«TO ΕΘΝΙΚΟ ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ...»
Η επιτυχημένη συνεργασία του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης με το Εθνικό Οπτικοακουστικό Αρχείο (ΕΟΑ) συνεχίζεται για δεύτερη χρονιά, με την εκδήλωση «Το Εθνικό Οπτικοακουστικό Αρχείο παρουσιάζει…», η οποία πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 18 Μαρτίου 2010 στην αίθουσα Παύλος Ζάννας, στο πλαίσιο του 12ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Στο πάνελ της εκδήλωσης έδωσαν το παρών ο διευθύνων σύμβουλος του ΕΟΑ Γιώργος Μπολάνης, το στέλεχος του ΕΟΑ και ιστορικός κινηματογράφου Στέλιος Κυμιώνης, ο κριτικός κινηματογράφου Γιάννης Μπακογιαννόπουλος και ο συγγραφέας Βασίλης Βασιλικός.
Στην εκδήλωση το κοινό είχε την ευκαιρία να έρθει σε επαφή με μια σειρά ντοκιμαντέρ που δεν έχει τύχει ιδιαίτερης προβολής μέχρι σήμερα, με αφορμή την παροχή ανοικτής πρόσβασης για την χρονική περίοδο 1961-1981 από τη συλλογή του ΕΟΑ «Ελληνικά Επίκαιρα» (www.avarchive.gr). Έτσι, γνωστοποιήθηκε μια ενδιαφέρουσα σχετική ιστορία: τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, στην προσπάθεια εκσυγχρονισμού των ταινιών επικαίρων, η Γενική Διεύθυνση Τύπου & Πληροφοριών του Υπουργείου Προεδρίας ζήτησε τη συνδρομή του γνωστού κινηματογραφιστή Ρούσσου Κούνδουρου, ο οποίος εμπλούτισε θεματικά τις σχετικές ταινίες με κοινωνικά, οικονομικά, πολιτιστικά και διεθνή γεγονότα, προσεγγίζοντας το ύφος των επικαίρων των ξένων εταιρειών. Παράλληλα, ο κινηματογραφιστής ανέλαβε την παραγωγή πέντε ντοκιμαντέρ υπό τον γενικό τίτλο «Ελληνική Ανασυγκρότησις», τα οποία είχαν ως στόχο να καταγράψουν τα επιτεύγματα της χώρας σε διάφορους τομείς οικονομικής ανάπτυξης. Οι τίτλοι τους, εύγλωττοι: Ελληνική βιομηχανία, Ανοικτοί δρόμοι, Στέγη για τους ανθρώπους, Ενέργεια για την πρόοδο, Γη και νερό.
Στην εκδήλωση «Το Εθνικό Οπτικοακουστικό Αρχείο παρουσιάζει...» προβλήθηκαν τα δύο πρώτα ντοκιμαντέρ αυτής της σειράς, καθώς και η ταινία επικαίρων με τα γεγονότα του δεύτερου δεκαημέρου του Μαρτίου του 1961 (τις ημέρες δηλαδή που πραγματοποιείται το ΦΝΘ), μισό αιώνα πρωτύτερα. Τα επίκαιρα αυτά δεν προβλήθηκαν ποτέ λόγω των τότε επικείμενων εκλογών και της έκκλησης της αντιπολίτευσης να μην χρησιμοποιηθεί οπτικό υλικό, υπό τον φόβο προπαγάνδας.
