Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας 2015 –
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
ΒΑΛΕΡΥ ΚΟΝΤΑΚΟΣ / ΚΙΜΩΝ ΤΣΑΚΙΡΗΣ / ΝΑΝΤΙΝ ΣΑΛΙΜΠ
Η γυναίκα και τα δικαιώματά της ήταν ο κεντρικός θεματικός άξονας της συνέντευξης Τύπου που πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 20 Μαρτίου 2015, στο πλαίσιο του 17ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και σε συνεργασία με το Γραφείο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Ελλάδα, με αφορμή την φετινή Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας που εορτάστηκε στις 8 Μαρτίου. Στην εκδήλωση συμμετείχαν ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Στέλιος Κούλογλου, ο επικεφαλής του γραφείου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Ελλάδα, Λεωνίδας Αντωνακόπουλος και οι σκηνοθέτες Βάλερυ Κοντάκος (Μάνα), Κίμωνας Τσακίρης (Η αρχαιολόγος) και Ναντίν Σαλίμπ (Μητέρα ενός αγέννητου), οι οποίοι συμμετέχουν στην 17η διοργάνωση με ντοκιμαντέρ που αναδεικνύουν τον ρόλο της γυναίκας.
Τη συζήτηση άνοιξε ο Στέλιος Κούλογλου, ο οποίος τόνισε: «Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης είναι ο κατεξοχήν χώρος ανάδειξης και των γυναικείων θεμάτων. Το Φεστιβάλ έχει κατορθώσει να γίνει ένα από τα μεγαλύτερα και πιο αξιόλογα της Ευρώπης, πράγμα που οφείλεται σε σημαντικό βαθμό στους ανθρώπους που εργάζονται σε αυτό και κάτω από δύσκολες συνθήκες τα τελευταία χρόνια. Πιστεύω ότι θα έχει την υποστήριξη και της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Ευρωκοινοβουλίου στην προσπάθεια που γίνεται. Εγώ από την πλευρά μου θα κάνω ό,τι μπορώ για να βοηθήσω».
Παίρνοντας στη συνέχεια τον λόγο, ο Λεωνίδας Αντωνακόπουλος, επισήμανε: «Ο Στέλιος Κούλογλου εκφράζει το πολιτικό ενδιαφέρον του Ευρωκοινοβουλίου για την προστασία των δικαιωμάτων της γυναίκας. Επισήμως, η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας εορτάζεται στις 8 Μαρτίου, αλλά κάθε φορά υπάρχει και μία θεματική. Φέτος η θεματική ήταν ο ρόλος της εκπαίδευσης στην ενίσχυση της θέσης της γυναίκας και των νεαρών κοριτσιών, πράγμα που εντάσσεται και στο γενικότερο πλαίσιο του 2015 ως έτους ανάπτυξης, όπως έχει οριστεί από την ΕΕ. Παρότι έχουν γίνει σημαντικά βήματα, υπάρχουν τεράστια ζητήματα μόρφωσης, υγείας και επιβίωσης των γυναικών, τα οποία δεν έχουν επιλυθεί ακόμη. Με την ευκαιρία, να υπενθυμίσω ότι έχουμε σταθερή συνεργασία με το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης στην προώθηση των Ευρωπαϊκών Βραβείων LUX, στο πλαίσιο της ενθάρρυνσης της ποιοτικής κινηματογραφικής παραγωγής εντός της Ευρώπης. Δεν είναι μόνο τα οικονομικά μεγέθη το ζητούμενο στην ΕΕ, αλλά και ο πολιτισμός, η πνευματική παραγωγή. Υπάρχει έντονη γυναικεία παρουσία στον τομέα του ντοκιμαντέρ και μέσα από αυτό αναδεικνύονται τα προβλήματα των γυναικών. Είναι ανάγκη να εκλείψουν οι όποιες διακρίσεις μεταξύ των δύο φύλων, να αναδειχτεί ένα σύνολο ευρωπαϊκών αξιών, στις οποίες βασίστηκε το ευρωπαϊκό πρότυπο της δημοκρατικής κοινωνίας».
