Το βιβλίο Λεσβιακή Ζωή (εκδ. Το Ροδακιό, 2003), της Maria Cyber παρουσιάστηκε το Σάββατο 16 Μαρτίου, στην αίθουσα Φρίντα Λιάππα. Η έκδοση περιλαμβάνει 142 λεσβιακές φωτογραφίες, συνοδευόμενες από βιωματικές μικρές ιστορίες. Για το βιβλίο μίλησαν η Maria Cyber (φωτογράφος, ακτιβίστρια), η Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη (ποιήτρια, μεταφράστρια), η Λασκαρίνα Λιακάκου (αρθρογράφος, δημοσιογράφος) και η Εύα Ξευγένη (Αρχισυντάκτρια womanlandia). Τη συζήτηση συντόνισε η Φιλομένη Λιάτσα, εκπρόσωπος Τύπου του Europride 2024.
Τις προσκεκλημένες καλωσόρισε η γενική διευθύντρια του Φεστιβάλ, Ελίζ Ζαλαντό. «Χαιρόμαστε που παρουσιάζει στο Φεστιβάλ το βιβλίο της η Maria Cyber, η οποία είναι παλιά φίλη της διοργάνωσης. Δεν είναι μόνο ακτιβίστρια, αλλά και δημιουργός πολλών ταινιών. Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω τη Φιλομένη για τη συζήτηση που θα ακολουθήσει».
Τον λόγο πήρε αμέσως μετά η Φιλομένη Λιάτσα: «Η παρουσίαση πραγματοποιείται στο πλαίσιο του αφιερώματος του 26ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, με τίτλο Citizen Queer, με σκοπό την υποστήριξη του Europride 2024 και όχι μόνο. Πρόκειται για μια μεγάλη ευρωπαϊκή διοργάνωση με ΛΟΑΤΚΙ+ θεματική, η οποία φέτος διοργανώνεται από το Thessaloniki Pride. Ανάμεσα στις εκδηλώσεις που θα πραγματοποιηθούν μεταξύ 21 και 29 Ιουνίου, έχουμε και μια έκθεση φωτογραφίας με τη Maria Cyber για να τιμήσουμε το έργο της. Όσον αφορά το βιβλίο Μια Λεσβιακή Ζωή, η περίληψη αναγράφει «μια ζωή γεμάτη περιπέτειες και δεν νομίζω ότι κάνει λάθος. Πρόκειται για ένα βιβλίο ωδή στη λεσβιακή ορατότητα, την πορεία της μέσα στο χρόνο. Ένα πολύτιμο τεκμήριο ιστορικής αναδρομής μέσα από μοναδικό φωτογραφικό υλικό».
Στη συνέχεια, προσέθεσε: «Ξεφυλλίζοντάς το για πρώτη φορά –και το έκανα και σε μικρότερη ηλικία όταν πρωτοβγήκε– άρχισε να με συνεπαίρνει ένα συναίσθημα συγκίνησης, καθώς αντιλήφθηκα πόσο έχουμε παλέψει ως κοινότητα για να βρισκόμαστε εδώ σήμερα. Να μπορούμε να κυκλοφορούμε ελεύθερα και να μοιραζόμαστε με τους υπόλοιπους ανθρώπους την τέχνη μας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ποτέ ότι η σπουδαία Maria Cyber έχει τιμηθεί τον Μάιο του 2021 με το βραβείο Γραμμάτων και Τεχνών του υπουργείου Πολιτισμού της Γαλλίας. Το παρόν βιβλίο αποτελεί έναν ιστορικό θησαυρό για τη λεσβιακή ταυτότητα. Οι φωτογραφίες του βιβλίου, που αποτελούν και την ουσία του, σε απορροφούν με τον θετικότερο τρόπο σε αυτή την αναδρομή. Μέσα από τις περιπέτειες, τις φιλίες και τα ταξίδια της πρωταγωνίστριας μας, μια ωμή καταγραφή ανθρώπων, πάρτι και φεστιβάλ σε παρασύρουν να αναβιώσεις τις ιστορίες από την κοινότητα. Πώς, δηλαδή, η ίδια η κοινότητα κατάφερε να επικρατήσει απέναντι στο σκοτάδι των παλαιότερων ετών. Να φωτίσει την κοινωνία και τους ανθρώπους της, και αργότερα να εμπνεύσει τις νεότερες γενιές –όπως αυτή που θα ήθελα και ελπίζω να εκπροσωπώ σήμερα–, οι οποίες ακόμα διεκδικούν, αλλά κυρίως τιμούν εκείνους που ήρθαν από πριν και συνεχίζουν να μας καθοδηγούν στον αγώνα. Σε εκείνους χρωστάμε πολλά γιατί τελικά εξαιτίας τους ζούμε ελεύθεροι. Το βιβλίο καταφέρνει με μεγάλη μαεστρία να δώσει ορατότητα στον λεσβιακό κόσμο της δεκαετίας του ’80, μια περίοδος που βρισκόταν κυρίως στην αφάνεια, ειδικά στην Ελλάδα. Αποκαλύπτοντας την ταυτότητά μας, αναζητούμε ανθρώπους, φωτογραφίες, ιστορίες που μας προσφέρουν την αίσθηση του ανήκειν».
