49ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
14-23 Νοεμβρίου 2008
ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ ΣΕ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΣ
Το 49ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, το οποίο θα διεξαχθεί από τις 14 έως τις 23 Νοεμβρίου 2008, μέσα από τα αφιερώματά του προβάλει το έργο διεθνώς αναγνωρισμένων δημιουργών, που διακρίνονται για την ιδιαίτερη κινηματογραφική τους γραφή, αλλά και την ευρύτερη προσφορά τους στην τέχνη και τη διανόηση. Πιο συγκεκριμένα, στην φετινή του διοργάνωση το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση της Δέσποινας Μουζάκη, φωτίζει τη δουλειά των πολυβραβευμένων ευρωπαίων δημιουργών Ζαν Πιερ και Λικ Νταρντέν, πραγματοποιεί αφιέρωμα στον ιδιοσυγκρασιακό Άγγλο σκηνοθέτη Τέρενς Ντέιβις, ενώ αποτίνει φόρο τιμής στη μνήμη μιας σπουδαίας προσωπικότητας του αφρικανικού κινηματογράφου, του Ουσμάν Σεμπένε.
ΖΑΝ ΠΙΕΡ ΚΑΙ ΛΙΚ ΝΤΑΡΝΤΕΝ
Αφιέρωμα στο έργο δύο σπουδαίων εκπροσώπων του σύγχρονου παγκόσμιου σινεμά, των Βέλγων αδελφών Νταρντέν, διοργανώνει το 49ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Ο Ζαν Πιερ Νταρντέν και ο αδελφός του Λικ, οι οποίοι και θα παραβρεθούν στο Φεστιβάλ, έχουν πίσω τους μια δημιουργική διαδρομή τριάντα ετών και πλούσιες καλλιτεχνικές περγαμηνές, ανάμεσα τους και δύο Χρυσούς Φοίνικες για τα φιλμ Ροζέτα και Το παιδί. Οι ταινίες τους πατούν τόσο υφολογικά όσο και θεματολογικά στα ρεαλιστικά κινήματα του μεταπολεμικού ευρωπαϊκού σινεμά, ανοίγουν, ωστόσο, ένα ξεχωριστό κεφάλαιο στην ιστορία του.
Μακριά από αυτάρεσκες φορμαλιστικές αναζητήσεις και από καθέδρας κοινωνιολογικές αναλύσεις, το σινεμά τους αναζητά την ουσία στη δωρική απλότητα, με μια συνέπεια και μια αμεσότητα που ελάχιστοι δημιουργοί έχουν καταφέρει να διατηρήσουν στη διάρκεια της καριέρας τους: Κάμερα στο χέρι, λιτοί διάλογοι, απουσία μουσικής, ερασιτέχνες ηθοποιοί, είναι τα στοιχειώδη υλικά που συνθέτουν τον ρεαλιστικό κινηματογράφο των αδελφών Νταρντέν, η απέλπιδη καθημερινότητα και τα ψυχολογικά και ηθικά αδιέξοδα του κοινωνικού περιθωρίου (άνεργοι, άποροι, μετανάστες), το θέμα που τον κινητοποιεί.
Οι Νταρντέν ήρθαν στο παγκόσμιο κινηματογραφικό προσκήνιο με την Υπόσχεση του 1996, είχαν, ωστόσο, προηγηθεί δύο ακόμη μεγάλου μήκους δουλειές τους, καθώς και η δεκαετής περίπου (από τα μέσα της δεκαετίας του ’70, έως τα μέσα εκείνης του ’80) και εξαιρετικά παραγωγική θητεία τους στο χώρο του ντοκιμαντέρ. Το αφιέρωμα του 49ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, το οποίο θα συνοδεύεται από ειδική δίγλωσση έκδοση για το έργο των δημιουργών, θα δώσει την ευκαιρία στο κοινό να ανακαλύψει τους πρώιμους Νταρντέν - τα σχεδόν άγνωστα και αρκετά διαφορετικά από ο,τι θα ακολουθούσε στη συνέχεια Falsch (1986) και Je pense a vous (1992) – αλλά και να απολαύσει την τελευταία τους δουλειά με τίτλο Le silence de Lorna, η οποία και απέσπασε το βραβείο σεναρίου στο πρόσφατο, 61ο Φεστιβάλ των Καννών.