Αμέσως μετά, η Βάλερυ Κοντάκος μίλησε για την ταινία της Μάνα, οι πρωταγωνίστριες της οποίας ασχολούνται με την περίθαλψη κακοποιημένων παιδιών. Η σκηνοθέτιδα εξήγησε σχετικά: «Οι ηρωίδες είναι τέσσερις γυναίκες που έφυγαν από τα σπίτια τους το 1962, όταν ήταν 18 ετών, σε μία εποχή όπου δεν υπήρχαν μεγάλες δυνατότητες για τις γυναίκες προκειμένου να μπορέσουν να επιλέξουν τι θέλουν να κάνουν. Οι συγκεκριμένες γυναίκες αποφάσισαν λοιπόν να φύγουν από τα σπίτια τους και να γίνουν μοναχές. Το ενδιαφέρον για μένα είναι ότι οι ίδιες δεν ήθελαν απλώς να πάνε σε ένα μοναστήρι, αλλά ουσιαστικά αυτή η πράξη ήταν το εισιτήριό τους για να ξεφύγουν και να κάνουν τα πράγματα που ήθελαν, να υλοποιήσουν τα όνειρά τους. Αυτό που θέλησαν ήταν τελικά να δραστηριοποιηθούν μέσα στην κοινωνία, να προσφέρουν. Πενήντα χρόνια αργότερα συνεχίζουν το έργο αυτό, έχοντας καταφέρει όλα αυτά τα χρόνια να περιθάλψουν στο Λύρειο Παιδικό Χωριό πάνω από 500 παιδιά, χωρίς χρηματοδοτήσεις από την κυβέρνηση ή την εκκλησία - τις υποστηρίζουν μόνο απλοί άνθρωποι. Για μένα, η ιστορία αυτών των γυναικών είναι κάτι σαν φεμινισμός με ένα διαφορετικό τρόπο. Οι ηρωίδες αυτές κατέρριψαν τα στερεότυπα για να κάνουν αυτό που ήθελαν». Αναφερόμενη στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, η κ. Κοντάκος είπε: «Το Φεστιβάλ είναι ένας από τους λίγους χώρους που δίνουν την ευκαιρία σε ανθρώπους του κινηματογράφου να πουν ιστορίες που δεν θα λέγονταν αλλιώς. Φέρνει στη Θεσσαλονίκη εμπειρίες και ιστορίες που διαφορετικά δεν θα τις γνωρίζαμε».
Το ζήτημα των γυναικείων δικαιωμάτων πραγματεύεται και η Ναντίν Σαλίμπ στην ταινία Mother of the Unborn. Ηρωίδα της είναι η Χανάν, μία γυναίκα που προσπαθεί να κάνει παιδί εδώ και 12 χρόνια, αλλά αντιμετωπίζει πρόβλημα γονιμότητας και για το λόγο αυτό έχει αποκλειστεί από την τοπική κοινωνία. Η σκηνοθέτιδα επισήμανε σχετικά: «Με τη Χανάν είμαστε συνομήλικες. Συναντηθήκαμε τυχαία πριν από τέσσερα χρόνια, όταν έτυχε να χαθώ στην Άνω Αίγυπτο. Είναι μία περιοχή που απέχει από το Κάιρο επτά ώρες, ένας ξεχασμένος κόσμος. Οι άνθρωποι εκεί είναι χωρικοί, ασχολούνται με αγροτικές εργασίες. Τα παιδιά γι’ αυτούς είναι ένδειξη δύναμης, πλούτου κι ευλογίας. Αν είσαι γυναίκα, ο μόνος σου προορισμός είναι να παντρευτείς και να τεκνοποιήσεις. Εγώ, λοιπόν, που δεν έχω κάνει τίποτα από τα δύο, είμαι σαν εξωγήινη γι’ αυτούς. Δεν καταλαβαίνουν πώς δεν έχω παντρευτεί. Για να έχω κάποια αξία ανάμεσά τους, για να με υπολογίζουν, έπρεπε να έχω παντρευτεί. Αντιμετωπίζω δηλαδή, όπως η Χανάν, ένα ζήτημα ταυτότητας. Η κοινωνία είναι πρόθυμη να διαμορφώσει την ταυτότητά σου μόνο αν έχεις παιδιά. Μάλιστα τις γυναίκες τις φωνάζουν με το όνομα του γιου τους. Η Χανάν -το όνομα της οποίας σημαίνει “τρυφερότητα”- έχει διαφορετικές απόψεις. Ποθεί να κάνει παιδί, αλλά για άλλους λόγους, υπαρξιακούς. Ο άντρας της μένει μαζί της παρότι η Χανάν δεν κάνει παιδιά, πράγμα που δεν συνηθίζουν οι μουσουλμάνοι. Η γυναίκα στον κόσμο αυτό είναι πολίτης δεύτερης κατηγορίας, αλλά ταυτόχρονα και πολύ ισχυρή. Η Χανάν είναι από κάποιες πλευρές τυχερή. Οι απόψεις που έχει για τη ζωή είναι φιλοσοφημένες. Θέλει να αποκτήσει παιδί γιατί νιώθει μόνη».
