ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΠΕΤΕΙΑΚΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ
«1960-2009: ΠΕΝΗΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ»
Ο επετειακός τόμος «1960-2009: πενήντα χρόνια Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης», μια έκδοση του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και των εκδόσεων Ιανός παρουσιάστηκε σε ειδική εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 21 Νοεμβρίου στο Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο της φετινής επετειακής διοργάνωσης.
«Η έκδοση του τόμου περιλαμβάνει την ιστορία 49 χρόνων του Φεστιβάλ. Ξεκινήσαμε να τη δουλεύουμε την τελευταία μέρα της 49ης διοργάνωσης» σημείωσε κατά την έναρξη της βιβλιοπαρουσίασης η υπεύθυνη εκδόσεων του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης Αθηνά Καρτάλου, ευχαριστώντας για τη σημαντική συμβολή τους στο συγκεκριμένο πόνημα την Ιφιγένεια Ταξοπούλου, (εκδοτική επιμέλεια), τους Θωμά Λιναρά, Άννα Μηλώση, Αγγελική Μυλωνάκη (τεκμηρίωση και έρευνα του αρχειακού υλικού και σύνταξη κειμένων) και τις Toby Lee και Ελένη Ανδρουτσοπούλου (έρευνα αρχείων). Η κ. Καρτάλου ευχαρίστησε επίσης συνολικά την ομάδα που εργάζεται για τις εκδόσεις του Φεστιβάλ, καθώς και τον Μισέλ Δημόπουλο για την αγάπη του για τις εκδόσεις τις οποίες ξεκίνησε με την διεθνοποίηση του Φεστιβάλ και την Δέσποινα Μουζάκη που αποφάσισε να επιχειρήσει το άνοιγμα των εκδόσεων στο διεθνές πεδίο, κάνοντάς τις δίγλωσσες από το 2005.
Στο χαιρετισμό της η διευθύντρια του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης Δέσποινα Μουζάκη ανέφερε ότι η έκδοση αποτελεί έναν αναλυτικό οδηγό, μια διαδρομή στο χρόνο και στις σημαντικές στιγμές του κινηματογραφικού θεσμού. «Η έκδοση σκιαγραφεί τα γεγονότα, αλλά δεν μένει μόνο σε αυτά. Πληροί τα επιστημολογικά κριτήρια και θα αποτελέσει σημείο αναφοράς για τους ιστορικούς. Εκτός από ένα πολύ σημαντικό αρχείο, η συγκεκριμένη έκδοση αποτελεί και ένα ερέθισμα που ξυπνά αναμνήσεις από τις προσωπικές στιγμές του κάθε αναγνώστη, του κάθε θεατή. Είναι ο τρόπος να ξαναζήσουμε το Φεστιβάλ σε χρόνο ενεστώτα, να μοιραστούμε συναισθήματα και προσωπικές μνήμες», σημείωσε.
Ο Νίκος Καρατζάς των εκδόσεων Ιανός ευχαρίστησε την ομάδα τεκμηρίωσης για τη σημαντική δουλειά που έκανε και σχολίασε: «Αν και μέχρι σήμερα και τα πέντε εκδοτικά ραντεβού με το Φεστιβάλ ήταν ‘’οικονομικά Βατερλώ’’, θα είμαστε εκεί και στο έκτο ραντεβού, γιατί κάποιες πρωτοβουλίες αξίζει να υλοποιούνται, ανεξάρτητα από το οικονομικό αποτέλεσμα».
Αναλυτικά για την έκδοση μίλησαν ο καθηγητής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Αντώνης Λιάκος, ο κριτικός κινηματογράφου Γιάννης Μπακογιαννόπουλος, ο σκηνοθέτης Μάνος Ζαχαρίας και ο δημοσιογράφος Ηλίας Κανέλλης.
