ΚΟΥΒΕΝΤΙΑΖΟΝΤΑΣ 18/3
Η ενότητα «Κουβεντιάζοντας» του 13ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης ολοκληρώθηκε την Παρασκευή 18 Μαρτίου 2011 στην αίθουσα Excelsior του ξενοδοχείου Electra Palace. Στη συζήτηση συμμετείχαν οι σκηνοθέτες Νίκος Μεγγρέλης (Πεθαίνοντας για την αλήθεια), Χρόνης Πεχλιβανίδης (South Central Gospel), Θανάσης Καρανικόλας (Khaima), Βίσα Κόιζο-Καντίλα (Πορτραίτο ενός άνδρα), Τζένιφερ Άρνολντ (Μια μικρή πράξη), Λία Μπίνζερ (Η βάρδια του πελεκάνου), Νταβίντ Αντρέ (Ατελείωτη θλίψη, η ζωή μετά την θανατική καταδίκη) και Λευτέρης Φυλακτός (26.2 The road to here).
Το ντοκιμαντέρ Πεθαίνοντας για την αλήθεια του Νίκου Μεγγρέλη παρουσιάζει συνταρακτικές ιστορίες δημοσιογράφων με φόντο τον πόλεμο του Ιράκ, αποκαλύπτοντας άγνωστες πτυχές των γεγονότων. Άλλωστε, ο ίδιος ο δημιουργός με την ιδιότητα του δημοσιογράφου έχει βρεθεί πολλές φορές σε εμπόλεμες ζώνες ως πολεμικός ανταποκριτής. «Συχνά με ρωτούν γιατί έκανα την ταινία. Το μόνο που έχω να απαντήσω είναι ότι ύστερα από τόσους πολέμους και έπειτα από τη συνδικαλιστική δράση που έχω αναπτύξει, η οποία πάντα αφορούσε στην προστασία των δημοσιογράφων, ένιωσα πως αυτό ήταν το απολύτως λογικό επόμενο βήμα για εμένα. Ξέρετε, ο κόσμος κάθε μέρα συζητά αυτά που του μεταδίδει ένας πολεμικός ανταποκριτής, αλλά όταν αυτός σκοτώνεται, τότε αμέσως όλοι τον ξεχνούν, κανείς δεν ασχολείται πλέον μαζί του», επεσήμανε ο Νίκος Μεγγρέλης. Ο σκηνοθέτης υπογράμμισε και μια ατυχή σύμπτωση αναφορικά με την ταινία του, λέγοντας: «Ένας από τους δημοσιογράφους που μου μιλούν στην ταινία, αυτή τη στιγμή αγνοείται στη Λιβύη και κανείς - ούτε οι καθεστωτικοί ούτε οι αντικαθεστωτικοί - δεν παραδέχεται ότι τον έχει απάγει, εάν κάτι τέτοιο έχει όντως συμβεί».
Σύμφωνα με τον δημιουργό Χρόνη Πεχλιβανίδη, το ντοκιμαντέρ South Central Gospel αποτελεί μια κινηματογραφική ματιά στα γκόσπελ της συνοικίας South Central του Λος Άντζελες, μια περιοχή που μαστίζεται από τη φτώχεια και τη φυλετική καταπίεση, η οποία όμως βρίσκεται πολύ κοντά στο Χόλιγουντ και την λαμπερή όψη της περιοχής. «Είναι πραγματικά φοβερό να βλέπεις τόσους ανθρώπους να προσεύχονται, να ζουν και να ελπίζουν με αυτόν τον τρόπο», σημείωσε χαρακτηριστικά ο σκηνοθέτης. Αναφερόμενος στη μουσική πλευρά της ταινίας του, δήλωσε: «Ύστερα από την παραγωγή που έκανα στο ντοκιμαντέρ ‘’Ταξιδιάρα ψυχή’’ με πρωταγωνιστή τον Γιάννη Αγγελάκα – σε σκηνοθεσία της Αγγελικής Αριστομενοπούλου - , τώρα με το South Central Gospel έχω την ευτυχία να συνεχίζω με ένα ακόμη μουσικό ντοκιμαντέρ.
Η δυνατότητα αυτή προέρχεται από την μουσική εκπομπή που κάνω για την κρατική τηλεόραση εδώ και κάποια χρόνια, μέσω της οποίας ταξιδεύω όλο τον κόσμο, ψάχνοντας για μουσική».
