ΟΛΙΓΑΡΧΙΑ / KRISIS / ΕΚΤΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Συνέντευξη Τύπου παραχώρησαν τη Δευτέρα 12 Μαρτίου 2012, στο πλαίσιο του 14ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, οι σκηνοθέτες Νίνα Μαρία Πασχαλίδου και Νίκος Κατσαούνης (Krisis), Στέλιος Κούλογλου (Ολιγαρχία) και Φωφώ Τερζίδου και (Εκτός Ιστορίας).
Το ντοκιμαντέρ Εκτός Ιστορίας καταγράφει την ιστορία της εβραϊκής κοινότητας στη Θεσσαλονίκη και την Κατερίνη. Και οι δύο βρέθηκαν στο στόχαστρο των διωγμών, για τους οποίους μιλούν στην ταινία τόσο επιζώντες όσο και ειδικοί διαφόρων επιστημονικών πεδίων. Αρχικά, η σκηνοθέτιδα Φωφώ Τερζίδου αναφέρθηκε στο πώς ξεκίνησε η ταινία, ουσιαστικά στη γνωριμία της με τον παραγωγό Περικλή Κορτσάρη, ο οποίος έδωσε επίσης το παρών στη συνέντευξη Τύπου. Το γεγονός ότι εκείνος καταγόταν από την Κατερίνη, τους κινητοποίησε να πραγματοποιήσουν έρευνα, μέσα από την οποία προέκυψε το ζήτημα της εξόντωσης των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, που άγγιζε στο 96% του συνολικού πληθυσμού της κοινότητας, δηλαδή 4% περισσότερο από αυτό στο Βερολίνο. Από την πλευρά του, ο κ. Κορτσάρης επισήμανε τον αρχικό προβληματισμό τους για το Ολοκαύτωμα, το οποίο χαρακτήρισε «ένα άνευ προηγουμένου και σχετικά πρόσφατο έγκλημα». Ο ίδιος αναφέρθηκε στο πώς πρωτοέμαθε για αυτή την τραγική όσο και αθέατη ιστορία: «Ως Κατερινιώτης, τυχαία έπεσε στα χέρια μου ένα βιβλίο με την ιστορία της πόλης μου. Εκεί βρήκα μια μικρή σχετική παραπομπή. Όχι μόνο εγώ αλλά λίγο - πολύ κανείς δεν ξέρει στην πραγματικότητα τι είχε συμβεί. «Η επίσημη Ιστορία παρουσιάστηκε στρογγυλεμένη και με ελλείψεις. Αυτό ήταν το κίνητρο και η επιθυμία που μας δημιούργησε να δούμε τι πραγματικά συνέβη», κατέληξε ο κ. Κορτσάρης. Η κ. Τερζίδου συμπλήρωσε: «Ήταν και για τους δυο μας αδιανόητο ό,τι έγινε, καθώς δε μπορούσαμε λογικά, νοητικά και συναισθηματικά να το επεξεργαστούμε. Πρόκειται επί της ουσίας για μνημοκτονία. Δεν έχει περάσει στη συλλογική αφήγηση, την επίσημη Ιστορία και αποτελεί ένα τραύμα συλλογικό, που περιλαμβάνει και όλους εμάς που δεν είμαστε Εβραίοι».
Η συνέχεια της συζήτησης επικεντρώθηκε στην προσπάθεια των διωκόμενων να διασώσουν το παρελθόν τους. Στο σημείο αυτό η σκηνοθέτιδα παρατήρησε: «Υπάρχει η διάσωση της μνήμης, αν και οι ίδιοι οι επιζώντες δεν το συζητούν με τους νεότερους. Φαίνεται πως δεν είναι μόνο η ελληνική κοινωνία που δεν το συζητούσε, αλλά και οι ίδιοι, ίσως λόγω του γενικότερου κοινωνικού πλαισίου στο οποίο εντάσσονταν. Η περίπτωση της Κατερίνης, ωστόσο, είναι μια ιστορία με ευτυχές τέλος, καθώς σώθηκε ολόκληρη η κοινότητα. Επρόκειτο μάλιστα για μια δύσκολη ιστορία διάσωσης, αφού οι άνθρωποι κατέφυγαν στα βουνά, καταλήγοντας ακόμη και σε σπηλιές, πηγαίνοντας από χωριό σε χωριό».