Ο καθηγητής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Αντώνης Λιάκος πρότεινε μετά την έκδοση του επετειακού τόμου να αποτυπωθεί η ιστορία του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και σε κινηματογραφικό φιλμ, καθώς επίσης και να καταγραφούν σε αρχείο οι προφορικές μαρτυρίες δημιουργών και κοινού, αλλά και να διοργανωθεί ένα συνέδριο για την ιστορία του Φεστιβάλ στην Ελλάδα. Όπως επεσήμανε ο ίδιος, το Φεστιβάλ ξεκίνησε να διαγράφει την πορεία του από τη δεκαετία του ’60 και αποτέλεσε μια μη θεσμοθετημένη μορφή εκπαίδευσης για μια ολόκληρη γενιά. «Μέσω του σινεμά ‘’αυτομορφωθήκαμε’’. Οι λέσχες κινηματογράφου, τα περιοδικά και κυρίως το Φεστιβάλ ήταν η άτυπη μόρφωση για τους εφήβους και τη νεολαία του ’60. Το σινεμά ήταν πεδίο αλληλοαναγνώρισης και κοινωνικοποίησης, διαμόρφωσε μια γενιά και γι’ αυτό αποτελεί βασικό κομμάτι της ιστορίας της νεοελληνικής κοινωνίας», επεσήμανε. Μεταξύ άλλων, πρόσθεσε επίσης: «Στην εξέλιξή του το Φεστιβάλ ακολουθεί την πορεία της Ελλάδας, όπως αυτή διαγράφεται από τη μεταπολίτευση στην παγκοσμιοποίηση. Το 1992 το Φεστιβάλ γίνεται διεθνές. Οι θεατές βιώνουν νέες εμπειρίες, βλέπουν ταινίες έξω από τα επίσημα κανάλια της διανομής, ταινίες που δεν θα έβλεπαν ούτε στις λέσχες των σινεφίλ, ταινίες που βρίσκονταν έξω από τον μέχρι τότε γνωστό πολιτιστικό χάρτη».
Με τη σειρά του, ο κριτικός κινηματογράφου Γιάννης Μπακογιαννόπουλος σημείωσε ότι «είναι χρέος μας να καταγράψουμε όλα τα δεδομένα της ιστορικής διαδρομής του κινηματογράφου, ο οποίος αποτελεί ένα είδος καθρέφτη της ζωής των περασμένων χρόνων. Αυτό το γεγονός έγινε αντιληπτό παγκοσμίως μόλις τα τελευταία χρόνια. Στην Ελλάδα έχουμε μόνο κάποιες τραυλίζουσες απόπειρες, κάποιες συγκεχυμένες ή και λανθασμένες πληροφορίες που αναπαράγονται. Το Φεστιβάλ είχε στη διάθεσή του διάσπαρτο υλικό, το οποίο συγκέντρωσε σε μια εξαιρετική έκδοση που περιλαμβάνει έναν πολύ μεγάλο όγκο πληροφοριών. Μέσα από τον συγκεκριμένο τόμο διαφαίνεται η παραλληλότητα της εξέλιξης του σινεμά με το Φεστιβάλ. Εκτός από πραγματολογικά στοιχεία, στην έκδοση περιλαμβάνονται και σχόλια του Τύπου της εποχής, τα οποία είναι πολύτιμα γιατί αποτελούν μέρος της τεκμηρίωσης και είναι χρήσιμα για έρευνες όπως αυτή που καθιέρωσαν τα Anneles στην καταγραφή της λεγόμενης ‘’μικρής ιστορίας’’». Καταλήγοντας, ο κ. Μπακογιαννόπουλος πρότεινε το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης να προχωρήσει στην καταγραφή προφορικών μαρτυριών, «πριν χαθούν οι άνθρωποι και οι μνήμες τους», όπως είπε χαρακτηριστικά.
