ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ»
Μια ξεχωριστή και άκρως ενδιαφέρουσα αναδρομή στην πορεία του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης μέσα στο χρόνο, πραγματοποίησαν οι ομιλητές της συζήτησης «Η ‘Τέχνη’’ και η κινηματογραφική παράδοση στη Θεσσαλονίκη», η οποία έλαβε χώρα την Τρίτη 17 Νοεμβρίου στην αίθουσα Τώνια Μαρκετάκη, σε συνεργασία του Φεστιβάλ με την Μακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρεία «Τέχνη» και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο του 50ού Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
Την συζήτηση προλόγισε η διευθύντρια του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, Δέσποινα Μουζάκη, η οποία στάθηκε στην καθοριστική συμβολή της Μακεδονικής Καλλιτεχνικής Εταιρείας «Τέχνη» στην πορεία του Φεστιβάλ. «Κάθε χρόνο, το Φεστιβάλ έχει σταθερό ραντεβού με την ‘’Τέχνη’’, γεγονός καθόλου τυχαίο, αφού η καθιέρωση της Εβδομάδας Ελληνικού Κινηματογράφου το 1960 ήταν μια ιδέα που ανήκε στο συγκεκριμένο σωματείο. Επομένως, η σημερινή συζήτηση δεν θα μπορούσε να λείπει από το φετινό, επετειακό Φεστιβάλ».
Τους ομιλητές παρουσίασε η πρόεδρος του Δ.Σ. της Μακεδονικής Καλλιτεχνικής Εταιρείας «Τέχνη» και αντιπρύτανης του ΑΠΘ, Αθανασία Τσατσάκου, η οποία σημείωσε: «Καθ’ όλη τη διάρκεια της συνεργασίας του σωματείου με το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, έχουν πραγματοποιηθεί προβολές ταινιών, masterclasses, καθώς και άλλες εκδηλώσεις, ωστόσο φέτος αποφασίσαμε να εμβαθύνουμε τις κοινές μας ενέργειες. Σκοπός της ‘Τέχνης’’ είναι η διασύνδεση της πολιτιστικής ζωής της Θεσσαλονίκης με το Πανεπιστήμιο. Φέτος, λοιπόν, μεταπτυχιακοί φοιτητές από το Τμήμα Δημοσιογραφίας & ΜΜΕ και από το Τμήμα Κινηματογράφου του ΑΠΘ, εκπόνησαν μια έρευνα αναφορικά με την διαχρονική κάλυψη του Φεστιβάλ από τον Τύπο της Θεσσαλονίκης».
Στο πλαίσιο της εκδήλωσης, πραγματοποίησαν εισηγήσεις η λέκτορας στη θεωρία του κινηματογράφου του Τμήματος Κινηματογράφου του ΑΠΘ κ. Χριστίνα Αδάμου, η καθηγήτρια του Τμήματος Δημοσιογραφίας & ΜΜΕ του ΑΠΘ κ. Τέσσα Δουλκέρη, ο υποψήφιος διδάκτορας του Τμήματος Δημοσιογραφίας & ΜΜΕ του ΑΠΘ κ. Γιώργος Τσακμάκης και η δρ. κινηματογραφικών σπουδών και διδάσκουσα (βάσει Π.Δ. 407) στο Τμήμα Κινηματογράφου του ΑΠΘ κ. Αγγελική Μυλωνάκη. Επίσης, στη συζήτηση συμμετείχαν η πρόεδρος της Μακεδονικής Καλλιτεχνικής Εταιρείας «Τέχνη» και αντιπρύτανης του ΑΠΘ, κ. Αθανασία Τσατσάκου, καθώς και η υπεύθυνη εκδόσεων του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, κ. Αθηνά Καρτάλου, η οποία συντόνισε την κουβέντα. Επεξηγώντας τη θεματολογία και τη δομή που επιλέχθηκε για τη συγκεκριμένη συζήτηση, η κ. Καρτάλου υπογράμμισε: «Προσπαθήσαμε να δούμε πώς θα μπορούσε να εφαρμοστεί το σύνθημα ‘’Why Cinema Now?” του φετινού Φεστιβάλ στο ξεκίνημα του θεσμού, αναζητώντας όλα τα φρέσκα και δυναμικά στοιχεία του σινεμά του 1960».
