ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ
SPOTLIGHT ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΑΡΑΜΑΓΓΙΩΛΗΣ
«ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ ΜΕ ΑΞΙΟΣΗΜΕΙΩΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ»
Συνέντευξη Τύπου παραχώρησε την Κυριακή 11 Μαρτίου 2012, στο πλαίσιο του 14ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, ο σκηνοθέτης Μενέλαος Καραμαγγιώλης, με αφορμή το spotlight «Συναντήσεις με αξιοσημείωτους ανθρώπους», που πραγματοποιεί η φετινή διοργάνωση.
Στο 14ο ΦΝΘ προβάλλονται τα ντοκιμαντέρ Cineastes, Αγαπητέ πρόγονε, Το μέγεθος της νησίδας και Transmedia, που υπογράφει ο Μ. Καραμαγγιώλης. Σημειώνοντας την παρουσία του σκηνοθέτη σε δύο διαδοχικά Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης – το 52ο ΦΚΘ με την ταινία μυθοπλασίας Jace και τώρα στο 14ο ΦΝΘ - η συντονίστρια της εκδήλωσης, Δήμητρα Νικολοπούλου, ρώτησε τον δημιουργό για την ελευθερία που προσφέρει σε έναν κινηματογραφιστή το ντοκιμαντέρ. Ο κ. Καραμαγγιώλης υπογράμμισε το πόσο τον βοήθησε η διπλή παρουσία του στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης ως προς το να αντιληφθεί το μέγεθος του ζητήματος, ενώ σχολίασε: «Ξεκίνησα από ντοκιμαντέρ, πήγα μυθοπλασία και ξαναγύρισα πάλι από εκεί που άρχισα. Είναι πολύ σημαντικό να ξεκινάς να γυρίζεις ένα ντοκιμαντέρ για τηλεόραση και να το βλέπεις τελικά στη μεγάλη οθόνη. Κατά την άποψή μου, όλα είναι ταινίες, όλα αφηγούνται ιστορίες και αυτό που αρκετοί λένε για περισσότερη ελευθερία στο ντοκιμαντέρ, δεν ισχύει. Εκεί οι ήρωες αυτοσκηνοθετούνται, το πολύ-πολύ να τους κάνεις παρέα. Μόνο τεχνικά μπορεί να πει κανείς ότι υπάρχει ελευθερία, κυρίως σε ό,τι έχει να κάνει με το κόστος και τις απαιτήσεις, τον ήχο, τα φώτα. Όμως εν τέλει η ιστορία είναι το ίδιο δύσκολη, καθώς καλείσαι σε κάθε περίπτωση να διηγηθείς μια ενδιαφέρουσα ιστορία».
Με αφετηρία το ντοκιμαντέρ Transmedia, το οποίο πραγματεύεται έναν πιο διαδραστικό και ευρηματικό τρόπο για να αντιλαμβάνεται κανείς το σινεμά, ο κ. Καραμαγγιώλης σημείωσε: «Στη σειρά ντοκιμαντέρ ‘’Συναντήσεις με αξιοσημείωτους ανθρώπους’’ η ταινία Cineastes που αφηγείται πώς ο κινηματογράφος γεννήθηκε στο Παρίσι, πώς έζησε αργότερα την επανάστασή του με τη Nouvelle Vague υιοθετώντας σκηνοθέτες που το αμερικανικό σύστημα είχε απορρίψει, ενώ καταλήγει στο τι σημαίνει να κάνει κάποιος σήμερα μια ανεξάρτητη ταινία. Επάνω σε αυτό το σκεπτικό, προέκυψε το Transmedia, μια δύσκολη, περίεργη λέξη». Εν τέλει τον ορισμό του στο ντοκιμαντέρ δίνει ο Μισέλ Ρεγιάκ, όπως παρατήρησε ο κ. Καραμαγγιώλης: «Είναι ένας νέος τρόπος για να υποστηριχθεί εξαρχής ο ανεξάρτητος κινηματογράφος. Το Transmedia μαζί με τα νέα μέσα θα βοηθήσουν τον κινηματογράφο. Είναι μια νέα μέθοδος που συνδράμει όχι μόνο στη δημιουργία, αλλά και στη διανομή των ανεξάρτητων ταινιών, δηλαδή το μεγαλύτερο πρόβλημα. Ο Ρεγιάκ θεωρεί πως για πρώτη φορά με το Transmedia οι ταινίες δεν τελειώνουν με το γύρισμα και το μοντάζ, αλλά ζουν και μετά».
