«ΕΤΣΙ ΕΙΜΑΙ - ΑΝΑΤΡΕΠΟΝΤΑΣ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ»
ΣΤΟΝ ΠΑΥΛΟ ΖΑΝΝΑ
12-18 Μαΐου 2011
Μετά την ενεργή συμμετοχή και ευαισθητοποίηση του κοινού, αλλά και τη θερμή ανταπόκριση που είχε στη διάρκεια του 13ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και των Περιφερειακών Εκδηλώσεων που ακολούθησαν, το αφιέρωμα «Έτσι είμαι – Ανατρέποντας προκαταλήψεις», θα παρουσιαστεί στην αίθουσα Παύλος Ζάννας του Ολύμπιον, από τις 12 έως τις 18 Μαΐου 2011. Σχεδόν ένα μήνα πριν την έναρξη των Παγκόσμιων Αγώνων Special Olympics Athens 2011, το αφιέρωμα, μας προσκαλεί μέσα από 22 ταινίες τεκμηρίωσης, να γνωρίσουμε καλύτερα τους ανθρώπους με αναπτυξιακά και νοητικά προβλήματα και να δούμε τον κόσμο με τα δικά τους μάτια.
Οι ταινίες του αφιερώματος αποστασιοποιούνται από τα συνήθη - «κλινικής» φύσης - ντοκιμαντέρ με ανάλογη θεματολογία. Αντίθετα ρίχνουν φως στην προσωπικότητα και την καθημερινότητα των συγκεκριμένων ατόμων και των κοντινών τους ανθρώπων. Από τη μια, αναδεικνύονται, οι δυσκολίες στην επικοινωνία, η πάλη για κοινωνική ενσωμάτωση και η ανεπάρκεια υποστηρικτικών πρακτικών. Από την άλλη όμως, δείχνουν, ότι η στήριξη από συγγενικά και φιλικά πρόσωπα, τα ταλέντα, η δύναμη ψυχής και οι επιθυμίες αυτών των ανθρώπων, υπερνικούν τόσο τα προβλήματα, όσο και τις προκαταλήψεις.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το ντοκιμαντέρ Οι Νευροτυπικοί / Neurotypical (2010) του Άνταμ Λάρσεν / Adam Larsen, μια απρόσμενα χιουμοριστική, εκ των έσω ματιά στον αυτισμό, που εξερευνά τη διαχωριστική γραμμή μεταξύ των όρων «φυσιολογικοί» και «αυτιστικοί», από τη σκοπιά των δεύτερων, στους οποίους δίνει πρωταγωνιστικό ρόλο. Μέσα από την καθημερινότητά τους, ο σκηνοθέτης αμφισβητεί ανοιχτά τα κοινωνικά πρότυπα «κανονικότητας», πράττοντας έτσι το αυτονόητο: να διευρύνει τα – παρεξηγημένα εδώ - σύνορα της έννοιας «άνθρωπος».
Η ταινία Τ’ όνομά της είναι Σαμπίν / Her name is Sabine (2007), σκηνοθετικό ντεμπούτο της ηθοποιού Σαντρίν Μπονέρ / Sandrine Bonnaire, συνιστά ένα προσωπικό δοκίμιο-μαρτυρία, αλλά και μια καταγγελία για την έλλειψη συνεπούς και κατάλληλης περίθαλψης των ατόμων με διανοητικά προβλήματα. Η δημιουργός συνθέτει το πορτρέτο της αδελφής της, Σαμπίν, η οποία έπειτα από μια τραγική, πενταετή παραμονή σε ψυχιατρική κλινική όπου δεν διαγνώστηκε έγκαιρα ο αυτισμός της, κατέληξε να γίνει σκιά του εαυτού της. Η ταινία τιμήθηκε με βραβείο Fipresci στο φεστιβάλ Κανών του 2007.
Από εφάμιλλη οπτική γωνία, η ταινία που δανείζει και τον τίτλο της στο αφιέρωμα, ‘Ετσι είμαι / How I am (2007) των Ίνγκριντ Ντεμέτς / Ingrid Demetz και Καρολίνε Λάιτνερ / Caroline Leitner, αποτελεί μια αποκαλυπτική ‘βουτιά’ στον ψυχισμό του Πάτρικ, ενός αυτιστικού εφήβου, ο οποίος περιγράφει τη ζωή του με τη φράση «είμαι σαν ερημίτης σε νησί». Όσα λέει, αλλά και όσα δεν λέει ο νεαρός, μετατρέπονται σε σχεδόν χειροπιαστές εικόνες και αισθήσεις, λειτουργώντας σαν το πιο εύγλωττο βήμα κατανόησης των ατόμων με αυτισμό.