Από την πλευρά των εισηγητών, αρχικά τον λόγο πήρε η κ. Αδάμου, η οποία ανέπτυξε τη θεματική «Ο μοντερνισμός στον παγκόσμιο κινηματογράφο κατά τη μεταπολεμική περίοδο και το αίτημα για τη δημιουργία κινηματογραφικών φεστιβάλ». «Ο μοντερνισμός στον κινηματογράφο αποτελεί έναν όρο - ομπρέλα, ο οποίος καλύπτει διάφορα κινήματα, με κοινό άξονα την διάρρηξη των συμβάσεων του Χόλιγουντ καθώς και την παρακίνηση του κοινού ως προς την τήρηση μιας ενεργητικής στάσης απέναντι στο κινηματογραφικό προϊόν. Ο μοντερνισμός γεννήθηκε προπολεμικά και συνεχίστηκε μεταπολεμικά, με βασικότερα δείγματα αυτής της πορείας αναγέννησης, την αμερικανική avant - garde, τη γαλλική νουβέλ βαγκ και τον ιταλικό νεορεαλισμό. Την συγκεκριμένη χρονική περίοδο δημιουργούνται κινηματογραφικές λέσχες και καλλιτεχνικές αίθουσες, αναβιώνουν ή αναδύονται κινηματογραφικά περιοδικά, ενώ επίσης αλλάζει η μορφή της κινηματογραφικής αφήγησης», υπογράμμισε η κ. Αδάμου, ενώ επίσης πραγματοποίησε και μια αναφορά στην ιστορική διαδρομή και εξέλιξη των Φεστιβάλ της Βενετίας, των Κανών και της Καλκούτα.
Στη συνέχεια, η Τέσσα Δουλκέρη και ο Γιώργος Τσακμάκης παρουσίασαν την έρευνα «Ο κινηματογράφος στον Τύπο της Θεσσαλονίκης από το 1960 μέχρι σήμερα», την οποία εκπόνησαν οι μεταπτυχιακοί φοιτητές του Τμήματος Δημοσιογραφίας & ΜΜΕ του ΑΠΘ. Όπως επεσήμανε η κ. Δουλκέρη: «Το Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης, το κορυφαίο των Βαλκανίων, δεν ήταν απλώς ένα κινηματογραφικό γεγονός, αλλά και ένα πολιτικό - επικοινωνιακό γεγονός, γι’ αυτό και ο Τύπος έδινε ιδιαίτερη έμφαση σε αυτό». Σύμφωνα με την ίδια, η έρευνα των φοιτητών βασίστηκε στο αρχείο των εφημερίδων «Μακεδονία», «Ελληνικός Βορράς» και «Αγγελιοφόρος», και χωρίζεται σε πέντε χρονικές περιόδους: Στα πρώτα κρίσιμα χρόνια του Φεστιβάλ (1960-1967), στα χρόνια της χούντας (1968-1974), στην περίοδο της μεταπολίτευσης (1975-1981), στην περίοδο μεταξύ 1982 και 1990, καθώς και στην χρονική περίοδο από το 1991 μέχρι και πέρυσι.