Στη συνέχεια, ο κ. Καραμαγγιώλης υπογράμμισε τη σημασία της ιστορίας και όχι του μέσου, στον καθορισμό του φιλμικού αποτελέσματος: «Όσο κι αν αποπροσανατολίζουν οι ανέσεις των νέων μέσων, δε μπορούμε να παρασυρθούμε από τις δυνατότητες της τεχνολογίας». Σε ερώτηση για το αν υπάρχει τελικά η ανάγκη για επιστροφή στη βάση του κινηματογράφου, ο σκηνοθέτης σχολίασε: «Υπάρχει ανάγκη να θυμόμαστε από πού ξεκινήσαμε. Στο Transmedia ο Ρεγιάκ ξεκινά μιλώντας για το τρένο των Λιμιέρ που τρόμαξε τους θεατές. Κι αυτό αποτελεί ένα transmedia υπό μιαν έννοια. Ωστόσο, η μεγαλύτερη ανάγκη είναι να λέει κανείς ιστορίες, αντιστεκόμενος σε όλους αυτούς που κάθε τόσο προφητεύουν το θάνατο του κινηματογράφου. Η Μαρί-Πιέρ Μασιά υπογραμμίζει στο ντοκιμαντέρ πως, η τεχνολογία απαλλάσσει τους δημιουργούς από αυτή τη δυναστεία του παρελθόντος, δημιουργώντας μία προοπτική για το σινεμά του δημιουργού, πέραν από το εμπορικό, διασφαλίζοντας ότι δε θα χαθούν οι αίθουσες ή το σινεμά στην ουσία του».
Ερωτώμενος για το εάν το σινεμά αποτελεί όπλο αγώνα, όπως αναφέρει ο Ν. Παπατάκης στο Cineastes, ο Μ. Καραμαγγιώλης στάθηκε σε δύο σημεία: «Ο Παπατάκης ξεκινά και τελειώνει το ντοκιμαντέρ δηλώνοντας δύο πολύ σημαντικά πράγματα. Το ένα είναι ότι για εκείνον πολιτική κίνηση είναι να κάνεις μια ταινία, και το άλλο ότι δεν ξέρει τι σημαίνει να προσδιορίζεις την πατρίδα σου. Όλη τη ζωή σου ψάχνεις την ενσωμάτωση. Στην εποχή του Transmedia όπου τα σύνορα ουσιαστικά δεν υπάρχουν, και τα δύο αυτά σημεία έχουν ενδιαφέρον. Προσωπικά πιστεύω ότι δε θα μπορούσα να μην κάνω ταινίες, ακόμα και με το κινητό μου. Έχω περάσει πολύ καιρό με φαντασιώσεις ταινιών που δε μπορούσα να κάνω. Επί της ουσίας, το σινεμά είναι το μόνο όπλο μου, πλην των αισθημάτων μου, προκειμένου να αρθρώσω πραγματικό πολιτικό λόγο και όχι πολιτικάντικο».
Η συζήτηση μετατοπίστηκε αμέσως μετά στο ντοκιμαντέρ Αγαπητέ πρόγονε, που καταπιάνεται με τη σημερινή ταυτότητα των Ελλήνων, μέσα από τις ιστορίες απογόνων του 1821. Σε ερώτηση για το πώς συγκροτείται η ταυτότητα του σύγχρονου Έλληνα, ο κ. Καραμαγγιώλης επεσήμανε: «Σε αυτή την ταινία, βρεθήκαμε μπροστά σε ένα πρόβλημα που μας ταλανίζει εδώ και καιρό. Κανείς μας δεν ξέρει τελικά τι θα πει να είσαι Έλληνας, καθαρόαιμος ή απόγονος. Ο ήρωας της ταινίας λέγεται Τεντ Λάρρις, δηλαδή Θεόδωρος Πιστολαρίδης-Κολοκοτρώνης, ζει στην Αστόρια και από μικρός ακούει συνεχώς για την καταγωγή του. Όταν έρχεται στην Ελλάδα, ανακαλύπτει έναν σύλλογο φερόμενων ως απόγονων των ηρώων του ’21, οι οποίοι έχουν αποκτήσει διάφορα προνόμια εξαιτίας της καταγωγής τους. Οι άνθρωποι αυτοί συναντιούνται, μιλούν για το παρελθόν και αρνούνται την πιθανότητα οποιασδήποτε φυλετικής αλλοίωσης. Μέσα από τη συμμετοχή του σε μια θεατρική παράσταση, ο Τεντ έρχεται σε επαφή με έναν Έλληνα της Αλβανίας μέχρι έναν αντιρρησία συνείδησης, και βλέπει ότι όλοι τους έχουν μια διαφορετική εκδοχή για το τι σημαίνει τελικά να είσαι Έλληνας. Αυτή η ιστορία είναι μια απάντηση στο γιατί τελικά όλοι οι άνθρωποι αυτής της σειράς ντοκιμαντέρ είναι αξιοσημείωτοι».