Η κ. Λιάτσα συμπλήρωσε: «Αφήστε το βιβλίο να σας ταξιδέψει, συνδεθείτε παραπάνω με την ορολογία της λεσβίας, ακόμα και αν δεν ταυτίζεστε άμεσα. Χρειάζεται μονάχα η θέληση να υπερασπιστείτε ό,τι εκείνη εκπροσωπεί. Φέτος είναι χρονιά Europride Thessaloniki και κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν να δώσουμε φωνή σε τέτοιες ιστορίες και σε σημαντικούς και δυνατούς ανθρώπους ανάμεσά μας. Το σημαντικότερο είναι ότι σήμερα έχουμε μια υπέροχη συζήτηση ανάμεσα σε εξαιρετικές γυναίκες με μεγάλα επιτεύγματα, που θα δώσουν και την δική τους οπτική πάνω στο συγκεκριμένο βιβλίο».
Τον λόγο πήρε η Maria Cyber: «Θα ήθελα να αφιερώσω αυτή την παρουσίαση στη μνήμη της Κατερίνας Μαστορίδου. Το βιβλίο είναι φωτογραφικό λεύκωμα που συνοδεύεται από μικρές ιστορίες και κάποιες έχουν πολύ πλάκα. Θα ήθελα να ευχαριστήσω την Αφροδίτη Παναγιωτάκου, πολιτιστική διευθύντρια της Στέγης και του Ιδρύματος Ωνάση, η οποία με βοήθησε να κάνω αυτό το βιβλίο. Μόλις της μίλησα για το βιβλίο ανταποκρίθηκε άμεσα. Δεν έχω συναντήσει ξανά άνθρωπο που να μου φερθεί τόσο υποστηρικτικά» ανέφερε η κ. Cyber. Σύμφωνα με την ίδια, «οι φωτογραφίες μου έμειναν στο σκοτάδι αρκετά χρόνια διότι όλη η δράση μου ήταν στο να παρουσιάζω και να κάνω άλλα πρότζεκτ. Όταν διαγνώστηκα με καρκίνο, σταμάτησα το τρέξιμο και άρχισα να κοιτάζω το αρχείο μου για να βγει το βιβλίο. Όταν είδα ότι έχω υλικό που περιγράφει τη γενιά που μεγάλωσα, τότε είπα πως πρέπει να εκδοθεί».