Αμέσως μετά, σε συνεργασία με τον κ. Τσακμάκη, η κ. Δουλκέρη παρουσίασε αναλυτικά τα αποτελέσματα της εν λόγω έρευνας, παραθέτοντας ορισμένα πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία. «Κατά την περίοδο 1960-67, τα επιδοκιμαστικά σχόλια αποτελούσαν το 37% των συνολικών αναφορών του Τύπου στο Φεστιβάλ, ένα ποσοστό πολύ υψηλό. Εκείνη την εποχή, η επίσκεψη διάσημων ξένων καλλιτεχνών χάριζε ξεχωριστή αίγλη στη Θεσσαλονίκη και αντιμετωπιζόταν με τον ανάλογο τρόπο από τον Τύπο. Επί χούντας, ωστόσο, παρεισφρέει στην κινηματογραφική διοργάνωση το πολιτικό στοιχείο, με αποτέλεσμα να προκύψουν έντονα στοιχεία αποδοκιμασίας, ειδικά από το 1971 και μετά. Στην περίοδο της μεταπολίτευσης, το κοινό δεν είναι πια τόσο ανεκτικό, δεν υφίσταται η λάμψη των πρώτων ετών και τα δημοσιεύματα περιλαμβάνουν συχνότερες αναφορές στο στοιχείο των χρηματικών επάθλων», ανέφερε η κ. Δουλκέρη. Και πρόσθεσε: «Έπειτα, κατά την περίοδο 1982-90, διαπιστώνουμε ότι το κοινό έχει πλέον ωριμάσει, έχει χαθεί η αρχική μαγεία και -όπως είναι φυσικό- έχει περισσότερες απαιτήσεις. Είναι η περίοδος κατά την οποία οι εφημερίδες ξεκινούν να μιλούν ανοιχτά για την κρίση του Φεστιβάλ, και μάλιστα με οξύ τρόπο. Τέλος, στα χρόνια από το 1991 μέχρι σήμερα, οι επιδοκιμασίες αγγίζουν το χαμηλό ποσοστό της τάξης του 5%, ωστόσο δίνεται ιδιαίτερη έμφαση από τον Τύπο στις παράλληλες εκδηλώσεις του Φεστιβάλ. Επιπλέον, οι αρνητικές επισημάνσεις συνοδεύονται πλέον από περισσότερες προτάσεις για την αντιμετώπιση των προβλημάτων του Φεστιβάλ».
Κατόπιν αυτής της εισήγησης, κ. Αγγελική Μυλωνάκη παρουσίασε την ενότητα «Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου και η ‘Τέχνη’’: Οι πρώτες Εβδομάδες Ελληνικού Κινηματογράφου στη Θεσσαλονίκη». Αναφερόμενη στην διοργάνωση του 1960, η κ. Μυλωνάκη επεσήμανε τα εξής: «Η Εβδομάς Ελληνικού Κινηματογράφου, όπως ήταν ο επίσημος τίτλος της εκδήλωσης, ξεκίνησε κάτω από αντίξοες συνθήκες και με τον κίνδυνο να ματαιωθεί η διεξαγωγή της, λόγω του περιορισμένου χρόνου προετοιμασίας. Ο Τύπος ήταν απαισιόδοξος, οι παραγωγοί αντιδρούσαν, αλλά η κατάληξη ήταν αίσια, αφού την αρχική αμφισβήτηση διαδέχθηκε η επιτυχία». Έπειτα, κάνοντας λόγο για τις διοργανώσεις που ακολούθησαν μέχρι το 1966, η κ. Μυλωνάκη υπογράμμισε τα εξής: «Η εξέλιξη ήταν σημαντική σε καθένα από τα επόμενα χρόνια. Το 1961 υπήρξαν τα πρώτα προβλήματα με τη λογοκρισία, ενώ την επόμενη χρονιά η διοργάνωση θεσμοθετήθηκε δια νόμου και θεσπίστηκαν τα βραβεία των κριτικών κινηματογράφου. Από το 1963 καθιερώθηκε η τελετή απονομής των βραβείων παρουσία του κοινού, το 1965 πραγματοποιήθηκε η πρώτη ρετροσπεκτίβα ταινιών επιστημονικής φαντασίας, ενώ το 1966 αποτέλεσε μια χρονιά – ορόσημο, αφού παρόλο που υπήρξαν δυσάρεστα φαινόμενα με αποχωρήσεις μελών της κριτικής επιτροπής, αντεγκλήσεις και αποδοκιμασίες στους βραβευθέντες, η διοργάνωση έλαβε και επίσημα τον τίτλο Φεστιβάλ, ενώ επίσης θεσπίστηκε αυτόνομο διεθνές διαγωνιστικό τμήμα, με υψηλούς προσκεκλημένους από το εξωτερικό».
Καταλήγοντας, η κ. Μυλωνάκη υπενθύμισε στους παρευρισκόμενους τα χαρακτηριστικά λόγια του πρωτεργάτη του Φεστιβάλ, Παύλου Ζάννα, παρμένα από μια συνέντευξή του στην εφημερίδα «Βήμα» το 1966: «Η εκδήλωση αυτή πέτυχε να δώσει βαρύτητα στον ελληνικό κινηματογράφο και έγινε η μοναδική ευκαιρία ώστε να κριθούν και να συγκριθούν οι επιδόσεις του ελληνικού κινηματογράφου».
