49ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
14-23 Νοεμβρίου 2008
ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ
ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ
Η ΑΝΘΙΣΗ ΤΟΥ ΡΟΥΜΑΝΙΚΟΥ ΣΙΝΕΜΑ: ΜΙΚΡΟΥ ΜΗΚΟΥΣ
Σε ένα ταξίδι στη σύγχρονη βαλκανική πραγματικότητα, αλλά και στην πρόσφατη ιστορία που την καθόρισε, μας προσκαλούν φέτος οι κινηματογραφιστές που συμμετέχουν στις Ματιές στα Βαλκάνια, το τμήμα του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, που για 15η συνεχή χρονιά αναδεικνύει τη σύγχρονη κινηματογραφική παραγωγή της βαλκανικής χερσονήσου.
«Το τμήμα Ματιές στα Βαλκάνια, συνάδει απόλυτα με την πολιτική του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης για την προώθηση του βαλκανικού σινεμά στη διεθνή αγορά και τη διεύρυνση των δυνατοτήτων συνεργασίας των κινηματογραφικών δυνάμεων της ευρύτερης περιοχής. Πρωτοβουλίες, όπως αυτές του, καταξιωμένου πλέον, ταμείου ανάπτυξης σεναρίων Balkan Fund και του Balkan Works in Progress, κάνουν την πολιτική μας, πράξη, δίνοντας την πολύτιμη ευκαιρία στους επαγγελματίες του χώρου να ανακαλύψουν πρώτοι, πρότζεκτ από την ευρύτερη περιοχή της Βαλκανικής», σημειώνει χαρακτηριστικά η διευθύντρια του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, Δέσποινα Μουζάκη.
Η διακριτή ταυτότητα, η ανθρωπογεωγραφία των Βαλκανίων και οι ραγδαίες αλλαγές που συντελούνται στον κοινωνικό ιστό λαών της βαλκανικής χερσονήσου, έρχονται σε πρώτο πλάνο στις ταινίες των βαλκάνιων δημιουργών. Κοινός παρονομαστής στο έργο τους, η ανάγκη για επαναδιαπραγμάτευση σοβαρών κοινωνικοπολιτικών ζητημάτων και η ψύχραιμη ενδοσκόπηση σε ιστορικά γεγονότα που άφησαν έντονο το αποτύπωμά τους στους βαλκανικούς λαούς.
Φέτος το τμήμα Ματιές στα Βαλκάνια, υπεύθυνος του οποίου είναι ο Δημήτρης Κερκινός, πραγματοποιεί αφιέρωμα στον σύγχρονο τούρκικο κινηματογράφο παρουσιάζοντας τις ταινίες σημαντικών και καταξιωμένων δημιουργών όπως ο Νουρί Μπιλγκέ Τζεϊλάν, η Γιεσίμ Ουστάογλου και ο Σεμίχ Καπλάνογλου που έδωσαν μέσα από το έργο τους νέα ώθηση στην σύγχρονη τούρκικη κινηματογραφία. Άλλος ένας σημαντικός σταθμός των φετινών Ματιών στα Βαλκάνια είναι το αφιέρωμα στο νέο αίμα του ρουμάνικου σινεμά, μέσα από τις μικρού μήκους ταινίες νέων σκηνοθετών που ξεχωρίζουν για την ιδιαίτερη αισθητική και την δυνατή θεματολογία τους.
ΒΑΛΚΑΝΙΚΟ ΠΑΝΟΡΑΜΑ
Επιστροφή στο παρελθόν και προσπάθεια επαναπροσέγγισης της σύγχρονης ιστορίας της βαλκανικής χερσονήσου επιχειρούν φέτος οι δημιουργοί από την Αλβανία, τη Βοσνία, τη Βουλγαρία, τη Σερβία και την Ρουμανία, που παρουσιάζουν τις ταινίες τους στις Ματιές στα Βαλκάνια.