Μία ισχυρή γυναικεία προσωπικότητα, η αρχαιολόγος Γεωργία Καραμήτρου, πρωταγωνιστεί στην ταινία Η αρχαιολόγος του Κίμωνα Τσακίρη. Ο σκηνοθέτης διευκρίνισε ότι δεν πιστεύει τόσο στον διαχωρισμό των φύλων, όσο σε ικανούς και λιγότερο ικανούς ανθρώπους, όπως είπε. Γι’ αυτό και βρήκε ενδιαφέρον στην πρωταγωνίστρια της ταινίας του. Ο ίδιος εξήγησε: «Η Γεωργία Καραμήτρου είναι ένας άνθρωπος που συντόνιζε ένα συνεργείο χιλίων ατόμων, ανάμεσα στους οποίους και εργάτες που δεν είχαν σχέση με την αρχαιολογία, ενώ παράλληλα μιλούσε με τον Υπουργό και τον διευθυντή της ΔΕΗ. Θεωρώ ότι αυτή την ποιότητα που βρήκα στην πρωταγωνίστριά μου μπορεί να τη βρει κανείς τόσο σε άντρα όσο και γυναίκα. Καταλαβαίνω τη σημειολογία του εορτασμού της Ημέρας της Γυναίκας, αλλά για μια γυναίκα που έχει κατακτήσει το να την αντιμετωπίζουν σαν ίσος προς ίσο, μπορεί να είναι και λίγο υποτιμητικό όλο αυτό». Στο ντοκιμαντέρ, αυτή η αρχαιολόγος που έχει αφιερώσει τη ζωή της στην προστασία του φυσικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος στη Δυτική Μακεδονία, δίνει την τελευταία μάχη της καριέρας της για να σώσει ό,τι μπορεί από έναν μεγάλο αρχαιολογικό χώρο που θα χαθεί για πάντα στο βυθό μιας τεχνητής λίμνης. Μιλώντας γι’ αυτό το ζήτημα, ο κ. Τσακίρης ανέφερε: «Πρόκειται για το θέμα πρόοδος εναντίον παράδοσης. Αυτά τα δύο δεν θα έπρεπε να είναι αντίθετα μεταξύ τους. Στην περιοχή όπου δουλεύει η Γεωργία Καραμήτρου κατασκευάζεται ένα φράγμα που υποτίθεται ότι θα φέρει ανάπτυξη. Πιστεύω όμως ότι ένα τέτοιο έργο δεν πρέπει να γίνεται σπασμωδικά, με τρόπο ώστε να χαθεί ένας αρχαιολογικός χώρος. Αυτή η γυναίκα μας οδηγεί και σε ένα σημαντικό θέμα, στο τι είναι η ανάπτυξη και πώς μπορούμε να πορευτούμε. Η έμφραξη της κατασκευής, πάντως, έγινε μία εβδομάδα μετά τα γυρίσματα. Προσπαθήσαμε να προλάβουμε να καταγράψουμε την ιστορία και ταυτόχρονα οι αρχαιολόγοι προσπαθούσαν να κάνουν τη δουλειά τους. Η πίεση του χρόνου μας έκανε να κινούμαστε παράλληλα».
