19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
3-12 Μαρτίου 2017
ΚΟΥΒΕΝΤΙΑΖΟΝΤΑΣ
ΣΑΒΒΑΤΟ 11/3
3-12 Μαρτίου 2017
ΚΟΥΒΕΝΤΙΑΖΟΝΤΑΣ
ΣΑΒΒΑΤΟ 11/3
Η ενότητα «Κουβεντιάζοντας» του 19ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης ολοκληρώθηκε το Σάββατο 11 Μαρτίου 2017, στο καφέ «Δωμάτιο με θέα» του Ολύμπιον. Στη συζήτηση, την οποία συντόνισε ο επικεφαλής προγράμματος του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης Γιώργος Κρασσακόπουλος, πήραν μέρος οι σκηνοθέτες Ολιβιέ Ζουρντέν (Ιερό νερό), Μαρία Κουρκούτα (Φαντάσματα πλανιούνται πάνω από την Ευρώπη), Μαουρίς Ντέκερς (Μυρμήγκια σε μια γαρίδα) και Γιώργος Παντελεάκης (Το παιδί θαύμα).
Μετά από μια σύντομη παρουσίαση των ταινιών τους, οι σκηνοθέτες αναφέρθηκαν σε μια σειρά από θέματα.
Πώς προέκυψε η ιδέα για την ταινία σας και πότε αποφασίσατε ότι είναι μια ιστορία που αξίζει να ειπωθεί;
Ο Γιώργος Παντελεάκης έκανε τo 2013 την ταινία Boxer με θέμα την ερασιτεχνική πυγμαχία στην Ελλάδα. Στα γυρίσματα αυτά εξασφάλισε μερικά πλάνα του πυγμάχου που, με το δικό του μοναδικό στυλ έγινε δύο φορές παγκόσμιος πρωταθλητής, και πρωταγωνιστεί στο ντοκιμαντέρ Το παιδί θαύμα. Ο Μαουρίς Ντέκερς ανέφερε αρχικά ότι εργαζόταν ως δημοσιογράφος για την ολλανδική τηλεόραση για 12 χρόνια εστιάζοντας σε θέματα που αφορούσαν στο φαγητό, αλλά έπειτα θέλησε να κάνει τελείως διαφορετικό, διασκεδαστικό και όχι δημοσιογραφικό. Συνάντησε τον πρωταγωνιστή του ντοκιμαντέρ του σεφ Ρενέ Ρετζέπι, και η ταινία απλά προέκυψε και ήταν, όπως είπε, μια φανταστική εμπειρία. Από την πλευρά της, η Μαρία Κουρκούτα έκανε τα γυρίσματα μέσα σε δύο βδομάδες, χωρίς να το έχει προγραμματίσει. Ταξίδευε στην Ελλάδα για τα γυρίσματα μιας άλλης ταινίας και βρέθηκε στην Ειδομένη, ως επίσκεψη αλληλεγγύης, έχοντας όμως και όλο τον κινηματογραφικό εξοπλισμό της. Δύο τρεις μήνες αργότερα, όταν μαζί με την συν-σκηνοθέτιδα Νίκη Γιάνναρη είδαν τα πλάνα που είχαν τραβήξει εκεί, αποφάσισαν να κάνουν το ντοκιμαντέρ Φαντάσματα πλανιούνται πάνω από την Ευρώπη. Από την άλλη, ο Ολιβιέ Ζουρντέν είπε ότι αποφάσισε να ασχοληθεί με τη γυναικεία σεξουαλικότητα στη Ρουάντα έχοντας έρθει σε πρώτη επαφή με το θέμα το 2009. Ακολούθησαν 3-4 χρόνια έρευνας, κατά την οποία μίλησε με αρκετούς ανθρωπολόγους, έχοντας και ο ίδιος υπόβαθρο ως τέτοιος, ενώ ταξίδεψε πολλές φορές στην περιοχή μέχρι να ολοκληρωθεί το φιλμ του.