Μετά την προβολή, τα μέλη του πάνελ κατέθεσαν τις τοποθετήσεις, τις απόψεις, αλλά και – ορισμένοι εξ αυτών - τις αναμνήσεις τους από τη συνεργασία τους με τον Ρούσσο Κούνδουρο. Παίρνοντας πρώτος το λόγο, ο διευθύνων σύμβουλος του ΕΟΑ Γιώργος Μπολάνης έδωσε το στίγμα της συνεργασίας του οργανισμού με το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. «Φέτος είναι η δεύτερη φορά που βρισκόμαστε εδώ. Το ελληνικό ντοκιμαντέρ είναι ένας στρατηγικός χώρος, ειδικά για εμάς στο ΕΟΑ που επιτελούμε έργο με εθνικές διαστάσεις. Έχουμε κληρονομήσει μια σημαντική ταινιοθήκη και δεν σκοπεύουμε να την κρατήσουμε στο υπόγειο. Θέλουμε να την βγάλουμε προς τα έξω στην κοινωνία, να την δει η νεολαία μας - διαδικτυακά, πολυκαναλικά αλλά και με οποιονδήποτε τρόπο είναι εφικτό να προσεγγίσουμε το κοινό. Έχει σημασία να ‘’παντρέψουμε’’ το περιεχόμενο με τον τρόπο που οι νέοι διαβάζουν. Επίσης, οι συνεργασίες έχουν μεγάλη σημασία για εμάς, γι’ αυτό και είμαστε πρόθυμοι να συμπράξουμε με οποιονδήποτε μπορεί να μας παραχωρήσει έστω και μια ψηφίδα οπτικοακουστικού υλικού με ελληνικό ενδιαφέρον».
Αναφερόμενος στην συνεισφορά του Ρούσσου Κούνδουρου στο ελληνικό ντοκιμαντέρ και, κατ’ επέκταση, στο εκτεταμένο αρχείο του ΕΟΑ, ο Στέλιος Κυμιώνης, στέλεχος του οργανισμού, επεσήμανε: «Οι αποκλίσεις του Ρούσσου Κούνδουρου από κυρίαρχους κανόνες και σκοπούς αφορούσαν σε δυο σκέλη: τον εκδημοκρατισμό και την συλλογικότητα. Τότε, τα επίκαιρα περιστρεφόταν γύρω από τους τέσσερις πόλους εξουσίας, δηλαδή το παλάτι, την κυβέρνηση, τον στρατό και τον αμερικανικό παράγοντα. Το γεγονός αυτό, βέβαια, δεν μειώνει την αξία του υλικού που διαθέτουμε, καθώς αποτυπώνει ακριβώς το κλίμα της εποχής. Ο Ρ. Κούνδουρος, όμως, άλλαξε την οπτική των επικαίρων, μειώνοντας σε διάρκεια - και επομένως σε σημασία - την παρουσία των ελίτ στο υλικό του και αυξάνοντας τα θέματα από πέντε σε δέκα. Παράλληλα, ενέταξε σε αυτά και άλλες κατηγορίες, όπως τα καλλιτεχνικά, τα κοινωνικά ή τα αθλητικά θέματα. Με τον Ρ. Κούνδουρο, ο ήχος και η εικόνα γίνονται για πρώτη φορά συμπληρωματικά στοιχεία, ενώ το σπικάζ αφήνει χώρο στην εικόνα για να πει την ιστορία της».