Στη συνέχεια, ο σκηνοθέτης σχολίασε την αδράνεια που χαρακτηρίζει αρκετούς συμπατριώτες του: «Έχω κουραστεί από την πεποίθηση ότι είμαστε υποτελείς και την παθητικότητα που πηγάζει από την άποψη πως άλλοι ορίζουν τις τύχες μας. Εγώ βλέπω γύρω μου ανθρώπους που αντιστέκονται και έχουν πρόταση ζωής. Αυτοί είναι οι αξιοσημείωτοι άνθρωποι αυτής της σειράς ντοκιμαντέρ και συνάμα το όπλο που μπορεί να έχει κανείς για να αντιμετωπίζει τα πράγματα». Ο κ. Καραμαγγιώλης επικεντρώθηκε και στις διαφορετικές εκφάνσεις που χαρακτηρίζουν τους Έλληνες: «Δεν είμαστε ένα ενιαίο πράγμα. Αλλιώς είναι ο Έλληνας στο ΜΙΤ, αλλιώς εκείνος Μπέρκλεϊ, αλλιώς τα παιδάκια που βλέπουμε στο ντοκιμαντέρ “Το μέγεθος της νησίδας”. Ένας από αυτούς είναι ένα τυφλό παιδί που δίνει εξετάσεις Γεωμετρίας, ενώ ένα άλλο που ούτε το όνομά του δεν επιτρέπεται να ειπωθεί καθώς είναι κρατούμενος στις φυλακές Αυλώνα, έδωσε εξετάσεις και τελικά παίρνει βραβείο. Αυτά τα δύο παιδιά είναι πολύ σημαντικά για το τι θα πει να είσαι Έλληνας. Όπως λέει άλλωστε και ο Χ. Χωμενίδης, “δε με νοιάζει καθόλου ποιανού αίμα τρέχει στις φλέβες μου και σε ποιον μοιάζουν τα μάτια μου”».
Αναφερόμενος σε μια πιθανώς διαφορετική αντιμετώπιση που μπορεί ένας δημιουργός να επιφυλάσσει στο έργο του, ανάλογα με το αν αυτό απευθύνεται σε φεστιβάλ, στην τηλεόραση ή σε κάποιο άλλο μέσο, ο Καραμαγγιώλης εξήγησε: «Η παραγωγός μου, Φένια Κοσοβίτσα, υποστηρίζει πως είναι λάθος να διαχωρίζει κανείς αυτό που κάνει. Όσο επώδυνο κι αν είναι για έναν παραγωγό ή για έναν κινηματογραφιστή, και οι δύο οφείλουν να κάνουν το έργο τους με τον ίδιο τρόπο από τη στιγμή που αυτό προορίζεται για προβολή. Ειδικά στην Ελλάδα, δεν υπάρχουν τηλεοπτικές και κινηματογραφικές επιταγές. Προσωπικά, επιστρέφοντας στο ντοκιμαντέρ, το κάνω με τον ίδιο τρόπο, ακόμα έχω το ίδιο πάθος. Όταν είδα στη μεγάλη οθόνη αυτά τα ντοκιμαντέρ συνειδητοποίησα ότι δεν υπάρχει -και δεν πρέπει να υπάρχει- διαφορά στο πώς αντιμετωπίζεις αυτό που κάνεις. Μόνο τότε αρθρώνεις έναν λόγο που έχει νόημα».
Ο Μενέλαος Καραμαγγιώλης δεν παρέλειψε να αναφερθεί και στο ελληνικό τηλεοπτικό τοπίο, λέγοντας: «Τα ιδιωτικά κανάλια εδώ και καιρό έχουν κάνει μια τηλεόραση με συγκεκριμένες επιταγές, για την οποία γκρινιάζουμε ότι δε μπορούμε να τη δούμε. Από την άλλη έχουμε την ΕΡΤ, ένα δύσκολο μηχανισμό για τον οποίο κάποιες φορές γκρινιάζουμε, η οποία όμως επιτρέπει ακόμα να κάνεις τηλεόραση με κινηματογραφικές προδιαγραφές. Νομίζω πως το ζήτημα της ποιότητας δεν επαφίεται στο μέσο αλλά στις επιταγές των παραγωγών».
Το spotlight «Συναντήσεις με αξιοσημείωτους ανθρώπους» εντάσσεται στο σύνολο των ελληνικών ταινιών του προγράμματος του 14ου ΦΝΘ, που χρηματοδοτείται, μεταξύ άλλων δράσεων της φετινής διοργάνωσης, από την Ευρωπαϊκή Ένωση - Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, στο πλαίσιο του ΠΕΠ Κεντρικής Μακεδονίας 2007-2013.