Αμέσως μετά, η συζήτηση πέρασε στο ντοκιμαντέρ Krisis των Νίνας Μαρίας Πασχαλίδου και Νίκου Κατσαούνη, το οποίο αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου multimedia έργου με θέμα την ελληνική κρίση. Ο κ. Κατσαούνης εξήγησε τι περιλαμβάνει αυτό το project: «Το The Prism GR2011 είναι μια συλλογική καταγραφή από γνωστούς Έλληνες φωτορεπόρτερ, οι οποίοι επιχείρησαν τη μετάβαση από το φωτορεπορτάζ στο ντοκιμαντέρ. Αφού επιλέξαμε γύρω στα 30 θέματα, τους βοηθήσαμε να σκηνοθετήσουν τις πρώτες τους ταινίες μικρού μήκους, και καθεμία αντιπροσώπευε κατά κάποιο τρόπο την Ελλάδα του σήμερα. Εμείς ανεβάσαμε όλο το υλικό σε site και στη συνέχεια το συνδυάσαμε σε μία ταινία διάρκειας 62 λεπτών». Στην ταινία οι δημιουργοί συνάντησαν ανθρώπους προερχόμενους τόσο από την επαρχία όσο και από τα αστικά κέντρα. Με τη σειρά της, η κ. Πασχαλίδου αποκάλυψε πως «πήγαμε σε διαφορετικά μέρη, όπου καθένας φωτορεπόρτερ είχε τη δική του οπτική. Ωστόσο, νομίζω ότι η επαρχία έχει ήδη βιώσει τη δική της κρίση. Μπορεί η Αθήνα να αποτελεί το επίκεντρο, όμως αν π.χ. αφήσεις κατά μέρος τα επεισόδια στην πλατεία Συντάγματος - ένα μέρος με έντονο συμβολικό χαρακτήρα - μπορεί να πας δύο γειτονιές παρακάτω και να βρεις ανθρώπους να πίνουν καφέ». Ο κ. Κατσαούνης, πάντως, έδωσε έμφαση στην αισιόδοξη πτυχή αυτής της δεινής συγκυρίας: «Κάθε κρίση κρύβει και μια ευκαιρία αναγέννησης. Αυτό που θέλαμε ήταν να ρίξουμε τον προβολέα πάνω σε άτομα που, παρά τις δυσκολίες, μπορούν να αντιμετωπίσουν την κρίση με θετικότητα. Ακόμη και το ίδιο το project ήταν για μας εν μέρει ένα πείραμα να δούμε αν εν καιρώ κρίσης μπορούμε να συσπειρωθούμε, να καινοτομήσουμε. Σε ό,τι αφορά σε αυτό τον τομέα, νιώθουμε μια αισιοδοξία, μέσα και από τις διακρίσεις που έχει αποσπάσει η συγκεκριμένη δουλειά στο εξωτερικό». Συμπληρώνοντας τον συνεργάτη της, η κ. Πασχαλίδου υπογράμμισε το γεγονός ότι λόγω κρίσης οι φωτορεπόρτερ άφησαν προς στιγμήν κατά μέρους τα παραδοσιακά μέσα με τα οποία συνεργάζονταν και ανέλαβαν άλλους ρόλους, από το οποίο προέκυψε κάτι πάρα πολύ δημιουργικό.
Παραμένοντας στη θεματική γύρω από την κρίση, η ταινία Ολιγαρχία του Στέλιου Κούλογλου ξεκινά από το παρελθόν και το πραξικόπημα Πινοσέτ στη Χιλή, φτάνει σε Βολιβία, ΗΠΑ, Ευρώπη και καταλήγει στην Ελλάδα, άλλοτε φωτογραφίζοντας και άλλοτε δείχνοντας ξεκάθαρα την παγκόσμια Ολιγαρχία. Ο κ. Κούλογλου αναφέρθηκε σε αυτή την «ολιγαρχία, η οποία είναι μια μικρή ομάδα τραπεζιτών και πολιτικών που κυβερνούν τον κόσμο. Στην Ευρώπη, το ρόλο αυτό παίζει η ομάδα της Φρανκφούρτης, η οποία αποφασίζει για όλα, ανεβοκατεβάζει κυβερνήσεις, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις βλέπουμε την οικονομική εξουσία να αναλαμβάνει ανοικτά και την πολιτική, τοποθετώντας μη εκλεγμένους τραπεζίτες». Στην ταινία, μεταξύ άλλων, αναφέρεται και μια ρήση του Χένρι Φορντ: «δεν πρέπει να γίνει κατανοητό το