18ο ΦΝΘ: Συνέντευξη τύπου Μαρκ Κάζινς

18ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης –
Εικόνες του 21ου Αιώνα
11-20 Μαρτίου 2016
 
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ ΜΑΡΚ ΚΑΖΙΝΣ

 
Συνέντευξη Τύπου παραχώρησε την Παρασκευή 18 Μαρτίου 2016, στο πλαίσιο του 18ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, ο Ιρλανδός δημιουργός Μαρκ Κάζινς, στο έργο του οποίου πραγματοποιεί αφιέρωμα η φετινή διοργάνωση.
 
Την εκδήλωση συντόνισε ο Δημήτρης Κερκινός, ο οποίος υπογράμμισε μεταξύ άλλων ότι η σχέση του Μαρκ Κάζινς με τον κινηματογράφο είναι πολυσχιδής: σκηνοθετεί, γράφει σενάρια, είναι κριτικός κινηματογράφου και προγραμματιστής φεστιβάλ. Σε ερώτηση για το τι είναι τελικά αυτό που διαφοροποιεί το ντοκιμαντέρ από τις ταινίες μυθοπλασίας, ο κ. Κάζινς είπε χαρακτηριστικά ότι το «ντοκιμαντέρ είναι μια ταινία που περιέχει την εκτός ημών πραγματικότητα». Σύμφωνα με τον ίδιο, «δημιουργικότητα δεν είναι μόνο το να μιλάς, είναι και το να ακούς» και επειδή «η αλήθεια είναι πιο παράδοξη από τη μυθοπλασία, το ντοκιμαντέρ έχει απείρως περισσότερες πραγματικότητες από ό,τι η μυθοπλασία, εξίσου συναρπαστικές». Ως προς το ίδιο θέμα μάλιστα, ο κ. Κάζινς χρησιμοποίησε μια παρομοίωση με την Ελλάδα που είναι σεισμογενής περιοχή, για να μιλήσει για τις τεκτονικές πλάκες της μυθοπλασίας και της πραγματικότητας που η μία ακουμπά τα όρια της άλλης.  
 
Για το ντοκιμαντέρ του με τίτλο The First Movie ο Μαρκ Κάζινς ταξίδεψε από τη Σκοτία στην αυτόνομη κουρδική περιοχή του Ιράκ, με σκοπό να καταγράψει την καθημερινότητα εκεί, έξω από τα στερεότυπα που υπάρχουν στη Δύση για τις γυναίκες και τους άνδρες που ζουν στην περιοχή. Γι’ αυτό λοιπόν εστίασε στα παιδιά, χτίζοντας μαζί τους μια όμορφη σχέση και χρησιμοποιώντας τη μη λεκτική γλώσσα του παιχνιδιού. «Το σινεμά, όπως και το παιχνίδι, περιέχει υλικά και σωματικά στοιχεία, πράγματα που είναι κοντά στα παιδιά» είπε ο δημιουργός. Τα παιδιά είδαν την ταινία και «γέλασαν πολύ βλέποντας τον εαυτό τους στη μεγάλη οθόνη, κυρίως με αστεία που κάναμε. Περάσαμε ωραία, όμως δεν έχουμε επικοινωνία, γιατί δεν υπάρχουν τηλέφωνα και ταχυδρομείο» εξήγησε σχετικά ο κ. Κάζινς. Ο ίδιος μάλιστα είχε δώσει στα παιδιά κάμερες για να γυρίσουν τα δικά τους φιλμ και ζήτησε από κινηματογραφιστές της περιοχής να βοηθήσουν όποιο από αυτά θελήσει στην πορεία να ασχοληθεί με το σινεμά. 
 
Ο σκηνοθέτης ρωτήθηκε από το κοινό για τη σχέση του με τα παιδιά και αναφέρθηκε στη δική του παιδική ηλικία, λέγοντας ότι μεγάλωσε με τον δίδυμο αδερφό  του στο Μπέλφαστ, σε μια αγαπημένη οικογένεια προτεσταντών. Αν και ο ίδιος δεν θέλησε να αποκτήσει παιδιά, βρίσκει σε αυτά κάτι το γοητευτικό. «Το παιδί όταν θέλει κάτι, το θέλει τώρα. Ακόμα και σε μέρη που η πραγματικότητα είναι τραγική,  το παιδί θα ανακάμψει σε ελάχιστο χρόνο. Όσο μεγάλωνα, έβλεπα ανθρώπους στα 20 τους χρόνια  να κυκλοφορούν με κοστούμια, να γίνονται ανιαροί, να κρύβουν επιθυμίες  και συναισθήματα. Στα αγγλικά λέμε ότι δεν σταματάμε να παίζουμε επειδή μεγαλώνουμε, αλλά ότι μεγαλώνουμε γιατί σταματάμε να παίζουμε. Αυτό το παιγνιώδες πνεύμα ήθελα να το κρατήσω για πάντα. Η αίσθηση της μαγείας είναι εύκολο να χαθεί κι όταν αρχίζεις φοβισμένος και επιφυλακτικός τη ζωή, χάνεις πολλά από αυτή» τόνισε ο Μαρκ Κάζινς. Και για να αποδείξει τα λεγόμενά του, φόρεσε ένα γάντι από στολή γορίλα, το οποίο έχει πάντα μαζί του, όπως είπε, καθώς ο ανιψιός του τον παρότρυνε να το φορά, εν είδει παιχνιδιού, κάθε φορά που παρουσιάζει την ταινία του A Story of Children and Film.  
 
