Ο κύκλος συζητήσεων της ενότητας «Κουβεντιάζοντας» του 14ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης συνεχίστηκε τη Δευτέρα 12 Μαρτίου 2012 με τη συμμετοχή των σκηνοθετών Στέλιου Κούλογλου (Ολιγαρχία), Ντάαν Φέλντχαουζεν (Ιστορίες από την παραλία της Λάκα), Μαρία Πας Γκονσάλες (Κόρη), Καρίμ Ελ Χακίμ (Μισή επανάσταση) και Ίνγκβαρ Θόρισον (Ούτε κόκαλα ούτε πέτσα: Μια ροκ μπάντα εν πλω). Με αφορμή τη θεματολογία των ταινιών τους, η κουβέντα μετατοπίστηκε γρήγορα στην πολιτική, την οικονομία, σε έναν κόσμο που αλλάζει, αλλά και στο ρόλο που μπορεί να διαδραματίσουν οι δημιουργοί σε αυτή την αλλαγή.
Στην ταινία Κόρη της Μαρία Πας Γκονζάλες πρωταγωνιστούν η ίδια και η 67χρονη μητέρα της, η οποία αναζητά την αδελφή που ποτέ δεν γνώρισε, καθώς ήταν υιοθετημένη. «Η μητέρα μου είχε μόνο μια εικόνα από το παρελθόν της, μια εικόνα που έμοιαζε σαν όνειρο. Εγώ επίσης μεγάλωσα με μια φανταστική εικόνα ενός πατέρα που ποτέ δεν γνώρισα – και σκέφτηκα ότι δεν θέλω να φτάσω ως τα 67 μου χρόνια, ζώντας με φανταστικές ιστορίες. Στο ντοκιμαντέρ η μητέρα μου κι εγώ διανύουμε 2.000 χιλιόμετρα για να βρούμε την αδελφή της, αλλά στην πραγματικότητα προσπαθούμε να βρούμε το νήμα της ζωής μας», επεσήμανε η σκηνοθέτιδα.
Για τον Ντάαν Φέλντχαουζεν τα ντοκιμαντέρ «δεν είναι απαραίτητα ένα θέμα» αλλά μπορεί να είναι «οι ιστορίες των ανθρώπων μιας κοινότητας», όπως τόνισε χαρακτηριστικά. Ο δημιουργός κατέγραψε τις ιστορίες των ανθρώπων που ζουν στην Λάκα, ένα παραλιακό χωριό στη Σιέρα Λεόνε. «Το 2006, που πρωτοπήγα στη χώρα, ό,τι γνώριζα για τη Σιέρα Λεόνε αφορούσε κυρίως τον πόλεμο. Επίσης, όσα ντοκιμαντέρ είχα δει μέχρι τότε για την Αφρική, αναπαρήγαγαν τις εικόνες για τη φτώχια, τη διαφθορά, το AIDS. Οι ιστορίες που άκουγα από τους ανθρώπους που ζούσαν εκεί ξεπερνούσαν αυτά τα όρια, είχαν χιούμορ, τέχνη, ζωντάνια, ενέργεια. Το ντοκιμαντέρ μου δείχνει την κοινότητα να προσπαθεί να προχωρήσει μετά τον πόλεμο. Οι πρωταγωνιστές μου δεν ήταν απλώς χαρακτήρες του φιλμ, αλλά άνθρωποι που λένε τις ιστορίες τους μέσα από το φακό μου», είπε ο σκηνοθέτης.
Με τη σειρά του, ο σκηνοθέτης Ίνγκβαρ Θόρισον μίλησε για την ταινία του Ούτε κόκαλα ούτε πέτσα: Μια ροκ μπάντα εν πλω, όπου πρωταγωνιστεί ένα ισλανδικό μουσικό συγκρότημα που αποτελείται από επαγγελματίες ψαράδες, τους οποίους ο σκηνοθέτης άκουσε κάποια στιγμή στο ραδιόφωνο και του γεννήθηκε η ιδέα να κάνει το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ. «Παρόλο που η οικονομία της Ισλανδίας βασίζεται στην αλιεία, περιέργως δεν έχουν γίνει ντοκιμαντέρ για τη ζωή των ψαράδων. Έτσι, με αφορμή τη μουσική αποφάσισα να κάνω μια ταινία για τη ζωή τους πάνω στο πλοίο», δήλωσε ο κ. Θόρισον.
