ΚΟΥΒΕΝΤΙΑΖΟΝΤΑΣ 16-3-2010
Μια ενδιαφέρουσα συζήτηση με βασικές θεματικές το οικολογικό ζήτημα, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο απλοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν ακραίες καταστάσεις, πραγματοποιήθηκε στο τρίτο «Κουβεντιάζοντας» την Τρίτη 16 Μαρτίου 2010, στο πλαίσιο του 12ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Στην κουβέντα συμμετείχαν οι ντοκιμαντερίστες Σαντρίν Φεϊντέλ (Ωκεανοί από πλαστικό), Σιμπέλ Μπιλγκίν (Στη σκιά του σεισμού) και Νίκος Βεζυργιάννης (Η λίστα της σιωπής), καθώς και η διανομέας Τζέιν Μπάλφουρ.
Συστήνοντας στο κοινό του «Κουβεντιάζοντας» την ταινία της, η σκηνοθέτιδα Σαντρίν Φεϊντέλ τόνισε ότι το ντοκιμαντέρ Ωκεανοί από πλαστικό εστιάζει στην επιβάρυνση του περιβάλλοντος από τα πλαστικά απορρίμματα που κατακλύζουν τον ωκεανό και τα οποία, σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες, συμβάλλουν σημαντικά στην μείωση της θαλάσσιας πανίδας. Από την πλευρά του, ο Νίκος Βεζυργιάννης σημείωσε πως η ταινία του, Η λίστα της σιωπής, αγγίζει την μεγάλη πληγή των desaparecidos, δηλαδή των χιλιάδων αγνοουμένων που εκδιώχθηκαν και βασανίστηκαν κατά τη διάρκεια της χούντας στην Αργεντινή (1976 – 1981), ανάμεσα στους οποίους υπάρχουν και θύματα ελληνικής καταγωγής. Με τη σειρά της, στο ντοκιμαντέρ Στη σκιά του σεισμού, η σκηνοθέτιδα Σιμπέλ Μπιλγκίν αποτυπώνει την εικόνα της περιοχής του Μαρμαρά στην Τουρκία, δέκα χρόνια μετά το καταστροφικό χτύπημα του Εγκέλαδου.
«Επιχειρήσαμε να δούμε πώς, μετά τον σεισμό, αυτοί οι άνθρωποι βρίσκουν τη δύναμη να επιβιώσουν και να συνεχίσουν να ζουν, τη στιγμή που δεν μπορούν να ξεχάσουν πως σε μια στιγμή έχασαν τα πάντα», ανέφερε η Σιμπέλ Μπιλγκίν. Μιλώντας για την εμπειρία της από τη συνεργασία με απλούς, καθημερινούς ανθρώπους, η δημιουργός υποστήριξε πως οι δεσμοί εμπιστοσύνης που δημιουργούνται ανάμεσα στον κινηματογραφιστή και τους ήρωές του, είναι καταλυτικής σημασίας για το τελικό αποτέλεσμα. «Αυτοί οι άνθρωποι είναι ευτυχισμένοι εάν καταφέρουν να ξεχάσουν έστω και για μία ώρα το δράμα που πέρασαν. Αρχικά, εμείς πήγαμε στην πληγείσα περιοχή έχοντας μια ζωή τακτοποιημένη, σε αντίθεση με εκείνους, και τους ζητήσαμε να θυμηθούν ξανά τα όσα έζησαν. Στην πορεία, όμως, και καθώς τις ημέρες του σεισμού ήμασταν καθημερινά μαζί τους, αναπτύχθηκε μεταξύ μας ένα είδος φιλίας και αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Αυτό, τελικά, ήταν που τους έκανε να μας ανοιχτούν και να μας μιλήσουν», σημείωσε χαρακτηριστικά.
Ο Νίκος Βεζυργιάννης τόνισε ότι είναι πολύ σημαντικό ο ντοκιμαντερίστας να επενδύει χρόνο και να γίνεται μέρος της ζωής των ανθρώπων που κινηματογραφεί, προκειμένου να τον εμπιστευθούν. «Στην Αργεντινή δυσκολευτήκαμε όσον αφορά στην επικοινωνία. Είχαμε μαζί μας μεταφραστή, πηγαίναμε στο σπίτι αυτών των ανθρώπων, μας πρόσφεραν καφέ, μιλούσαμε για άσχετα θέματα της καθημερινότητας και, με σχεδόν φυσικό τρόπο, η συζήτηση πήγαινε στον αδελφό, το σύζυγο, τον εγγονό που έψαχναν και αγνοούσαν την τύχη του», τόνισε ο σκηνοθέτης. Και πρόσθεσε: «Ο πόνος κρατούσε ζωντανή τη μνήμη τους και μεγάλωνε στο πέρασμα του χρόνου. Το καταλάβαινες από απλές, μικρές κινήσεις που έκαναν. Θα έλεγα ότι είναι ένας πόνος αριστοκρατικός».