Μια αφοπλιστική ιστορία ενηλικίωσης, με ήρωα τον έφηβο Μπίλι, καταθέτει η Τζένιφερ Βεντίτι / Jennifer Venditti στο πολυβραβευμένο ντεμπούτο της με τίτλο Ο Μπίλι ο τρομερός / Billy the kid (2007). Ο Μπίλι, έχοντας γνώση ότι είναι διαφορετικός από τους συνομήλικούς του, μοιράζεται γενναιόδωρα με το θεατή, σκέψεις, ανησυχίες και συναισθήματα που απορρέουν από τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα. Μετά το τέλος της ταινίας, ο Μπίλι διαγνώστηκε με σύνδρομο Άσπεργκερ.
Θεραπεύεται ο αυτισμός; Σε αυτό το ερώτημα απαντά το ντοκιμαντέρ Το αγόρι και το άλογο / The horse boy (2009) του Μισέλ Οράιον Σκοτ / Michel Orion Scott, το οποίο με άξονα τη σχέση γονιών και αυτιστικών παιδιών, αποδίδει με φωτεινά χρώματα τη γενναία μάχη που δίνουν αυτές οι οικογένειες. Στο ντοκιμαντέρ, οι γονείς του 5χρονου Ρόουαν στρέφονται στις εναλλακτικές μεθόδους θεραπείας των σαμάνων, πραγματοποιώντας ένα ταξίδι με άλογο στη Μογγολία. Το ομότιτλο βιβλίο του Isaacson Rupert, έχει μεταφραστεί στα ελληνικά και είναι ήδη διαθέσιμο και στη χώρα μας.
Οι οικογενειακοί δεσμοί μπαίνουν στο μικροσκόπιο και στο βραβευμένο ντοκιμαντέρ Μαζί και ο Σάμιουελ / Including Samuel (2008) του σκηνοθέτη και φωτορεπόρτερ Νταν Χαμπίμπ / Dan Habib. Με αφετηρία την προσωπική του ιστορία με τον γιο του Σάμιουελ, ο Χαμπίμπ προσεγγίζει ανθρώπους με ανάλογες εμπειρίες, διερευνώντας τη σημασία της ενσωμάτωσης στο κοινωνικό και σχολικό περιβάλλον.
Τέσσερις ελληνικές ταινίες, εμπλουτίζουν το πρόγραμμα του αφιερώματος. Στην ταινία Πριγκίπισσα Χριστίνη (2007) της Ίριδας Ζαχμανίδη, με ηρωίδα μια κοπέλα με σύνδρομο Down, εγείρονται ερωτήματα αναφορικά με την ένταξη των νοητικά υστερούντων ατόμων στην λεγόμενη «κεντρική ζωή». Στο ντοκιμαντέρ Παράσταση (2003) του Νίκου Αλευρά, ο δημιουργός κινηματογραφεί την θεατρική παράσταση των παιδιών του Ειδικού Σχολείου Νέας Πεντέλης και σκιαγραφεί έναν εντελώς ξεχωριστό ανθρώπινο μικρόκοσμο. Οι σκηνοθέτες Βάλερυ Κοντάκος και Γιάννης Μισουρίδης στην ταινία Μαθήματα-Παθήματα: Τι θα γίνει ο Δημήτρης; (2006), θέτουν σοβαρούς προβληματισμούς για την αξιοπρεπή διαβίωση των ατόμων με νοητική στέρηση, και εν προκειμένω του έφηβου Δημήτρη, ο οποίος λόγω ελλείψεων σε υποδομές και εξειδικευμένα προγράμματα, βρίσκεται σε μια «γκρίζα περιοχή» εκπαιδευτικής υποβάθμισης, όπως όλοι οι μαθητές με ειδικές ανάγκες. Τέλος, στην ταινία Η φάκα (2010) της Μαρίνας Δανέζη, η σκηνοθέτιδα καταπιάνεται με το θέμα της αποκατάστασης αναπήρων και όχι μόνο, κατακρίνοντας αιχμηρά τα κενά του συστήματος και αποτυπώνοντας τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν αυτά τα άτομα.
Να σημειωθεί ότι για τις προβολές, η γενική είσοδος είναι 3 ευρώ, ενώ για τα άτομα με αναπτυξιακά και νοητικά προβλήματα η είσοδος είναι δωρεάν.
Το αφιέρωμα, που πραγματοποιήθηκε στη διάρκεια του 13ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και παρουσιάστηκε στο πλαίσιο των Περιφερειακών Εκδηλώσεων, χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση – Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, στο πλαίσιο του ΠΕΠ Κεντρικής Μακεδονίας 2007-2013.