Στη διάρκεια του 49ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης οι αδερφοί Νταρντέν θα δώσουν ένα ξεχωριστό masterclass στο οποίο θα μιλήσουν για τις τεχνικές του κινηματογράφου, για το σενάριο, αλλά και την παραγωγή, καθώς οι ίδιοι, εκτός από την σκηνοθεσία και το σενάριο, αναλαμβάνουν και τις παραγωγές των ταινιών τους.
ΟΥΣΜΑΝ ΣΕΜΠΕΝΕ
To έργο μιας εμβληματικής προσωπικότητας για τον κινηματογράφο της αφρικανικής ηπείρου, του συγγραφέα και σκηνοθέτη Ουσμάν Σεμπένε, θα φωτίσει η ρετροσπεκτίβα που διοργανώνουν οι Ημέρες Ανεξαρτησίας, το αφιερωμένο στην παγκόσμια ανεξάρτητη παραγωγή παράλληλο τμήμα του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Ο Σεμπένε, που έφυγε από κοντά μας πλήρης ημερών αλλά και έργου τον περασμένο Ιούνιο σε ηλικία 84 ετών, θεωρείται ηγετική φιγούρα της αφρικανικής λογοτεχνίας του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα, ενώ έχει χαρακτηρισθεί ως ο «πατέρας του αφρικανικού σινεμά». Γεννημένος στη Σενεγάλη το 1923, ο Σεμπένε μετακόμισε σε αναζήτηση δουλειάς στη «μητέρα» Γαλλία το 1947, όπου σταδιακά και μέσα από την ενεργή συμμετοχή του στο συνδικαλιστικό κίνημα, μεταμορφώθηκε από απλοϊκός εργάτης, σε μαχόμενος διανοούμενος και πολιτικός ακτιβιστής. Αφότου επέστρεψε στην, ελεύθερη πλέον, Σενεγάλη το 1960, αφοσιώθηκε στο συγγραφικό του έργο, μέσα από το οποίο έδινε τον προσωπικό του αγώνα για την διάδοση της αφρικανικής πολιτισμικής κληρονομιάς, την οποία και θεωρούσε το ισχυρότερο όπλο της ηπείρου του απέναντι στον δυτικό ιμπεριαλισμό.
Το πέρασμα του στον κινηματογράφο, υπαγορεύθηκε από την ανάγκη του να απευθυνθεί σε όσο το δυνατόν περισσότερους συμπατριώτες του, καθώς ο αναλφάβητος στη συντριπτική του πλειοψηφία αφρικανικός λαός, δεν μπορούσε να έχει πρόσβαση στο συγγραφικό του έργο. Από το ντεμπούτο του Le noir de… του 1966 μέχρι το κύκνειο άσμα του Moolaade το 2003, τα φιλμ του Σεμπένε έδωσαν φωνή σ’ αυτούς τους ανθρώπους, μη διστάζοντας να έρθουν σε ρήξη με την εξουσία και το προνομιούχο κατεστημένο της χώρας του. Οι ταινίες του Ουσμάν Σεμπένε (εννέα μεγάλου μήκους και τέσσερις μικρού, οι περισσότερες εξαιρετικά δυσεύρετες σήμερα) έχουν ταξιδέψει στα μεγαλύτερα φεστιβάλ του κόσμου, αποσπώντας υμνητικά σχόλια από έγκριτους θεωρητικούς και κριτικούς του σινεμά, όπως ο Τζόναθαν Ρόζενμπάουμ, η Λόρα Μάλβεϊ και η Ντίνα Ιορντάνοβα. Η ρετροσπεκτίβα των Ημερών Ανεξαρτησίας θα είναι πλήρης και θα συνοδεύεται από ειδική, δίγλωσση έκδοση για τη ζωή και το έργο του δημιουργού, ενώ, αξίζει να σημειωθεί, πως το 49ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης έχει προσκαλέσει τον γιο του, Αλέν Σεμπένε, για να μιλήσει για τον πατέρα του και να παρουσιάσει τα σχέδια του Μουσείου Ουσμάν Σεμπένε που ετοιμάζεται στο Ντακάρ και αναμένεται να ολοκληρωθεί μέσα στα επόμενα δύο χρόνια.