Με αφορμή ταινίες όπως το Atomic: Living in Dread and Promise και A Story of Children And Film, ο Μαρκ Κάζινς σημείωσε: «Προσπαθώ να δουλέψω με το υποσυνείδητο, το στοιχείο που βγάζει το όνειρο ή τον εφιάλτη, ψάχνω αυτό που θα συναρπάσει και θα σαγηνεύσει. Προσπαθώ να κατευθύνω τη ματιά του θεατή από το ένα μέρος στο άλλο, γι’ αυτό και η φωνή μου πρέπει να ταιριάζει με το πλάνο». Η μουσική παίζει ξεχωριστό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία μετατόπισης του βλέμματος του θεατή. «Ήμουν τυχερός, στις ταινίες μου συνεργάστηκα με σπουδαίους μουσικούς, όπως οι Mogwai και ο Ντέιβιντ Χολμς. Δεν θέλαμε απίστευτη λεπτομέρεια και διεξοδικότητα στη μουσική, θέλαμε να υπάρχει στίξη και αντίστιξη», εξήγησε ο δημιουργός. Όπως περιέγραψε ο ίδιος, αρχικά γίνεται το μοντάζ, κατόπιν περνάει η μουσική στην ταινία, μετά ξαναγίνεται μοντάζ, μετά ξαναπερνάει η μουσική. «Είναι σαν τανγκό. Μπορείς να φτιάξεις μια θελκτική μουσική για το πλάνο ή και αντίστροφα. Πρέπει να υπάρχει έρωτας ανάμεσά τους», υπογράμμισε χαρακτηριστικά. 
 
Μιλώντας για το κατά πόσο είναι εύκολο να κάνει κάποιος μια ταινία για τη γενέτειρά του, όπως ο Κάζινς για το Μπέλφαστ στο ντοκιμαντέρ του I Am Belfast, ο σκηνοθέτης είπε ότι είναι πιο εύκολο απ’ ό,τι να κάνει κάποιος γυρίσματα σε πόλεις όπως η Νέα Υόρκη, που έχει αποτυπωθεί τόσες φορές ώστε είναι δύσκολο να βρει κανείς μια αυθεντική εικόνα της. «Το Μπέλφαστ δεν είναι μια τέτοια πόλη. Παρόλα αυτά, αποφάσισα να μη δείξω τοπία. Όταν έχεις αποφασίσει τι δεν θα κάνεις, σου μένουν οι υπόλοιπες επιλογές. Εγώ ήθελα να αναδείξω την ονειρική διάσταση και το ασυνείδητο της πόλης, γι’ αυτό και υιοθέτησα το φακό του μαγικού ρεαλισμού», παρατήρησε ο Μαρκ Κάζινς.
 
Απαντώντας σε ερώτηση σχετικά με το ποιες είναι οι μεγαλύτερες επιρροές του στον κινηματογράφο, ο σκηνοθέτης ανέφερε ότι μεταξύ αυτών είναι όλοι οι μεγάλοι Ιάπωνες σκηνοθέτες των δεκαετιών ’60 και ’70 και ιδιαίτερα ο Σοχέι Ιμαμούρα, ενώ από τους Ιρανούς δημιουργούς ξεχωρίζει τον Αμπάς Κιαροστάμι - επάνω σε αυτό μάλιστα υπογράμμισε ότι «είναι πολύ ριζοσπαστικό που απομακρύνει την κάμερα. Μακάρι να υπήρχε η δυνατότητα να φύγει η κάμερα και ο σκηνοθέτης».
 
Κατά τη διάρκεια της διαδρομής του, ο Μαρκ Κάζινς βρέθηκε σε δύσβατα μέρη και αντιμετώπισε όχι εύκολες καταστάσεις: Από τη γενέτειρά του το Μπέλφαστ μέχρι το κουρδικό Ιράκ, -όπου, όπως εξήγησε, ο διευθυντής φωτογραφίας φοβήθηκε να πάει και έτσι έκανε ο ίδιος τα γυρίσματα-, αλλά και το Σαράγεβο την εποχή της πολιορκίας, όταν τον είχαν προσκαλέσει ως διευθυντή τότε του φεστιβάλ Εδιμβούργου, ο ίδιος δήλωσε ότι δεν φοβήθηκε. «Αυτό που έμαθα από τα παιδιά είναι ότι φοβούνται μεν, αλλά ορμάνε σε επικίνδυνες καταστάσεις, χωρίς να τους απασχολεί τι θα συμβεί. Λες ‘’ναι’’, πας εκεί και μετά βλέπεις τι γίνεται», επισήμανε και πρόσθεσε ότι ο πραγματικός φόβος του είναι μήπως «γελοιοποιηθώ, φανώ τελείως ηλίθιος και τα κάνω θάλασσα».
 
Ο Μαρκ Κάζινς γράφει σενάρια, σκηνοθετεί, βλέπει ταινίες - το σινεμά είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής του… Κάνει ποτέ του διάλειμμα από το σινεμά; «Ναι, μια φορά ταξίδεψα οδικώς επί έξι μήνες από τη Σκοτία στην Ινδία χωρίς κάμερα» είπε ο σκηνοθέτης. Συνήθως όμως, όπως είπε, «όταν έχω κουραστεί και λέω να κάνω διάλειμμα, καταλήγω σε μια κινηματογραφική αίθουσα να βλέπω άλλη μια ταινία. Δεν είναι  ότι το σινεμά σχολιάζει ή παρατηρεί τη ζωή, είναι κομμάτι της. Δεν είναι έξω από τη ζωή. Μερικές φορές δεν αισθάνομαι την ανάγκη να τα διαχωρίσω».