Στο ντοκιμαντέρ Khaima ο σκηνοθέτης Θανάσης Καρανικόλας επιχείρησε να καταγράψει την αλήθεια για μια συγκεκριμένη ομάδα μεταναστών, εγχείρημα που ξεκίνησε με αφορμή ένα σχετικό τηλεοπτικό ρεπορτάζ. «Είδα ένα πολύ δραματοποιημένο ρεπορτάζ στην τηλεόραση, γεμάτο υπερβολές για τους αφγανούς –κατά κύριο λόγο- μετανάστες που ζούσαν εδώ και 12 χρόνια σε έναν πρόχειρο καταυλισμό στην Πάτρα και θέλησα να πάω εκεί για να διαπιστώσω μόνος μου τι ακριβώς ισχύει. Ήταν μια ιδιαίτερα δύσκολη διαδικασία, καθώς δεν υπήρχε ούτε συνεργείο ούτε εικονολήπτης, παρά μόνο εγώ, που επεδίωκα παράλληλα να κερδίσω την εμπιστοσύνη των προσφύγων. Βλέπετε, αυτοί οι άνθρωποι έχουν χάσει κάθε ίχνος σεβασμού προς τα μέσα ενημέρωσης», τόνισε ο σκηνοθέτης. Και πρόσθεσε: «Για εμένα, αυτή η προσπάθεια, πέραν των κοινωνικών και πολιτικών προεκτάσεων που θα μπορούσε να λάβει, είναι η ενσάρκωση της ιδέας του άλλου, του ξένου. Την ίδια στιγμή, στάθηκε και σαν μια αφορμή για να καταρριφθούν πολλές προκαταλήψεις».
Ένας σαραντάχρονος άντρας σε κρίση είναι ο πρωταγωνιστής της ταινίας Πορτρέτο ενός άντρα του Βίσα Κόιζο-Καντίλα, ο οποίος τυχαίνει μάλιστα να είναι και καλός φίλος με τον ήρωά του. Ο χαρακτήρας της ταινίας βρίσκεται σε σύγχυση, καθώς δοκιμάζεται η σχέση του με τον μικρό γιο του, αλλά και με το αλκοόλ, ενώ παράλληλα προσπαθεί μέσα από την ψυχανάλυση να νικήσει τους δαίμονες του παρελθόντος του, μιας και ο πατέρας του υπήρξε αυτόχειρας. «Στη Φιλανδία υπάρχει μεγάλο πρόβλημα με τον αλκοολισμό, τις αυτοκτονίες και τη δυστυχία εν γένει. Νομίζω ότι ένας από τους σημαντικότερους λόγους γι’ αυτό, είναι το γεγονός ότι ακόμα υφίσταται το κοινωνικό ταμπού να μην ζητούμε βοήθεια και να μην κάνουμε ψυχοθεραπεία», επεσήμανε ο σκηνοθέτης. Μιλώντας για τη σχέση του με τα άτομα που κινηματογράφησε, ο δημιουργός υπογράμμισε: «Η μοναδικότητα της ταινίας μου έγκειται στο ότι όλοι όσοι εμφανίζονται σε αυτή ανήκουν στον ευρύ φιλικό μου κύκλο, επομένως δεν τέθηκε ποτέ ζήτημα εμπιστοσύνης, κάτι που όλοι ξέρουμε ότι στο ντοκιμαντέρ είναι κομβικής σημασίας».
Από την πλευρά της, η Τζένιφερ Άρνολντ στην ταινία της Μια μικρή πράξη αφηγείται την ιστορία του Κρις Μμπούρου, ενός επαρχιώτη μαθητή από την Κένυα, ο οποίος χάρη στην χορηγία μιας επιζήσασας του Ολοκαυτώματος, κατόρθωσε να αποφοιτήσει από το Χάρβαρντ και είναι πλέον δικηγόρος του ΟΗΕ στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο Κρις αποφάσισε να βρει την άγνωστη γυναίκα που του άλλαξε τη ζωή και μάλιστα ξεκίνησε ένα δικό του πρόγραμμα υποτροφιών, στο οποίο έδωσε το όνομά της. «Η σχέση που ανέπτυξα με όλους στην Κένυα ήταν πολύ έντονη, και φυσικά βοήθησε το γεγονός ότι μεγάλωσα εκεί, οπότε γνωριζόμασταν καλά μεταξύ μας. Και πάλι, όμως, οι παρεξηγήσεις παραμονεύουν… Λόγω του ότι η ταινία προβάλλεται σε διάφορα φεστιβάλ ανά τον κόσμο, κάποιοι από τους πρωταγωνιστές νομίζουν ότι εγώ έγινα εκατομμυριούχος και περιμένουν το μερίδιό τους. Νομίζω ότι πρέπει να τους εξηγήσουμε πώς ακριβώς έχει το πράγμα», εξήγησε η δημιουργός.