ΤΕΡΕΝΣ ΝΤΕΪΒΙΣ
«Η δουλειά μου είναι ο λόγος της ύπαρξης μου». Έτσι ορίζει τη σχέση του με το σινεμά ο Βρετανός σκηνοθέτης Τέρενς Ντέιβις, ο οποίος θα παραβρεθεί στη Θεσσαλονίκη ως επίσημος προσκεκλημένος του 49ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Οι Ημέρες Ανεξαρτησίας διοργανώνουν φέτος πλήρη ρετροσπεκτίβα στο έργο του Ντέιβις, ενός από τους πλέον αυθεντικούς δημιουργούς του σύγχρονου βρετανικού σινεμά, ο οποίος παραμένει στο καλλιτεχνικό παρασκήνιο, εκπροσωπώντας έναν κινηματογράφο πολυσύνθετο και καινοτόμο, απαλλαγμένο από αφηγηματικές συμβάσεις, που αντιστέκεται σε κάθε είδους κατηγοριοποίηση.
O Τέρενς Ντέιβις γεννήθηκε στο Λίβερπουλ το 1945 και ήταν ο νεότερος γόνος μιας πολυμελούς εργατικής οικογένειας καθολικών Ιρλανδών. Μεγάλωσε σε ένα εξαιρετικά καταπιεστικό περιβάλλον όπου το δίπολο «αρσενικό» (στο πρόσωπο του αυταρχικού και βάναυσου πατέρα του) «θηλυκό» (στο πρόσωπο της προστατευτικής και στοργικής μητέρας του) αντιπροσώπευε το απόλυτο κακό απέναντι στο απόλυτο καλό. Οι ταινίες του, με βασικό τους άξονα το παράδοξο του χρόνου -σχετικός και συγκεκριμένος, πεπερασμένος και αδιάκοπος – και την αποσπασματική φύση της ανθρώπινης μνήμης, εκκινούν στην πλειοψηφία τους από τα προσωπικά του βιώματα, με χαρακτηριστικό παράδειγμα (και για πολλούς ένα από τα αναμφισβήτητα αριστουργήματα του σύγχρονου αγγλικού κινηματογράφου) το βραβευμένο από τη Fipresci στις Κάννες του 1988 Distant voices, still lives. Εντούτοις, ακόμη και φιλμ όπως τα The neon bible (1995) και The house of mirth (2000), που αποτελούν διασκευές λογοτεχνικών έργων, διατηρούν έντονο το βιωματικό τους στοιχείο. Στιλιστικά το έργο του διακρίνεται για τον αυθεντικό λυρισμό του, με τη μουσική να παίζει το ρόλο ενεργού χαρακτήρα – σχολιαστή και τη σκηνοθεσία να «ενορχηστρώνει» μια αφήγηση ρευστή, δομημένη διεξοδικά πάνω στις παύσεις, τις σιωπές και τις ελλείψεις. Η ρετροσπεκτίβα των Ημερών Ανεξαρτησίας, η οποία θα συμπληρώνεται από δίγλωσση μονογραφία για το σκηνοθέτη, θα παρουσιάσει την πλήρη φιλμογραφία του Τέρενς Ντέιβις, αρχίζοντας από το αυτοβιογραφικό The trilogy -αποτέλεσμα της ένωσης των μικρού μήκους Children (1976), Madonna and child (1980) και Death and transfiguration (1983)- και κλείνοντας με την πιο πρόσφατη δουλειά του Of time and city. Το τελευταίο, ένα λυρικό πορτρέτο του Λίβερπουλ, γενέτειρας του δημιουργού, προβλήθηκε στο φετινό Φεστιβάλ των Καννών, αποσπώντας διθυραμβικές κριτικές.