Ακολούθως, επισήμανε: «Δεν ξεκίνησα ως ακτιβίστρια. Ο αρχικός μου πόθος στα δεκαπέντε μου ήταν να φιλήσω μια γυναίκα. Ήταν μια ορμητική δύναμη και έτσι τα ανακάλυψα όλα. Όταν, λοιπόν, είδα το αρχείο, είπα πως πρέπει να βγει στο φως. Στο βιβλίο έγραψα διάφορες ιστορίες. Υπάρχουν και πολλές που δεν έβαλα. Μία από αυτές που μετάνιωσα που δεν την έβαλα στο βιβλίο είναι η εξής: Είχα βγει στο Έψιλον της Ελευθεροτυπίας, και μάλιστα με φωτογραφία. Δεν το ανακάλυψε η μαμά μου όταν βγήκε το τεύχος καθώς δεν διάβαζε εφημερίδες. Την επόμενη Κυριακή τής χτυπάει το κουδούνι μια γειτόνισσα και της το λέει. Έρχεται η μαμά μου με τα κλάματα στο δωμάτιο μου, και επειδή η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση, της είπα να με αφήσει ήσυχη. Ξύπνησε και τον αδερφό μου, τον Τάσο, να του το πει. Αναρωτιόταν πώς θα πηγαίνει πλέον στο φούρνο ως η μάνα της λεσβίας. Και στο τέλος μου είπε “εσύ είσαι η λεσβία, εσύ θα πας” και το θεώρησα από τις πιο ωραίες ατάκες», προτού προσθέσει: «Όσο ετοίμαζα το βιβλίο, δεν κοιμόμουν μερόνυχτα γιατί δεν ήξερα πώς να ταξινομήσω τις φωτογραφίες. Στην αρχή είπαμε να τις βάλουμε ανά χώρα. Δεν έβγαινε όμως έτσι. Τελικά ξεκίνησα με την κατηγορία “Η χαρά της Λεσβίας” και ακολούθησαν οι υπόλοιπες. Υπάρχουν πολλές ελληνίδες φίλες μου στο βιβλίο. Και τις ευχαριστώ από την ψυχή μου».
Η συζήτηση συνεχίστηκε με την Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, η οποία ανέφερε: «Τον Αύγουστο του 2022, χτυπάει κάποια στιγμή το τηλέφωνο και ήταν η Maria Cyber. Μου ζήτησε να την βοηθήσω να γράψουμε το βιβλίο. Σε τέτοια πρόταση δεν λες όχι. Κάθε Τετάρτη μετά την δουλειά συναντιόμασταν και μου έλεγε όλες τις ιστορίες της, που γράφτηκαν σε σύντομο χρονικό διάστημα. Η Μαρία έχει πολύ χιούμορ και θέλω να πιστεύω ότι αυτό πέρασε και στα κείμενα του βιβλίου. Ήταν τιμητική η πρότασή της και χάρηκα που έγινα η φωνή της».
«Η Μαρία στο βιβλίο της καταπιάνεται με θέματα προσωπικά, βιωματικά, την οικογένεια και την κοινότητα. Όπως και με το queer. Είναι μια λέξη που πλέον έχει μπει για τα καλά στο ΛΟΑΤΚΙ+ λεξιλόγιο. Πρόκειται για έναν όρο-ομπρέλα που περιγράφει ένα φάσμα ταυτοτήτων και αποτυπώνει το μη κανονιστικό. Οφείλουμε μια λέξη που έχει μπει τόσο βαθιά στις συζητήσεις μας να δούμε τι πρεσβεύει και τι αφήνει απέξω. Έχω την αίσθηση ότι η λεσβία δεν υπάρχει μέσα στο queer. Δεν μπορεί να την περιγράψει πολιτικά γιατί το queer είναι μια πολιτική λέξη. Κάποτε σήμαινε κάτι προσβλητικό. Ακόμα και μέσα στο queer βλέπουμε μια ιεράρχηση πραγμάτων. Πολύ συχνά, η queer αισθητική, είναι μια φαλλική αισθητική. Όπως λέει και η Μαρία στο τέλος του βιβλίου της, το να μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη λέξη λεσβία είναι μια πράξη καθαρά πολιτική διότι μέσα στην ασφάλεια της γενικότητας που προσφέρει αυτή η λέξη, πολλά πράγματα υπάρχουν μέσα της. Το να μπορούμε να λέμε ότι είμαστε λεσβίες δίχως να απορρίπτουμε το queer, είναι μια πράξη επίκαιρη και απαραίτητη» επισήμανε η Εύα Ξευγένη.