Στον Καιρό του κομήτη / Time of Comet, την πιο ακριβή μέχρι σήμερα κινηματογραφική παραγωγή της Αλβανίας, ο Φατμίρ Κότσι μεταφέρει ελεύθερα το μυθιστόρημα του Ισμαήλ Κανταρέ Μαύρη Χρονιά και εστιάζει στις πολιτικές και πολιτισμικές συγκρούσεις που συνόδευαν την απελευθέρωση της Αλβανίας από τους Οθωμανούς στις αρχές του 20ου αιώνα.
Τα πολεμικά και μεταπολεμικά τραύματα, όπως αποτυπώνονται στον ψυχισμό των ηρώων τους, ανιχνεύουν οι ταινίες Η περιοδεία /The Tour του Γκόραν Μάρκοβιτς από την Σερβία και Χιόνι / Snow (βραβείο Balkan Fund στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης το 2004 και Μεγάλο Βραβείο της Εβδομάδας Κριτικής στο Φεστιβάλ των Κανών) της Αΐντα Μπέγκιτς την Βοσνία, που έχουν ως σημείο αναφοράς τον πόλεμο στην πρώην Γιουγκοσλαβία.
Τη Βουλγαρία εκπροσωπούν στις φετινές Ματιές στα Βαλκάνια, οι ταινίες Πίσσα / Zift του Γιάβορ Γκάρντεφ και Αποχαιρετισμός στον Χεμινγουέϊ / A Farewell to Hemingway του Σβέτοσλαβ Οβτσάροφ. Το νεο - νουάρ Zift, μια παραβολή για την ελευθερία και την δικαιοσύνη και ταυτόχρονα ένα σχόλιο για το σοσιαλιστικό παρελθόν, μας μεταφέρει στην Σόφια και τον ολοκληρωτισμό της δεκαετίας του 60. Διαφορετικού ύφους το A Farewell to Hemingway, που προσεγγίζει τον μύθο του Χέμινγουέϊ την περίοδο που ήταν πολεμικός ανταποκριτής. Το φιλμ που θα πραγματοποιήσει στο Φεστιβάλ διεθνή πρεμιέρα, απέσπασε το βραβείο Βραβείο Balkan Fund το 2004.
Ρεαλισμός, ο μύθος και η ψευδαίσθηση που χτίζονται γύρω από επιλογές και χαμένες ευκαιρίες, υπαρξιακές αναζητήσεις, όλα μέσα από καθημερινές ανθρώπινες σχέσεις, κυριαρχούν στο Boogie του Ράντου Μουντέαν από τη Ρουμανία, ταινία κινηματογραφημένη με το γνώριμο νατουραλιστικό ύφος που χαρακτηρίζει το νέο ρουμάνικο κινηματογράφο.
ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ
Θεματικός πλουραλισμός, πειραματισμός με την κινηματογραφική αφήγηση, τη φόρμα και την τεχνική, χαρακτηρίζουν τις ταινίες του αφιερώματος στον τούρκικο κινηματογράφο που πραγματοποιούν φέτος οι Ματιές στα Βαλκάνια.
Ο σύγχρονος τουρκικός κινηματογράφος έχει προβληθεί συστηματικά τα τελευταία χρόνια από το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, αποσπώντας μεγάλες διακρίσεις, εξαιρετικές κριτικές και την θερμή ανταπόκριση του κοινού. Φέτος το Φεστιβάλ επανέρχεται στον τούρκικο κινηματογράφο παρουσιάζοντας οκτώ νέες ταινίες που προέρχονται από δυο διαφορετικές γενεές σκηνοθετών: εκείνης των μέσων της δεκαετίας του ‘90, η οποία ανανέωσε και καθιέρωσε διεθνώς τον τούρκικο κινηματογράφο, αλλά και μιας νεότερης γενιάς δημιουργών που δίνουν τα τελευταία χρόνια σημαντικά δείγματα κινηματογραφικής γραφής.