Παίρνοντας το λόγο στη συνέχεια, ο Καρίμ Αλ Χακίμ μίλησε για την ταινία Μισή επανάσταση, την οποία συνσκηνοθέτησε με τον Ομάρ Σαργκαουΐ. Σε αυτή αποτυπώνουν την προσωπική τους εμπειρία από το ξέσπασμα της αιγυπτιακής επανάστασης, τόσο στους δρόμους και στην πλατεία Ταχρίρ, όσο και μέσα στο σπίτι τους, μαζί με την οικογένεια και τους φίλους τους. «Στην Αίγυπτο η επανάσταση πέτυχε γιατί η αστυνομία ήταν τόσο διεφθαρμένη και αποδιοργανωμένη», σχολίασε σχετικά ο κ. Χακίμ. Πάντως, ο ίδιος πιστεύει ότι το σύστημα του προηγούμενου καθεστώτος είναι ακόμη παρών. «Ο φόβος για τους Αδελφούς Μουσουλμάνους και τον κίνδυνο ‘’ιρανοποίησης’’ βάζει φρένο σε κάθε σχέδιο νέας επανάστασης. Να σας δώσω ένα παράδειγμα: κάποιοι φίλοι μου γύριζαν ένα σίριαλ για την περίοδο του ’60, όταν οι γυναίκες ήταν ελεύθερες να φορούν κοντή φούστα, αλλά εμποδίστηκαν να κάνουν γύρισμα στο πανεπιστήμιο από τον επικεφαλής των Αδελφών Μουσουλμάνων», υπογράμμισε ο σκηνοθέτης. Ο ίδιος χαρακτήρισε την κατάσταση στην Αίγυπτο εύθραυστη. «Πολλές ισχυρές ξένες δυνάμεις έχουν το λόγο, όπως συμβαίνει και στην Ελλάδα. Η ανθρωπότητα βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε έναν ιδιότυπο πόλεμο. Μπορεί να υπάρχει ένα παγκόσμιο σύστημα καταπίεσης, αλλά αναπτύσσεται και ένα παγκόσμιο σύστημα αντίδρασης. Δεν είμαστε μόνοι μας, όταν είμαστε μαζί είμαστε μέρος της λύσης», πρόσθεσε.
Η ταινία Ολιγαρχία του Στέλιου Κούλογλου περιγράφει έναν ακήρυχτο οικονομικό πόλεμο, αποτυπώνοντας την ιστορική διαδρομή της επιβολής της πιο ακραίας έκφανσης του νεοφιλελευθερισμού, όπως διατυπώθηκε από τη Σχολή του Σικάγο του Φρίντμαν και εφαρμόστηκε από τη Χιλή του Πινοτσέτ, τη Βολιβία και το Εκουαδόρ μέχρι την Ελλάδα. Στην ταινία χρησιμοποιείται ο συμβολισμός της ματριόσκα, της ρώσικης κούκλας που στο εσωτερικό της κρύβει μια άλλη κούκλα. «Είναι σαν να ξεκινάς από τον Γκορμπατσώφ και να καταλήγεις στο Στάλιν, σαν να αρχίζεις με πολιτικούς και στο τέλος να αποκαλύπτονται οι τραπεζίτες. Σήμερα μάλιστα οι τραπεζίτες παίρνουν ευθέως την εξουσία από τους πολιτικούς, δεν υπάρχει καν η ψευδαίσθηση των εκλογών. Όταν οι πολιτικοί δεν κάνουν ακριβώς αυτό που θέλουν οι αγορές, εκδιώκονται και αντικαθιστώνται από τραπεζίτες», τόνισε ο κ. Κούλογλου.
«Αν και δημοκρατικά εκλεγμένος, ο πρόεδρος της Χιλής είναι ένα ‘’παιδί του Σικάγο’’», ανέφερε στη συνέχεια η χιλιανή σκηνοθέτιδα Μαρία Πας Γκονζάλες. «Αυτή την περίοδο βιώνουμε κατά κάποιο τρόπο ένα είδος επανάστασης. Οι σπουδαστές είναι στους δρόμους. Αν θες να σπουδάσεις πρέπει να πληρώσεις πολλά, κι αν δεν έχεις, πρέπει να δανειστείς με υψηλό επιτόκιο. Η υγεία κοστίζει ακριβά, οι συντάξεις είναι χαμηλές και όλα τα χρήματα των χιλιανών φορολογουμένων είναι επενδεδυμένα στην Γουόλ Στριτ. Όλοι μιλάνε για την ανάπτυξη της χώρας, αλλά αυτό είναι μια φούσκα. Στο Νότο οι άνθρωποι έκοψαν τους δεσμούς με το κράτος, έκλεισαν τους δρόμους και διέκοψαν την ακτοπλοϊκή σύνδεση. Τώρα ξέρουμε ότι δεν είμαστε μόνοι, αυτό συμβαίνει παντού στον κόσμο», εξήγησε η κ. Γκονζάλες.