Ο Γιάννης Μπακογιαννόπουλος και ο Βασίλης Βασιλικός υπήρξαν συνεργάτες του Ρούσσου Κούνδουρου τόσο στα επίκαιρα της δεκαετίας του ’60, όσο και στην σειρά ντοκιμαντέρ με τίτλο «Ελληνική Ανασυγκρότησις». Ο Γιάννης Μπακογιαννόπουλος, προτού αναφερθεί στο σημαντικό έργο και την χαρισματική προσωπικότητά του Ρούσσου Κούνδουρου, έκανε μια σύντομη αναδρομή στην κατάσταση που βρισκόταν εκείνη την περίοδο η Ελλάδα, θέλοντας έτσι να καταδείξει το πλαίσιο μέσα στο οποίο αναγκάστηκε να κινηθεί ο Ρ. Κούνδουρος. Ο κινηματογραφιστής κατάφερε να αλλάξει κάτι τόσο αρτηριοσκληρωτικό – όπως το χαρακτήρισε ο κ. Μπακογιαννόπουλος - όσο ήταν οι αντιλήψεις της Γενικής Γραμματείας Τύπου και Πληροφοριών. «Ο Ρούσσος Κούνδουρος κατόρθωσε να κάνει τα επίκαιρα ανάλογα των ξένων. Έδωσε ρυθμό, σύντομα πλάνα, γρήγορο μοντάζ και τα έκανε ενδιαφέροντα. Εκεί, λοιπόν, που οι αιθουσάρχες ήταν αναγκασμένοι από το καθεστώς να τα προβάλλουν σε ένα κοινό που δυσανασχετούσε, ξαφνικά ο Ρ. Κούνδουρος πέτυχε να τα κάνει περιζήτητα, αφού πλέον ο κόσμος όντως ζητούσε να προβληθούν. Μιλάμε για ένα επιστήμονα, έναν γιατρό που ξεκίνησε κινηματογραφώντας με εκπληκτικό τρόπο εγχειρήσεις και είχε πάντα μια πρακτική ματιά. Ο Ρ. Κούνδουρος δεν δημιούργησε ποτέ ένα ποιητικό ντοκιμαντέρ. Από την άλλη, όμως, υπογράφει πολύ ενδιαφέροντα εθνογραφικά ντοκιμαντέρ», τόνισε ο κ. Μπακογιαννόπουλος.
Από την πλευρά του, ο Βασίλης Βασιλικός διηγήθηκε ένα χαρακτηριστικό και χαριτωμένο στιγμιότυπο από την καθημερινότητα του Ρ. Κούνδουρου όταν έκανε αυτές τις ταινίες, στιγμιότυπο που αποδίδει εύστοχα και το κλίμα της εποχής: «Κάποια στιγμή, ο Ρούσσος Κούνδουρος έδειξε τα επίκαιρα που είχε κάνει στον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Αφού τελείωσαν, ο τότε πρωθυπουργός γύρισε και του είπε: ‘’Κι εγώ που είμαι;’’. Τότε ο Ρ. Κούνδουρος του απάντησε: ‘‘Και ο Θεός δεν φαίνεται, κύριε Καραμανλή, αλλά κάνει πάντα αισθητή την παρουσία του με τα έργα του’’». Ο Βασίλης Βασιλικός εξέφρασε, επίσης, τη μεγάλη χαρά του που διασώθηκαν αυτές, ειδικά αφού μάλλον επρόκειτο για τυχαίο γεγονός: «Ποτέ δεν αξιοποιήθηκε τίποτε από αυτό το υλικό. Αν αυτές οι ταινίες δεν είχαν γυριστεί σε βίντεο αντί σε φιλμ 35άρας κάμερας, είμαι σίγουρος ότι μετά από λίγες μέρες θα έγραφαν... αγώνα ποδοσφαίρου από πάνω».
Να σημειωθεί ότι η συνεργασία μεταξύ του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης με το Εθνικό Οπτικοακουστικό Αρχείο (ΕΟΑ) υλοποιείται στη βάση δύο αξόνων: Καταρχάς, να μοιράζεται το ΕΟΑ κάθε χρόνο με το κοινό του Φεστιβάλ έργα από τις συλλογές του, με κριτήρια επιλογής τη συνεισφορά τους στην ανάπτυξη του ντοκιμαντέρ και του τεκμηριωτικού κινηματογράφου γενικότερα, τη σπανιότητά τους αλλά και την αρχειακή αξία τους. Δεύτερος άξονας της συνεργασίας, αποτελεί η οργάνωση εκδηλώσεων που προάγουν τη σημασία του αρχειακού οπτικοακουστικού υλικού και παρουσιάζουν τις δραστηριότητες του ΕΟΑ σχετικά με την ανάπτυξη των συλλογών του και τη διατήρηση και προβολή της εθνικής οπτικοακουστικής κληρονομιάς.
