα αυτά σε ένα συγκεκριμένο project, τι μπορούν να κάνουν για μας. Η τάση είναι να ξεκινάμε κάτι μικρού βεληνεκούς, να το βγάζουμε εκεί έξω και να παρακολουθούμε πως πάει, πριν ξεκινήσουμε».
Όσον αφορά στην εμπειρία που προσφέρουν οι trasmedia παραγωγές, οι οποίες όπως είπε η κ. Wellejus χρησιμοποιούνται πιο αποτελεσματικά από τις ΜΚΟ, η παραγωγός επισήμανε ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά: «την αίσθηση ότι είσαι εκεί, τα διλήμματα που παρουσιάζονται από διαφορετικές οπτικές γωνίες, καθώς και το ρόλο ντετέκτιβ ή δημοσιογράφου που αναλαμβάνει συχνά ο χρήστης». Σχετικά με το ζήτημα του σε ποιο βαθμό πρέπει να επιτρέπεται η εμπλοκή του χρήστη στην εξέλιξη της αφήγησης, η κ. Wellejus διευκρίνισε: «Αφήστε το κοινό να ‘’μπει’’ στην αφήγηση σε όποιο βαθμό έχει νόημα, μιας και οι θεατές δεν είναι επαγγελματίες αφηγητές». Η ίδια έκανε το διαχωρισμό ανάμεσα σε δύο γραμμές πλοκής: την πρώτη και πιο βασική από την άλλη ως προς τους βασικούς χαρακτήρες και τις συγκρούσεις, και τη δεύτερη ως προς τις ενδεχόμενες επιλογές που μπορεί να έχει ο ήρωας. Όσο για το ζήτημα της χρηματοδότησης τέτοιων παραγωγών, η κ. Wellejus εξήγησε πως δεν υπάρχει συνταγή και δε γίνεται με τον προδιαγεγραμμένο τρόπο που γίνεται για τα ντοκιμαντέρ. «Είναι σημαντικό να βρείτε για συνεργάτες, ανθρώπους ή εταιρείες που έχουν τις ίδιες ανάγκες με εσάς. Αυτοί μπορεί να μη χρειάζονται κατ’ ανάγκη χρήματα, αλλά πρόσβαση σε ευρύτερο κοινό. Μπορείτε να έχετε συνέταιρους σε επίπεδο πλατφόρμας όπως π.χ το Mozilla, συνεταίρους στο κομμάτι της διανομής, τεχνικούς συνέταιρους, αλλά και συνέταιρους ως προς το περιεχόμενο» εξήγησε.
Στο πλαίσιο του masterclass, η κ. Wellejus παρουσίασε στο κοινό ορισμένα ενδιαφέροντα παραδείγματα διαδραστικών πλατφόρμων, όπως το Johny Cash Project, το οποίο η ίδια σημείωσε ότι θεωρεί εξαιρετικό παράδειγμα διάδρασης. Πρόκειται για έναν ιστότοπο προς τιμή του τραγουδιστή Τζόνι Κας, ο οποίος λειτουργεί «σαν εικονικό ‘’αφιέρωμα μετά θάνατον’’, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί το μεγαλύτερο συλλογικό έργο τέχνης που έχει παραχθεί», όπως παρατήρησε η παραγωγός. Τέλος, δίνοντας συμβουλές στους παρευρισκόμενους, η ίδια τόνισε ότι πρωταρχικό μέλημα είναι να ληφθεί υπόψη ποιο είναι το στοχευμένο κοινό κάθε δράσης. «Πρόκειται για την ανθρωποκεντρική προσέγγιση, η οποία ήδη ακολουθείται στις εταιρείες. Πού βρίσκονται οι αποδέκτες όταν ακούνε την ιστορία σας; Ποια ώρα της ημέρας; Ποιοι είναι; Είναι εξαιρετικά σημαντικό να σκεφτείτε επίσης τι μετρά συναισθηματικά. Δε σημαίνει πως οτιδήποτε φανταχτερό και πολύπλοκο θα αρέσει στο κοινό», κατέληξε η κ. Wellejus.