Με τη σειρά του, ο σκηνοθέτης Μάνος Ζαχαρίας αναφέρθηκε στις δικές του αναμνήσεις από το Φεστιβάλ - από τη δεκαετία του ’80 και έπειτα - αλλά και στη σημερινή κίνηση των «κινηματογραφιστών στην ομίχλη». «Η εποχή που επέστρεψα στην Ελλάδα δεν ήταν η ένδοξη περίοδος του ’60 και του ’70. Όταν γύρισα, η διοργάνωση βίωνε την παρακμή της, είχε εκφυλιστεί σε φεστιβάλ εμπορικού τύπου. Η κατάσταση που επικρατούσε στο θεσμικό πλαίσιο χαρακτηριζόταν από τη λέξη ‘’αχταρμάς’’. Ο κινηματογράφος ήταν αρμοδιότητα των Υπουργείων Εμπορίου και Βιομηχανίας και… ολίγον του Πολιτισμού. Οι κινηματογραφιστές απαιτούσαν μια πιο ορθολογική διαχείριση. Για να κατοχυρώσουμε το νέο θεσμικό πλαίσιο χρειάστηκε πολλή διαβούλευση και πολύς κόπος. Έτσι θεσμοθετήθηκαν το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου και το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Από τότε πέρασαν 30 χρόνια, οι ανάγκες άλλαξαν και πλέον πρέπει να γίνουν αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο». Όπως εξήγησε ο σπουδαίος κινηματογραφιστής: «Το νέο θεσμικό πλαίσιο θα διαμορφώσει το κινηματογραφικό τοπίο για τα επόμενα 20-30 χρόνια. Για μένα, τον πρώτο λόγο έχουν τα συμφέροντα του δημιουργού» σημείωσε ο κ. Ζαχαρίας. «Σήμερα αναπτύχθηκε ένα νέο κίνημα που απαιτεί κατοχύρωση των δικαιωμάτων του δημιουργού. Όλες αυτές οι διαμάχες είναι δείγμα ζωντάνιας και έκφραση μιας πραγματικής ανάγκης, αλλά δεν πρέπει κατά τη γνώμη μου να θίγουν δύο θεσμούς που είναι κατάκτηση του κινηματογραφικού κόσμου, το ΕΚΚ και το Φεστιβάλ. Ας αφήσουμε, λοιπόν, αυτούς τους θεσμούς έξω από κάθε τσακωμό και ας μιλήσουμε ήρεμα για το μέλλον του κινηματογράφου».
Από την πλευρά του, ο δημοσιογράφος Ηλίας Κανέλλης χαρακτήρισε ως εξαιρετικά σημαντική για την ιστορική έρευνα την επετειακή έκδοση του Φεστιβάλ και σταχυολόγησε μερικά από τα πιο «σκαμπρόζικα σχόλια για τα ανεπίσημα γεγονότα του Φεστιβάλ», όπως είπε χαρακτηριστικά. Μεταξύ αυτών, λοιπόν, ανέφερε την πρώτη εκδήλωση αποδοκιμασίας του κοινού, που πραγματοποιήθηκε το 1960 με αφορμή μια μικρού μήκους ταινία του Υπουργείου Γεωργίας, με τίτλο Τα δάση που καίγονται. Επίσης, έκανε λόγο για την πρώτη αντιφεστιβαλική κίνηση το 1961, με τους «κομμένους» από το Φεστιβάλ να παρουσιάζουν τις ταινίες τους σε κλειστή προβολή, καθώς επίσης και τα δημοσιεύματα του Τύπου το 1962, τα οποία εξέφραζαν γκρίνιες για τα οργανωτικά θέματα της διοργάνωσης, αλλά και φόβους ότι το Φεστιβάλ θα φύγει από τη Θεσσαλονίκη – «θέματα που συζητιούνται μέχρι και σήμερα» όπως σχολίασε ο κ. Κανέλλης.
Κλείνοντας την εκδήλωση ο πρόεδρος του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης Γιώργος Χωραφάς εξέφρασε από την πλευρά του την ελπίδα οι έλληνες δημιουργοί να συνεχίσουν να είναι κοντά στο Φεστιβάλ και να δίνουν το παρών και τα επόμενα 50 χρόνια, ενώ η διευθύντρια Δέσποινα Μουζάκη δεσμεύτηκε να υλοποιηθεί η πρόταση του Αντώνη Λιάκου τόσο για την καταγραφή της προφορικής ιστορίας όσο και για τη διοργάνωση συνεδρίου για τη σχέση κινηματογράφου και ιστορίας.