Πώς χειρίζεστε την παρουσία σε μια ξένη κοινότητα; Σας παρατηρούν ή είστε αόρατοι; Έχει τελικά σημασία αυτό;
«Έχει σημασία για τα πρόσωπα, διότι δεν είναι ηθοποιοί, δεν είναι συνηθισμένοι στις κάμερες και πρέπει να χαλαρώσουν», επισήμανε ο Γιώργος Παντελεάκης, προσθέτοντας ότι και ακόμα και στις συνεντεύξεις στην αρχή κανείς δεν είναι χαλαρός. Ο Μαουρίς Ντέκερς υπογράμμισε ότι με τους ανθρώπους που κινηματογράφησε «έπρεπε να χτιστεί μια σχέση εμπιστοσύνης, αλλά πάντα εκείνοι ήξεραν ότι είμαι εκεί», προσθέτοντας ότι δεν παραπονέθηκαν ποτέ, καθώς ήταν εξίσου αφιερωμένοι στη δουλειά τους όσο και στον ίδιο. Στην Ειδομένη η κατάσταση ήταν τελείως διαφορετική, όπως αφηγήθηκε η Μαρία Κουρκούτα, καθώς στην περιοχή βρίσκονταν 15.000 πρόσφυγες, αλλά και πολλοί δημοσιογράφοι. Οι άνθρωποι αυτοί ήθελαν απλά να περάσουν τα σύνορα και δεν τους ένοιαζε αν τους κινηματογραφεί κάποιος, επομένως οποιοσδήποτε με μια κάμερα –και για την ακρίβεια, μια ψηφιακή κάμερα- θα μπορούσε να είναι αόρατος. Όταν όμως η ίδια έκανε γυρίσματα με κάμερα 16mm, που είναι τεράστια, ήταν δύσκολο να περάσει απαρατήρητη και η εμπειρία της τότε ήταν πολύ διαφορετική. Ο Ολιβιέ Ζουρντέν έπρεπε, όπως είπε, να δημιουργήσει καλές σχέσεις με τα πρόσωπα που κινηματογράφησε, καθώς επρόκειτο να καταγράψει πολύ ιδιωτικές στιγμές τους. Το σημαντικό για τους χαρακτήρες του ήταν να μην υπάρχει μεταφραστής παρών στις σκηνές αυτές, ώστε να μην γίνεται άμεσα κατανοητό αυτό που λέγεται και να εκφράζονται οι άνθρωποι αυτοί πιο εύκολα.
Είναι θετικό ή αρνητικό το να έχει ένας σκηνοθέτης πολύ υλικό, ειδικά μάλιστα σε συνάρτηση με τις δυνατότητες που δίνει η ψηφιακή τεχνολογία;
Ο Ολιβιέ Ζουρντέν παρατήρησε ότι είναι τόσο και θετικό όσο και αρνητικό να κινηματογραφείς ψηφιακά, σημειώνοντας ότι όντως είχε πολύ υλικό και μάλιστα με το μοντάζ ασχολήθηκαν δύο άτομα. Τελικά, από 80 ώρες γυρισμάτων κατέληξαν σε τελική διάρκεια μίας ώρας. Η Μαρία Κουρκούτα θεωρεί ότι αν ξέρεις τι θέλεις να κινηματογραφήσεις, το μέσο δεν έχει σημασία. Η ψηφιακή τεχνολογία δίνει πολλές δυνατότητες, ενώ με το φιλμ πρέπει να είναι κανείς πιο συγκεκριμένος και να γίνεται η δουλειά πιο συνειδητά στα γυρίσματα και όχι στο μοντάζ. Από την πλευρά του, ο Μαουρίς Ντέκερς ξεκίνησε δουλεύοντας με φιλμ και είπε ότι είναι διαφορετική η προσέγγιση μεταξύ αυτού και του ψηφιακού μέσου. Ο ίδιος συγκέντρωσε πολλές ώρες υλικού, αλλά σημείωσε ότι κατά την άποψή του δεν πρέπει να φτάνουν όλα στο μοντάζ, κάτι που αποκόμισε από την εμπειρία του στην παραγωγή τηλεοπτικών ντοκιμαντέρ. Ο Γιώργος Παντελεάκης έχει δουλέψει τόσο με φιλμ όσο και ψηφιακά, αλλά όπως παρατήρησε, για ένα ντοκιμαντέρ δεν θα επέλεγε το φιλμ γιατί είναι κοστοβόρο και χρονοβόρο. Ο ίδιος κάνει μόνος του το μοντάζ και για το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ είχε συγκεντρώσει τεράστιο όγκο υλικού, αλλά μερικές φορές, όπως είπε, είναι καλό να έχεις μια φρέσκια ματιά στο μοντάζ.