Ο γνώριμος του Φεστιβάλ Νουρί Μπιλγκέ Τζεϊλάν επιστρέφει στη 49η διοργάνωση, με το ψυχολογικό δράμα Τρεις πίθηκοι / Three monkeys, που του χάρισε το βραβείο σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ των Κανών το 2008. Με ελλειπτική αφήγηση και στοιχεία νουάρ, ο Τζεϊλάν διερευνά την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης ψυχής, σε μια ταινία εκπληκτικής εικαστικής δύναμης.
Στην Τελεία / Dot, ο Ντερβίς Ζαΐμ κινείται γύρω απ’ τον άξονα έγκλημα και τιμωρία, ενσωματώνοντας οργανικά στην πλοκή του την καλλιγραφία, παραδοσιακή τέχνη του ισλαμικού πολιτισμού. Για την ταινία που είναι γυρισμένη σε μονοπλάνο ο Ζαΐμ απέσπασε το Βραβείο Σκηνοθεσίας στο τελευταίο Φεστιβάλ Κωνσταντινούπολης.
Στο Κουτί της Πανδώρας/ Pandora’s Box, (Βραβεία Καλύτερης ταινίας και Καλύτερης ηθοποιού για την Tsilla Chelton στο Φεστιβάλ του Σαν Σεμπαστιάν, συμμετοχή στο 2ο φόρουμ συμπαραγωγών CROSSROADS του ΦΚΘ 2006) η Γιεσίμ Ουστάογλου σχολιάζει το αδυσώπητο πρόσωπο του καπιταλιστικού συστήματος και τον τρόπο με τον οποίο εισβάλλει στο σύγχρονο οικογενειακό μοντέλο.
Ο εκμοντερνισμός της χώρας και οι επικείμενες κοινωνικές και ψυχολογικές συνέπειες απασχολούν και τον Σεμίχ Καπλάνογλου στο Γάλα/ Sut, (συμμετοχή στο 2ο φόρουμ συμπαραγωγών CROSSROADS, του ΦΚΘ 2006) την δεύτερη ταινία μιας τριλογίας που ξεκινά αντίστροφα από την ενήλικη ζωή ενός ποιητή για να καταλήξει στην παιδική του ηλικία.
Ελπιδοφόρο και εξαιρετικά ενδιαφέρον το πέρασμα του Χουσεγίν Καράμπεϊ στο μυθοπλαστικό σινεμά με το φιλμ Είσαι ο Μάρλον μου κι ο Μπράντο μου/ My Marlon and Brando (Βραβείο Καλύτερης Σκηνοθεσίας Φεστιβάλ Tribeca 2008, Βραβείο Καλύτερης Ηθοποιού Φεστιβάλ Κωνσταντινούπολης), ταινία δρόμου που βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα και αφηγείται μια δυνατή ιστορία αγάπης που εξελίσσεται με φόντο τον πόλεμο στο Ιράκ.
Διεθνή πρεμιέρα θα πραγματοποιήσει στη Θεσσαλονίκη και η ταινία Καβούκι / Shell του Ουγιγκάρ Ασάν, μια υπαρξιακή μελέτη της αποξένωσης, με λιτή σκηνοθεσία και έμφαση στις ερμηνείες.
Ο Εζκάν Αλπέρ στο Φθινόπωρο/ Autumn (συμμετοχή στο 2ο φόρουμ συμπαραγωγών CROSSROADS, του ΦΚΘ 2006), εμπνέεται από τα πολιτικά βιώματα της γενιάς του και μας μεταφέρει με αργό τέμπο, λιτές ερμηνείες και λιγοστούς διάλογους την μελαγχολία που συνοδεύει την απώλεια ενός ονείρου, όπως ήταν ο σοσιαλισμός.