Τον λόγο πήρε η Λασκαρίνα Λιακάκου. «Η γνωριμία μου με τη Μαρία έγινε μέσα από ένα μήνυμά της στο facebook. Τη γνωρίζω από την ηλικία των έντεκα ετών όταν έγραψα τη λέξη “λεσβία” στο ίντερνετ για πρώτη φορά. Την κοινότητα την ανακάλυψα πολύ αργότερα. Όταν είδα το όνομά της στα εισερχόμενα έπαθα ένα μικρό σοκ. Μου ζήτησε να μιλήσω για το βιβλίο και μου αρέσει που έχει εικόνες χαρούμενων λεσβιών. Προσωπικά χρειάστηκα πολλά χρόνια για να πάρω την απόφαση ότι μπορεί μια γυναίκα να είναι λεσβία και να μην είναι μόνιμα δυστυχισμένη. Το συγκεκριμένο πόνημα είναι για μένα σημαντικό, αλλά και για άλλες λεσβίες με τις οποίες μίλησα. Δεν στέκεται στη λεσβία μόνο ως ταυτότητα και σεξουαλικότητα, αλλά και στον παρορμητισμό και στην περιπέτεια. Αυτό το βιβλίο θα είναι σημείο αναφοράς για μια γυναίκα που μεγαλώνοντας θα θελήσει να μπει σε μια λεσβιακή κουλτούρα που δεν θα είναι κλειστή και αντικοινωνική. Η λεσβιακή ταυτότητα πάει ενίοτε με την έννοια της μοναξιάς. Για να ξεπεράσεις τη μοναξιά πρέπει να γνωρίσεις γυναίκες-φάρους οι οποίες θα σου πουν πώς να μη φοβάσαι. Ότι είσαι λεσβία δεν σημαίνει ότι σταματάς να είσαι και θηλυκή. Η δυνατότητα να παρουσιάζεσαι όπως θέλεις είναι ένας πολύ καλός λόγος για να διαβάσετε το βιβλίο».
Σε ερώτηση του κοινού για το αν υπάρχει ορατότητα για τις λεσβίες, η κ. Cyber είπε ότι «τα πράγματα έχουν αλλάξει, αλλά έχουμε ακόμα δρόμο. Τα προβλήματα υπάρχουν τόσο μέσα στην κοινότητα όσο και στην κοινωνία, όπου η λεσβιακή ταυτότητα έχει εξαλειφθεί». Από την πλευρά της, η κ. Ξευγένη σημείωσε: «Όταν η λεσβιακότητα δεν έχει αντίληψη του εαυτού της με τους δικούς της όρους, δεν ξέρεις τι σου συμβαίνει. Χάνεις τα λεκτικά εργαλεία που μπορούν να σου δώσουν την αίσθηση της κοινότητας και αισθάνεσαι μοναξιά».
Όσον αφορά την έννοια του queer, η κ. Γλυνιαδάκη τόνισε: «Εγώ νιώθω ότι ανήκω στην queer κοινότητα γιατί μας περιλαμβάνει όλους. Η έννοια της λεσβίας δεν πρόκειται να εξαλειφθεί, ειδικά αν έχεις συναίσθηση του τι είσαι». Η Maria Cyber πρόσθεσε: «Το ’80 ακούγαμε πολύ έντονα την λέξη queer, που ήταν απόλυτα πολιτική. Ήταν στην περίοδο του AIDS, τότε άρχισε να εμφανίζεται ο όρος queer που περιλάμβανε τους πάντες, με την έννοια ότι όλοι μπορούν να έχουν μια αλλόκοτη συμπεριφορά προς την κοινωνία. Τώρα η λέξη έχει γίνει ψωμοτύρι και χρησιμοποιείται λάθος - τουλάχιστον στην Ελλάδα». Όσο για το πόσο εύκολο είναι να εκδοθεί ένα τέτοιο βιβλίο, η κ. Cyber είπε: «Οι εκδοτικοί οίκοι δεν έχουν χρήματα και το φωτογραφικό βιβλίο είναι ακόμη πιο δύσκολο γιατί κοστίζει». Μετά τη συζήτηση, προβλήθηκαν οι ταινίες Dildo Riot (2021) και Rebel Dykes (2021) σε πανελλαδική πρεμιέρα.