τραπεζικό σύστημα γιατί κάτι τέτοιο θα οδηγήσει σε επανάσταση». Με αφορμή αυτό, ο κ. Κούλογλου παρατήρησε ότι η μεταστροφή της οργής της κοινής γνώμης από τους κυβερνώντες στους τραπεζίτες, καταδεικνύει ότι ο κόσμος αρχίζει να αντιλαμβάνεται σταδιακά την πηγή των προβλημάτων του. Ο σκηνοθέτης της Ολιγαρχίας αποκάλυψε ακόμη πώς κατάφερε να αποσπάσει συνέντευξη από έναν πρώην υπάλληλο της Goldman Sachs: «Θέλει και τύχη, καθώς αυτοί οι insiders είναι συνήθως διστακτικοί. Όμως αν καταφέρεις να τον πετύχεις σε στιγμή που θέλει ή τον συμφέρει να μιλήσει, τα πράγματα γίνονται πιο εύκολα». Ο ίδιος αναφέρθηκε επίσης στην αντιμετώπιση που είχε από τα γερμανικά μέσα ενημέρωσης τα οποία προσέγγισε. «Από το Focus ζήτησα συνέντευξη, το οποίο είναι λίγο πιο επικίνδυνο από την Bild, καθώς έχει μεγαλύτερη κυκλοφορία, διαμορφώνει γνώμη και απευθύνεται σε ευκατάστατους, συντηρητικούς πολίτες. Τελευταία, μου ζήτησαν συνέντευξη από τη γερμανική τηλεόραση. Παρότι εκεί έθεσα ως προϋπόθεση να μην κοπεί το σημείο όπου θα έλεγα πως οι Έλληνες δεν είναι τεμπέληδες, τελικά η συνέντευξη παίχτηκε χωρίς αυτό το σημείο», σημείωσε.
Αναφερόμενος στις επιπτώσεις μιας τέτοιας οπτικής, ο κ. Κούλογλου τόνισε: «Έχει πλέον δημιουργηθεί μια πολύ αρνητική εικόνα για εμάς, καθώς όλοι μας βλέπουν σαν τους Εβραίους του σήμερα. Έτσι, δεν μπορούμε να διαπραγματευτούμε σοβαρά σε κανένα επίπεδο, ενώ ο τουρισμός μας αντιμετωπίζει επιπλέον πρόβλημα. Είναι πλέον καιρός να αρχίσουμε να ανατρέπουμε αυτό το κλίμα. Θέλω μάλιστα να ξεκινήσω μια εκστρατεία που θα λέγεται Κίτρινο Αστέρι, κατά την οποία θα φοράμε όλοι ένα κίτρινο αστέρι, μήπως και μέσα από αυτό ευαισθητοποιηθούν ορισμένοι. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν έχει ξαναγίνει τέτοια μαζική κατασυκοφάντηση ενός ολόκληρου λαού. Αυτό γίνεται στοχευμένα και για πολλούς λόγους».
Σε ερώτηση εάν αυτό το αρνητικό κλίμα μπορεί να μεταστραφεί πρωτίστως από εμάς, παίρνοντας το λόγο ο Νίκος Κατσαούνης σχολίασε: «Δε νομίζω ότι γίνεται τίποτα, εάν δεν αλλάξουμε εμείς. Οι αλλαγές γίνονται από τον εαυτό σου και τον άμεσο περίγυρο, καμία αλλαγή δεν ξεκινά από πάνω αλλά από κάτω. Πλέον, μας δίνεται η ευκαιρία να σκεφτούμε ποιες είναι οι προτεραιότητές μας. Νομίζω άλλωστε πως η Ελλάδα έχει περάσει χίλια δυο, ίσως κάποιοι παππούδες μας να γελούν με αυτά που βλέπουν συγκριτικά με τη φτώχεια που πέρασαν οι ίδιοι πριν από πενήντα χρόνια». Η Νίνα Μαρία Πασχαλίδου συμπλήρωσε, λέγοντας πως «πρώτοι εμείς δημιουργήσαμε αυτά τα στερεότυπα, εμείς αυτοχαρακτηριστήκαμε πρώτοι τεμπέληδες και εμείς είμαστε αυτοί που πρέπει πρώτοι απ’ όλους να το αλλάξουμε».
Το σύνολο των ελληνικών ταινιών του προγράμματος του 14ου ΦΝΘ χρηματοδοτούνται, μεταξύ άλλων δράσεων της φετινής διοργάνωσης, από την Ευρωπαϊκή Ένωση - Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, στο πλαίσιο του ΠΕΠ Κεντρικής Μακεδονίας 2007-2013.