Το ντοκιμαντέρ Τα χαμένα τραγούδια της Ανατολίας / Lost Songs of Anatolia του Νεζί Ουνέν, είναι ένα μουσικό ταξίδι στον πολιτιστικό πλούτο της Ανατολίας, αποτέλεσμα κινηματογραφικού υλικού 350 ωρών, δουλειάς 5 ετών και δημιουργικής σπουδής.
Το αφιέρωμα στον τούρκικο κινηματογράφο θα συνοδευτεί από ειδική έκδοση πολύπτυχου και από μια συζήτηση για τον τούρκικο κινηματογράφο, με την συμμετοχή τούρκων και ελλήνων κριτικών κινηματογράφου και τούρκων δημιουργών. Παράλληλα προγραμματίζεται συναυλία με το συγκρότημα του Nezih Unen. Όλες οι ταινίες του αφιερώματος θα είναι υποψήφιες για το Βραβείο Κοινού του τμήματος Ματιές στα Βαλκάνια που συνοδεύεται από το χρηματικό έπαθλο των 2.000 ευρώ.
ΜΕ ΔΥΝΑΜΗ ΑΠΟ ΤΗ ΡΟΥΜΑΝΙΑ
Η νέα άνθιση του ρουμάνικου κινηματογράφου, με αποκορύφωμα τον Χρυσό Φοίνικα τον Κανών στον Μουντζίου, έχει κάνει ιδιαιτέρως αισθητή την παρουσία των ρουμάνων δημιουργών στο ευρωπαϊκό κινηματογραφικό γίγνεσθαι. Οι Ματιές στα Βαλκάνια, μετά την περσινή ρετροσπεκτίβα στο έργο του Ναέ Καρανφίλ, πραγματοποιούν αφιέρωμα στις ρουμάνικες ταινίες μικρού μήκους προβάλλοντας τα νέα ταλέντα της βαλκανικής χώρας που ξεχωρίζουν για την δυναμική κινηματογραφική τους γραφή.
Συνολικά εννέα ταινίες μικρού μήκους θα προβληθούν στο αφιέρωμα, ταινίες που εστιάζουν στις διαπροσωπικές σχέσεις, στο απρόσωπο της σύγχρονης κοινωνίας, αλλά και στην ανάγκη για επικοινωνία που μοιάζει πιο επιτακτική, αλλά και πιο δύσκολη από ποτέ άλλοτε.
Οι ταινίες Megatron (Χρυσός Φοίνικας Ταινίας Μικρού Μήκους, Φεστιβάλ Κανών 2008) σε σκηνοθεσία Marian Crisan και Η κίτρινη χαμογελαστή φατσούλα / The Yellow Smiley Face του Constantin Popescu, προβάλλουν με τρυφερή ματιά τη σύγκρουση παραδοσιακών αξιών και της νέας τάξης πραγμάτων. Μετάβαση που «υφαίνεται» επίσης, αλλά με τρόπο σοκαριστικό στο φιλμ Ωραία μέρα για κολύμπι / A Good Day for a Swim του Bogdan Mustata (Χρυσή Άρκτος ταινίας μικρού μήκους στο Φεστιβάλ Βερολίνου 2008).
Συγκινητικός ρεαλισμός (Πέμπτη /Thursday του Hadrian Marcu), μαύρο χιούμορ (Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου / Chronicle of a Death Foretold του Andrei Gruzsniczki και You Know What I’ m Talking About σε σκηνοθεσία Liviu Marghidan) και ειρωνεία (Στο σπίτι / Home του Paul Negoescu, Κύματα / Waves του Adrian Sitaru Βραβείο Padrino D’ Or στο Φεστιβάλ του Λοκάρνο 2007), είναι οι οδοί που επιλέγουν οι δημιουργοί προκειμένου να αφηγηθούν την ιστορία τους. Στυλιστική εξαίρεση , το Μετείκασμα/ Afterimage σε σκηνοθεσία Catalin Leescu, μια ιστορία επιστημονικής φαντασίας και άσκησης στιλ.