Ερωτώμενοι σχετικά με τη διαχείριση των έντονων συναισθημάτων των πρωταγωνιστών τους, οι σκηνοθέτες Νίκος Βεζυργιάννης και Σιμπέλ Μπιλγκίν σημείωσαν πως κατάφεραν να ενεργοποιήσουν «κρυμμένα» συναισθήματα μέσω φωτογραφιών, αντικειμένων, αλλά και αρχειακού οπτικού υλικού. «Μια φωτογραφία ή ένα αντικείμενο ενός ανθρώπου που αναζητούν εδώ και πολλά χρόνια και τους λείπει καθημερινά, αποτελούσε για εκείνους μια περιουσία, ένα πολύτιμο στοιχείο που τους θύμιζε την παλιά τους ζωή», τόνισε ο κ. Βεζυργιάννης. Παρομοίως, η κ. Μπιλγκίν υπογράμμισε: «Οι άνθρωποι που βίωσαν το σεισμό έχασαν τις δικές τους φωτογραφίες, τα πράγματά τους, όλα εκείνα που τους θύμιζαν ποιοι είναι και τους έδιναν μια ταυτότητα. Τους δείξαμε, λοιπόν, επιλεγμένες βιντεοσκοπημένες εικόνες που κινηματογραφήσαμε στην περιοχή πριν από δέκα χρόνια και με αυτόν τον τρόπο ανασύραμε σημαντικά στοιχεία από τη μνήμη τους, τα οποία ειδάλλως δεν θα μπορούσαν να θυμηθούν».
Στην ταινία Ωκεανοί από πλαστικό της Σαντρίν Φεϊντέλ, το ανθρώπινο στοιχείο είναι επίσης παρόν, αλλά δεν αφορά μόνο στις ευθύνες που αποδίδονται στον άνθρωπο για την οικολογική καταστροφή των ωκεανών εξαιτίας των πλαστικών απορριμμάτων. Αφορά, την ίδια στιγμή, και στην ανθρώπινη δράση για την φροντίδα του περιβάλλοντος. Στο πλαίσιο του «Κουβεντιάζοντας», λοιπόν, αναφερόμενη στη σχέση του ντοκιμαντέρ της με τον ακτιβισμό, η σκηνοθέτιδα τόνισε ότι προσπάθησε να κρατήσει τις απαραίτητες ισορροπίες προκειμένου να μη θεωρηθεί ότι το κίνητρό της ήταν καθαρά ακτιβιστικό. «Νομίζω ότι πέτυχα και να διατηρήσω αποστάσεις, αλλά και να γίνει η ταινία ένα χρήσιμο ‘’εργαλείο’’ για όσους αγωνίζονται για την προστασία του περιβάλλοντος. Θα μπορούσα να κάνω μια ταινία με τη μορφή ρεπορτάζ, όπου θα παρουσίαζα τα οφέλη και τις επιπτώσεις από τη χρήση του πλαστικού, αλλά δεν το ήθελα», σημείωσε χαρακτηριστικά. Παράλληλα, τόνισε ότι στο ντοκιμαντέρ παρουσιάζονται επιστημονικά δεδομένα που αποδεικνύουν τις ολέθριες επιπτώσεις του πλαστικού στην τροφική αλυσίδα: «Οι επιστήμονες ανακάλυψαν κομμάτια πλαστικού μέσα στο στομάχι ψαριών, δελφινιών, φαλαινών, καθώς και του πουλιού θαλασσοβάτη, το οποίο τρέφεται από τη θαλάσσια χλωρίδα. Μια πλαστική “σούπα” στους ωκεανούς μας, σκοτώνει κάθε χρόνο χιλιάδες ζώα και πτηνά».
Με τη σειρά της, η διανομέας Τζέιν Μπαλφούρ απάντησε στο ερώτημα εάν υπάρχει αγορά η οποία μπορεί να απορροφήσει και να αξιοποιήσει ταινίες που αναφέρονται σε μεγάλα ιστορικά γεγονότα μέσα από τις διηγήσεις απλών ανθρώπων. Η κ. Μπαλφούρ επεσήμανε ότι το πρόβλημα των ντοκιμαντέρ είναι τα κακής ποιότητας τηλεοπτικά προγράμματα. «Τα τελευταία δέκα χρόνια, η τηλεόραση αντί για ντοκιμαντέρ που αφηγούνται ανθρώπινες ιστορίες προτιμά να προβάλλει τα λεγόμενα ριάλιτι, καθώς και να αναπαράγει παρωχημένα τηλεοπτικά σόου. Οι κινηματογραφιστές πρέπει να έχουν κατά νου το κοινό στο οποίο απευθύνονται όταν αποφασίζουν να δημιουργήσουν ένα ντοκιμαντέρ, έτσι ώστε να είναι δυνατή η ένταξη του έργου στο ύφος των τηλεοπτικών προγραμμάτων», σημείωσε χαρακτηριστικά.