Η παράδοση αμπελουργίας στη Σαντορίνη και η επέλαση της άναρχης δόμησης στο νησί αποτελεί το κεντρικό θέμα στο ντοκιμαντέρ Η βάρδια του πελεκάνου της Λείας Μπίνζερ. «Η Ελλάδα είναι ένα αστείο μέρος, όπου ο χρόνος έχει πραγματικά αλλάξει τους ανθρώπους. Η ταινία προσπαθεί με έναν αφηγηματικό τρόπο να περιγράψει αυτή την προβληματική κοινωνία», υπογράμμισε η δημιουργός. Η σχέση της σκηνοθέτιδας με τον κεντρικό ήρωα του φιλμ, τον αμπελουργό Νίκο Πελεκάνο, ήταν ένα μεγάλο στοίχημα που η ίδια έπρεπε να κερδίσει. «Είχαμε καταγράψει όλες αυτές τις προσωπικές του στιγμές και στην ταινία τον ακούμε συνεχώς να μιλά, ωστόσο για να μπορέσω να βρω μια ισορροπία κατά τη διαδικασία των γυρισμάτων του ντοκιμαντέρ έπρεπε να καθοδηγώ τον εαυτό μου περισσότερο, και όχι τον Πελεκάνο».
Στην ταινία Ατελείωτη θλίψη, η ζωή μετά την θανατική καταδίκη ο σκηνοθέτης Νταβίντ Αντρέ διατυπώνει κρίσιμα ερωτήματα γύρω από τη θανατική ποινή, αφηγούμενος την ιστορία του Σον Σέλερς, ο οποίος, καταδικασμένος σε θάνατο από τα δεκάξι του, εκτελέστηκε στην Οκλαχόμα σε ηλικία 29 ετών. Ο δημιουργός κατέγραψε τις τελευταίες στιγμές του στην πτέρυγα των θανατοποινιτών και δέκα χρόνια αργότερα, επέστρεψε αναζητώντας τους πρωταγωνιστές της ιστορίας. «Όλοι ζητούν δικαιοσύνη, ωστόσο το ερώτημα είναι εάν μπορεί η θανατική ποινή να επουλώσει τις πληγές ή μήπως κάνει τα πράγματα χειρότερα. Επιστρέφοντας μετά από τόσα χρόνια στο ίδιο μέρος, νομίζω ότι ανακάλυψα ότι συμβαίνει το δεύτερο», σχολίασε ο δημιουργός. Ως σκηνοθετική φιλοσοφία, ο ίδιος πιστεύει ότι η αισθητική συμπορεύεται με την ηθική. Όπως υπογράμμισε σχετικά: «Η κίνηση της κάμερας ή ένα close up αποτελούν ηθικά ζητήματα». Όσο για την σχέση του με τους ανθρώπους που κινηματογραφεί, ο σκηνοθέτης επεσήμανε ότι είναι αναγκαίο να υπάρχει μεταξύ τους ειλικρίνεια: «Το να κοροϊδεύεις τον κόσμο είναι ένα παιχνίδι που τελικά θα σε οδηγήσει στο να χάσεις».
Μια βαθιά ανθρώπινη ιστορία με αφορμή τον Κλασικό Μαραθώνιο Αθηνών και με πρωταγωνίστρια την 50χρονη Μπέκι, η οποία έφτασε στην Ελλάδα από τις ΗΠΑ προκειμένου να συμμετάσχει στον αγώνα, αφηγείται η ταινία 26.2 The Road to Here του Λευτέρη Φυλακτού. Ο δημιουργός, ο οποίος αυτοχαρακτηρίστηκε ως «πολιτιστικός μετανάστης» καθώς αυτή την περίοδο ζει στο Βερολίνο όπου κάνει μεταπτυχιακές σπουδές, μίλησε για την ξεχωριστή πρωταγωνίστριά του. Η Μπέκι έχει διδακτορικό στην ψυχολογία, είναι αθλήτρια μαραθωνοδρόμος, αλλά και θύμα παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης από τον πατριό της. «Επιπλέον, στην εφηβεία της έχασε την ακοή της, οπότε πρακτικά, όπως καταλαβαίνετε, πρόκειται για μια γυναίκα η οποία είναι μαραθωνοδρόμος της ζωής. Μόνο που, όπως λέω και στην ταινία, στη ζωή δεν υπάρχει γραμμή τερματισμού…», εξήγησε ο σκηνοθέτης. Σύμφωνα με τον δημιουργό, η κάμερα στο ντοκιμαντέρ λειτουργεί ως «προβοκάτορας»: «Η αλήθεια, την οποία επικαλούνται πολλοί, δεν υπάρχει, δεν γίνεται να υπάρξει. Το μόνο που πραγματικά αξίζει είναι η ειλικρίνεια. Αυτή είναι η λέξη κλειδί».