Αμέσως μετά, η συζήτηση περιστράφηκε γύρω από το ρόλο της τεχνολογίας όσον αφορά στο ξέσπασμα μιας επανάστασης, καθώς και στα τεκμήρια που βρίσκονται στο διαδίκτυο. «Διαπιστώσαμε ότι φωτογραφίες και βίντεο μπορεί να ‘’εξαφανιστούν’’ από το twitter και το youtube. Εμείς κάνουμε download και στέλνουμε e-mail σε αποδέκτες. Έτσι εξαπλώνεται αυτός ο ακτιβισμός», ανέφερε ο Καρίμ Αλ Χακίμ. Γνωρίζοντας την κατάσταση στη Σιέρα Λεόνε, ο Ντάαν Φέλντχαουζεν από την πλευρά του σχολίασε ότι αν τα κινητά τηλέφωνα ήταν τόσο διαδεδομένα το 2000 όσο σήμερα, η σύγκρουση δεν θα γινόταν τόσο ακραία και θα είχε τελειώσει νωρίτερα. «Εμείς είχαμε κινητά, και δεν είχαμε ‘’φυτεμένη’’ κυβέρνηση των παιδιών του Σικάγο. Η Ισλανδία είναι μια μικρή χώρα, χωρίς στρατό, χωρίς μηχανισμούς καταπίεσης, χωρίς διαφθορά», σχολίασε ο Ίνγκβαρ Θόρισον, ζητώντας παράλληλα από τον Στέλιο Κούλογλου να ‘’προβλέψει’’ πού θα γίνει ο επόμενος οικονομικός πόλεμος. «Εκτιμώ ότι μετά τον ευρωπαϊκό Νότο, την Ιταλία και την Ισπανία, θα ακολουθήσει η Γαλλία και στη συνέχεια ο Βορράς. Η Ευρώπη θα έχει την εξέλιξη της Λατινικής Αερικής, όπου μετά τη Χιλή, ακολούθησαν η Βολιβία, το Εκουαδόρ, το Περού, η Αργεντινή… Στο τέλος οι ευρωπαίοι θα αντιδράσουν αναζητώντας εναλλακτικές λύσεις, όμως στο μεταξύ θα ζήσουμε περισσότερες τραγωδίες στην Ευρώπη. Είμαι αισιόδοξος άνθρωπος… σε απόγνωση», ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Κούλογλου.
«Αν πιστεύεις ότι μπορείς να αλλάξεις τα πράγματα, χρησιμοποιείς το ντοκιμαντέρ σαν όπλο. Πρέπει να δημιουργήσεις αυτή τη συνείδηση. Εγώ είμαι μάλλον απαισιόδοξο άτομο», παραδέχτηκε η Μαρία Πας Γκονζάλες, και πρόσθεσε: «Με ενδιαφέρει να εξερευνώ θέματα που είναι μέρος της παγκόσμιας ανθρώπινης ιστορίας. Τελικά όμως όλα τα φιλμ είναι πολιτικά, γιατί σου αλλάζουν οπτική γωνία σε ζητήματα της ζωής». Ο Ντάαν Φέλντχαουζεν, από την άλλη, επεσήμανε: «Στα ντοκιμαντέρ συνηθίζουμε να λέμε ιστορίες για πράγματα που δεν πάνε καλά, για προβλήματα. Για μένα είναι σημαντικό να λέω ιστορίες για την άλλη πλευρά του νομίσματος. Είμαι πιο αισιόδοξος». Ο Καρίμ Αλ Χακίμ υπογράμμισε: «Όλοι δημιουργούμε την δική μας εκδοχή της αλήθειας, παλεύουμε για αυτό χωρίς αμοιβή και συχνά με ρίσκο, προσπαθώντας να κάνουμε τον κόσμο καλύτερο» και πρόσθεσε ότι είναι η ώρα για συλλογικές προσπάθειες, για ένα «στρατό κινηματογραφιστών».
«Δεν είμαι πολύ αισιόδοξος, είμαι φοβισμένος» δήλωσε ο Ίνγκβαρ Θόρισον, εξηγώντας: «Φοβάμαι τον πόλεμο και τον ρόλο των ΗΠΑ, είναι τόσο βαριά η πολεμική τους βιομηχανία, που κάθε λίγο πρέπει να ‘’επενδύουν’’ σε ένα νέο πόλεμο». Σε αυτό συμφώνησε και ο Καρίμ Αλ Χακίμ, φέρνοντας ως παράδειγμα την Αίγυπτο. Όπως είπε, οι ΗΠΑ έδωσαν πίστωση 2 δισ. δολάρια το χρόνο, απευθείας στον αιγυπτιακό στρατό και όχι στην κυβέρνηση, για αγορά όπλων από τις ΗΠΑ. «Η Αίγυπτος έχει περισσότερα τανκς από όλη τη Λ. Αμερική και την υποσαχάρια Αφρική. Αναρωτιόμουν γιατί οι ΗΠΑ το έκαναν αυτό, εφόσον η Αίγυπτος δεν αντιμετώπιζε απειλή από γειτονικές χώρες. Τελικά έγινε ένας πόλεμος χωρίς να ταξιδέψουν οι ξένοι στρατιώτες χιλιάδες χιλιόμετρα, όπως έγινε παλαιότερα. Απλώς ο αιγυπτιακός στρατός ‘’εισέβαλλε’’ στην ίδια του την χώρα. Κάτι αντίστοιχο έγινε στη Λιβύη, στη Συρία. Είναι ένα φαινόμενο που επαναλαμβάνεται. Να φανταστείτε στην Αίγυπτο έγιναν περισσότερα στρατοδικεία σε ένα χρόνο από όσα έγιναν όλα τα χρόνια της διακυβέρνησης Μουμπάρακ», κατέληξε ο σκηνοθέτης.