ΛΙΣΤΑ ΤΑΙΝΙΩΝ
• ΑΥΤΙΣΤΙΚΟΙ /AUTISTEN/AUTISTICS, Wolfram SEEGER, Germany, 90’, 2010
• ΟΙ ΝΕΥΡΟΤΥΠΙΚΟΙ/ NEUROTYPICAL/ NEUROTYPICAL, Adam LARSEN, USA, 88’, 2010
• ΤΟ ΑΓΟΡΙ ΜΕΣΑ ΤΟΥ/THE BOY INSIDE/ THE BOY INSIDE, Marianne KAPLAN, Canada, 47’, 2006 (MSK Productions Inc, Canada T. +1 604 251 5994 Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε. / www.theboyinside.com)
• ΤΟ ΑΓΟΡΙ ΚΑΙ ΤΟ ΑΛΟΓΟ/THE HORSE BOY/ THE HORSE BOY, Michel Orion SCOTT, USA, Mongolia, 93’, 2009
• ΕΝΑΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ/TODAY'S MAN/ TODAY'S MAN, Lizzie GOTTLIEB, USA, 56’, 2006
• ΜΑΖΙ ΚΙ Ο ΣΑΜΙΟΥΕΛ/INCLUDING SAMUEL/ INCLUDING SAMUEL, Dan HABIB, USA, 58’, 2008
• ΟΙ ΑΡΤΟΠΟΙΟΙ/BREADMAKERS/ BREADMAKERS, Yasmin FEDDA, Scotland, 11’, 2007
• ΖΩΝΤΑΣ ΜΕ ΤΟ ΕΥΘΡΑΥΣΤΟ Χ/LIVING WITH FRAGILE-X/ LIVING WITH FRAGILE-X, Greg MISHEY, Kathy ELDER, USA, 64’, 2008
• ΕΤΣΙ ΕΙΜΑΙ/WIE ICH BIN / HOW I AM, Caroline LEITNER, Ingrid DEMETZ, Italy, 49’, 2007
• ΠΡΙΓΚΙΠΙΣΣΑ ΧΡΙΣΤΙΝΗ/ CHRISTINI, A PRINCESS, Iris ZAHMANIDI, Greece, 66’, 2007
• ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ/ PERFORMANCE, Nikos ALEVRAS, Greece, 40’, 2003
• Η ΦΑΚΑ / THE TRAP, Marina DANEZI, Greece, 23’, 2009
• ΜΑΘΗΜΑΤΑ - ΠΑΘΗΜΑΤΑ: ΤΙ ΘΑ ΓΙΝΕΙ Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ;/ WHAT'S EATING DIMITRI?, Valerie KONTAKOS, Yannis MISOURIDIS, Greece, 57’, 2006
• Ο ΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΥ Ο ΝΟΡΜ /NORM /NORM, Kent NASON, Teresa MACINNES, Canada, 50’, 2008
• Τ' ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΕΙΝΑΙ ΣΑΜΠΙΝ/ELLE S'APPELLE SABINE/HER NAME IS SABINE, Sandrine BONNAIRE, France, 85’, 2007
• Ο ΜΠΙΛΙ Ο ΤΡΟΜΕΡΟΣ/BILLY THE KID/BILLY THE KID, Jennifer VENDITTI, USA, 85’, 2007
• ΑΓΚΑΛΙΑΣΙΜΟΙ/EMBRACEABLE/EMBRACEABLE, Jon KENT, USA, 50’, 2011
• ΤΟ ΚΟΥΡΑΓΙΟ ΜΙΑΣ ΜΑΝΑΣ: ΑΝΤΙΜΙΛΩΝΤΑΣ ΣΤΟΝ ΑΥΤΙΣΜΟ/SOLSKINSDREGURINN/A MOTHER'S COURAGE: TALKING BACK TO AUTISM, Fridrik Thor FRIDRIKSSON, Iceland, 103’, 2009
• ΔΕΙΤΕ ΜΕ ΠΡΩΤΑ ΩΣ ΑΝΘΡΩΠΟ/THINK OF ME FIRST AS A PERSON/THINK OF ME FIRST AS A PERSON, Dwight CORE, George INGMIRE, USA, 9’, 1975
• ΧΟΡΕΥΟΝΤΑΣ ΜΕ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΝΤΑΟΥΝ/DANCING WITH DOWNS/DANCING WITH DOWNS, Elizabeth WOOD, Spain, 8’, 2009
• ΧΕΡΙΑ ΟΛΟ ΦΩΣ / HANDS OF LIGHT, Manos PAPADAKIS, Greece, 7’, 2009
• ΕΜΕΙΣ ΟΙ ΚΥΚΛΩΠΕΣ / WE THE CYCLOPES, Maria ΟIKONOMOU, Greece, 8’, 2009
